هنرمند رشته سرامیک:
سرامیک متریالی بسیار منعطف است/ کاش جشنواره‌ها و دوسالانه‌های سرامیک بخش فروش داشته باشند
نیلوفر ابراهیم‌نیا می‌گوید: شاید اینگونه به نظر برسد که سرامیک در بخش صنایع دستی کاربرد دارد و مورد توجه است اما در اصل سرامیک متریالی گسترده است که کاربردهای بسیار زیادی دارد و علاوه بر کاربردهای مرسوم در کارهای دیگر نیز مورد استفاده است.
به گزارش خبرنگار ایلنا، هنرهای تجسمی دارای شاخه‌های مختلف است و گرایش‌هایی چون نقاشی، خوشنویسی، نگارگری، مجسمه‌سازی، عکاسی، گرافیک، کاریکاتور و کارتون نیز را دربرمی‌گیرد. هنرهای جدید نیز بخش جدیدی است که به دیگر بخش‌های جشنواره‌های تخصصی افزوده شده و در جشنواره هنرهای تجسمی فجر امسال مورد توجه قرار گرفت. این بخش به هنرهای تلفیقی و نوین می‌پردازد و به تازگی به یکی از زیر مجموعه‌های هنرهای تجسمی افزوده شده است.
سرامیک نیز یکی دیگر از رشته‌هایی است که در دسته هنرهای تجسمی قرار دارد. در نظر کلی و از منظر عوام واژه سرامیک رشته سفالگری را به یاد می‌آورد، اما در واقع سرامیک محدود به سفالگری نیست. در واقع می‌توان گفت سفال، نوعی سرامیک به حساب می‌آید.
نیلوفر ابراهیم‌نیا برگزیده دوسالانه سرامیک و یکی از هنرمندان این عرصه است که در آخرین جشنواره هنرهای تجسمی نیز حضور داشته است. او طی گفتگو با ایلنا درباره ماهیت و کاربردهای سرامیک توضیحات بیشتری داد.
از نظر شما هنر سرامیک چه تعریفی دارد؟
هنر سرامیک در ایران قدمت بسیاری دارد و هنری جدید نیست. شاید اینگونه به نظر برسد که سرامیک در بخش صنایع دستی کاربرد دارد و مورد توجه است اما در اصل سرامیک متریالی گسترده است که کاربردهای بسیار زیادی دارد و علاوه بر کاربردهای مرسوم در کارهای دیگر نیز مورد استفاده است. هنرهای تجسمی دارای رشته‌های مختلفی است و در بسیاری از آن‌ها می‌توان از سرامیک استفاده‌های بهینه و کاربردی کرد. به طور مثال با اینکه رشته‌ای مانند مجسمه‌سازی هنری مستقل است، اما سرامیک در آن نیز کاربردهای مفید دارد و حتی می‌تواند ماده و متریال اصلی این هنر محسوب شود.
سرامیک به جز وجوه هنری ماده‌ای کاربردی در برخی صنایع نیز هست.
بله همینطور است. نمونه بارز این کاربرد در صنایع دستی است و در این زمینه ساخت ظروف سرامیکی وجهه‌ای کاربردی دارد.
آیا می‌توان گفت سرامیک نوعی هنر صنعت است؟
به طور واضح نمی‌توانیم رشته سرامیک را هنر صنعت بدانیم، اما خب در صنعت نیز دارای کاربردهای بسیار است. به طور مثال در ساخت کاشی‌های ساختمانی نیز از سرامیک استفاده می‌شود و دلیل این گستردگی انعطاف بسیار متریال سرامیک است. حتی می‌تواند در حوزه‌های دیگر نیز کاربرد داشته باشد.
با توجه به تعدد زیر شاخه‌های هنرهای تجسمی گاه رشته‌های مختلف در بخش‌هایی با یکدیگر هم در زمینه اجرا و هم در زمینه تعاریف تداخل‌هایی دارند. آیا این تداخل‌ها از تخصصی بودن رشته سرامیک نمی‌کاهد و آن را به هنری جانبی تبدیل نمی‌کند؟
حتی اگر چنین اتفاقی رخ دهد اشکالی در آن نمی‌بینم و به نظرم باید این اتفاق را قبول کنیم. و در نهایت باز هم باید سرامیک را به عنوان هنری تخصصی مدنظر قرار دهیم. می‌توان اینطور گفت که ما عادت کرده‌ایم سرامیک را به عنوان متریال و ابزاری کاربردی ببینیم و این نگاه همیشه وجود داشته است. در صورتیکه واقعا اینطور نیست. رشته سرامیک دوسالانه‌ای دارد که به طور کم و بیش برگزار شده و امسال نیز یازدهمین دوره آن برگزار شد. در دوسالانه سرامیک امسال تنوع آثار بسیار زیاد بود و در برخی از آن‌ها از ابزار آلات مکانیکی نیز استفاده شده بود و تلفیقی جدید را رقم زده بود. یعنی اینکه سرامیک از منظر زیباشناسانه و به عنوان هنری معاصر، رشته‌ای قابل تلفیق است و این اتفاق نه تنها اشکالی ندارد، بلکه بسیار هم خوب است.
برای شما وجه هنری سرامیک اهمیت دارد یا وجه کاربردی آن؟
سرامیک برای من وجهه هنری‌تری دارد و اثری هم که به جشنواره تجسمی فجر امسال ارائه کردم، اثری کاملا حجمی است.
