کاربرد اصطلاح صنایع زیبا به جای صنایع دستی

به گزارش خبرنگار ایلنا، حسن بلخاری (رئیس انجمن آثار و مفاخر فرهنگی ایران) پیشنهاد جایگزینی کاربرد صنایع  زیبا به جای صنایع دستی را ارایه داد.

بلخاری درباره این پیشنهاد خود نوشته است:

الف: نخستین اصل اساسنامه انجمن آثار و مفاخر فرهنگی که عنقریب شاهد صد سالگی‌اش خواهیم بود، پرداختن به احیای صنایع فرهنگی ایران زمین است: «ازدیاد علاقه عامه به آثار قدیمی تاریخی و علمی و صنعتی ایران و نگهداری صنایع مستظرفه و صنایع دستی و حفظ سبک و شیوه قدیم آن‌ها». این انجمن در طول حیات خویش در باب تحقق این اصل، الحق زحمات گرانقدری را متحمل و آثاری درخشان به ویژه در حوزة ساخت بناهای یادمانی برای بزرگان این مرز و بوم و نیز انتشار آثار مهم دانشمندان بزرگ ایران و اسلام انجام داد.

ب: انسان به عنوان خالق آثار عظیم هنریِ سنّتی و دستی، خود بزرگ‌ترین صنعت دستی پروردگاراست: «لِمَا خَلَقْتُ بِیَدَیَّ»، این آیة شریفه بیانگر آن است که حضرت حق انسان را با دست خویش آفرید. بنابراین اصطلاح صنایع دستی مبنای قرآنی نیز دارد و در حوزة حکمت اسلامی به ویژه آرای اخوان‌الصفا نیز، اصطلاح صنایع دستی، اصصلاحی رایج و شایع است.

ج: در دورة قاجار برای تمایز میان کلیت صنعت و فن (که گستره‌ای وسیع داشت) و وجه زیبایی‌شناسانه آن، اصطلاح صنایع مستظرفه باب شد. این مفهوم که هم اشارت به زیبایی و ظرافت داشت و هم متأثر از مفهوم حکمی «ظرفا» در فرهنگ حکمی و عرفانی ما بود، مرزی کشید میان آثار صناعی و جمالی. آثار جمالی یا مستظرف آثاری بود که محور و مبنای آن علاوه بر کارکرد (که جان‌مایه هنرهای سنتی است) زیبایی و ظرافت  نیز بود. بیان صفت مستظرفه اشاره به وجه زیباشناسانه این آثار داشت.

د: اینک در جامعۀ امروزی ایران، اصطلاح رایج در باب بخشی از هنرهای سنّتی ایران، اصطلاح صنایع دستی است. روز صنایع دستی در تقویم ملی ایران و نیز بخشی از عنوان وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی عناوین رایج فرهنگ امروز ماست. به دلایلی ضروری است عنوان صنایع دستی به صنایع زیبا تغییر یابد. من‌جمله: مفهوم صنعت و صنایع در اصطلاحاتی چون صنایع دستی و هنرهای صناعی اشاره و ارجاع  به هنر و تمامی معنا و مفهوم این واژه در فرهنگ چند هزار ساله ایران است بنابراین بیش و پیش از این که نوعی مهارت باشد هنر به معنای اصیل کلمه است و از این رو که در فرهنگ ایرانی ـ اسلامی زیبایی و ظرافت از عناصر ذاتی هنر محسوب می‌شود. فلذا ضرورت تامه دارد از عنوانی برای اظهار و بیان آن استفاده کنیم که بیانگر زیبایی نیز باشد. از همین رو به وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی و همچنین فرهنگستان هنر پیشنهاد می‌شود به صورت رسمی اصطلاح صنایع دستی در فرهنگ رایج امروز را به صنایع زیبا تغییر دهند تا هم ماهیت این آثار ظهور یابد و هم از مفهوم کلی صنعت متمایز گردد.