جشنواره هنرهای تجسمی فجر امسال را به لحاظ کمی و کیفی چگونه دیدید؟
در اینباره نمی‌توانم نظر قطعی دهم زیرا اولین بار است که در این رویداد شرکت کرده‌ام و در بخش رقابتی آن حضور یافته‌ام و قاعدتأ نمی‌توانم آن را با دوره‌های قبلی مقایسه کنم. به نظرم با وجود بیماری کرونا که اغلب رویدادها و مشاغل را به حالت تعطیل یا نیمه تعطیل درآورده، جشنواره تجسمی امسال از کیفیت مطلوبی برخوردار بود. از طرفی اتفاق و سنتی در این جشنواره مورد توجه قرار گرفته که اتفاق بسیار خوبی است. منظورم افزوده شدن بخش «عیدی‌سازی» است و آنطور که خبر دارم در دوره‌های قبلی وجود نداشته و اتفاقی نو و جدید است. عیدی‌سازی سنتی قدیمی و رو به فراموشی است که در جشنواره امسال به نوعی احیا شده است. این اتفاق بر کیفیت و تنوع جشنواره امسال افزوده و به نظرم کیفیت و جایگاه آن را ارتقاء داده است. شخصا از وجود این بخش بهره بردم و تا آنجا که می‌دانم بسیار مورد توجه قرار گرفته است.
وجود ورکشاپ‌ها و کارگاه‌ها در رشته‌ها و رویدادهای مختلف تا چه حد بر ارتقا سطح کیفی هنرهای مختلف تاثیر دارد؟
بی‌شک نمی‌توان وجود کارگاه‌های مختلف را نادیده گرفت. طبیعتا بیماری کرونا از تعداد این رویدادها طی یک سال گذشته، کاسته و جشنواره‌ها از جمله جشنواره هنرهای تجسمی فجر نیز از این رویه مستثنی نبوده است. تا آنجا که اطلاع دارم بخش عیدی‌سازی این رویداد تعدادی ورکشاپ داشته و من در یکی از آن‌ها شرکت کردم و آن را بسیار موثر و کاربردی دیدم. اما در کل ورکشاپ‌های زیادی برگزار نشد.
یکی از موضوعات مهم در زمینه هنرهای مختلف از جمله سرامیک وجود بازار فروش است. خودتان تا چه حد از هنری که دارید کسب درآمد کرده‌اید؟
واقعیت این است که با توجه به سابقه کاری‌ام در حوزه سرامیک در زمینه فروش آثار تجربه‌ای نداشته‌ام. حتی دوسالانه سرامیک نیز که چندی پیش برگزار شد فاقد بخش فروش بود. آنطور که مرسوم است گالری‌ها در زمینه فروش فعالیت بیشتری دارند و برخی هنرمندان با برگزاری نمایشگاه‌هایی در سطح کشور اقدام به فروش آثارشان می‌کنند که البته این موضوع هم مقوله‌ای کم و بیش است. در کل دوسالانه‌ها و جشنواره‌ها در بخش فروش فعالیتی ندارند اما چه خوب است که به بخش فروش آثار نیز به طور جدی توجه شد زیرا به هرحال هنرمندان عرصه‌های مختلف برای خلق آثار هزینه می‌کنند و در نهایت باید از کاری که در آن تخصص دارند کسب درآمد کنند.
آیا هنر سرامیک رشته دانشگاهی دارد؟
رشته تحصیلی من در دانشگاه گرافیک بوده و هنر سرامیک را خارج دانشگاه از آقای صادق باقری که یکی از اساتید هنر سرامیک است، آموخته‌ام. آقای باقری یکی از افرادی است که بر وجه هنری سرامیک اشراف دارد. ایشان با آموزش درست و اساسی مرا به فعالیت در عرصه سرامیک و توجه به جنبه هنری آن تشویق کرد.
مگر اساتید دیگر و آموزشگاه‌های متعددی که در زمینه سرامیک فعال هستند به وجه هنری سرامیک توجه ندارند؟
معمولا استادان و آموزشگاه‌های مختلف به ساخت ظرف و ظروف و فروش آن‌ها توجه دارند و آنچه آقای باقری به آن توجه دارد فراتر از چنین مقولاتی است. البته از آنجایی که در رشته هنر تحصیل کرده‌ام، پیش زمینه‌ای داشتم تا این روند هنری و خلاقانه را دنبال کنم. زمانی که شما مقوله هنر را جدی بگیرید و در این زمینه فعالیت کنید، مقولات مختلف هنری را درک خواهید کرد. در ادامه هرچه بیشتر پیش رفتم متوجه شدم این امکان وجود دارد که ایده‌هایم را با متریال سرامیک اجرا کنم که این اتفاق همواره برای‌ام خوشایند بوده است زیرا همانطور که گفتم سرامیک منعطف است و قابلیت‌های بسیار گسترده‌ای دارد.
با این حساب باید گفت دانشگاه‌های هنری فاقد رشته سرامیک هستند.
سرامیک در دانشگاه تدریس می‌شود اما نه به صورت تخصصی. سرامیک در دانشگاه زیر شاخه صنایع دستی است اما این پتانسیل را دارد که به عنوان رشته‌ای مستقل و تخصصی مورد توجه قرار گیرد و خب اگر اینطور باشد افراد بیشتری به آن علاقمند خواهند شد. متاسفانه رشته سرامیک به لحاظ منابع مکتوب چه پژوهشی و چه آموزشی غنی نیست. هرآنچه وجود دارد خارجی است و این مورد نیز به ترجمه نیاز دارد. اما اینگونه هم نیست که هیچ منبع مکتوبی وجود نداشته باشد، به اضافه اینکه در حال حاضر استادان خوبی در این زمینه فعالیت می‌کنند که می‌توان از داشته‌های‌شان بهره برد. اگر در زمینه ترجمه آثار خارجی اتفاقات مثبتی رخ دهد دانشگاه‌ها نیز به منابع متنوع‌تر و قابل استنادتری دسترسی می‌یابند.
