برگزاری نشست تخصصی جایگاه ایرانشناسی در بنگلادش

به گزارش ایلنا، بنیاد ایرانشناسی به منظور گسترش مطالعات و برقراری ارتباطات در حوزه‌های ایرانشناسی، تلاش علمی خود را به معرفی یا شناساندن ایران و جلوه‌های تاریخی تمدنی این سرزمین در قالب مجموعه‌ای از گفتگوهای علمی با نهادهای ایرانشناسی و ایرانشناسان معطوف داشته است که در همین راستا نخستین وبینار بین‌المللی با عنوان «بررسی جایگاه ایرانشناسی در بنگلادش»، روز دوشنبه ۲۰ بهمن ۱۳۹۹، در بنیاد ایرانشناسی برگزار شد.

این گفتگوی زنده علمی با سخنرانی اساتید ایرانشناس و زبان فارسی همچنین با مشارکت نهادهای فرهنگی و دانشگاهی از سوی دو کشور ایران و بنگلادش، در قالب فضای مجازی برگزار شد.

درابتدای این نشست پیام حضرت آیت‌ا... سیدمحمد خامنه‌ای، رئیس بنیاد ایرانشناسی توسط دکتر میردامادی، مدیرکل همکاری‌های علمی و بین‌المللی بنیاد ایرانشناسی، به شرح زیر قرائت شد:

بسم الله الرحمن الرحیم

با سلام و آرزوی توفیق و سربلندی جامعه ایرانشناسان کشور برادر و عزیز مسلمان بنگلادش                                    

برای اینجانب موجب مسرت است که فرصتی فراهم گردید که بتوان اساتید و پژوهشگران حوزه ایرانشناسی به هم‌سخنی و هم‌اندیشی برای بررسی جایگاه و موقعیت ایرانشناسی در کشور بنگلادش بپردازند. بنیاد ایرانشناسی که هدف اصلی از تأسیس آن انجام مطالعات و تحقیقات علمی تخصصی به‌منظور توسعه دانش ایرانشناسی و معرفی شایسته و ارائه چهره حقیقی فرهنگ، تاریخ و تمدن سرزمین و مردم ایران به جهان است، علاقه‌مند است با عنایت به ظرفیت و توان علمی خود زمینه‌های  تقویت نهادهای ایرانشناسی در جهان و همکاری سازنده و مثبت با جامعه ایرانشناسان جهان را فراهم کند. ایران با توجه به غنای فرهنگی و تمدنی و جایگاه شایسته تاریخی درجهان همواره مورد توجه دانشوران و فرهیختگان جهانی واقع گردیده است. این سرزمین با بهره‌مندی از یک تاریخ و فرهنگ درخشان، استعداد آن را داشته که مورد توجه افکار و اندیشه‌های پیشرو جهانی واقع گردد. اگر نبود جایگاه والای فرهنگ و تمدن ایرانی هرگز گستره دانشی با نام و نشان ایرانشناسی در تاریخ علم آشکار نمی‌شد که جامعه بزرگ و فرهیخته‌ای با نام ایرانشناسان به جستجو و کنکاش‌گری در آن بپردازند. ایرانشناسی که نامی جامع برای شاخه‌های متعددی از پژوهش‌های ایرانشناختی همچون تاریخ و اسطوره، فرهنگ و تمدن، هنر و معماری، حقوق و اقتصاد و صد البته زبان و ادب فارسی وآنچه با نام ونشان این مردم و سرزمین ایران گره خورده، خود گستره پردامنه‌ای از مطالعات و پژوهش است که نهادهای ایرانشناسی و جامعه ایرانشناسان را به خود مشغول نموده است. اینجانب با توجه به وظیفه و مسئولیت علمی و اجرائی خود، علاقمندم از تمامی مساعی و کوشش‌های علمی نهادها و ایرانشناسان جهان و بویژه ملت بنگلادش تشکر و قدردانی نمایم که تمام تلاش و همت خود را صرف معرفی فرهنگ و تمدن و تاریخ ایران نموده اند.در این میان هستند ایرانشناسان پیشکسوت که مساعی و تکاپوهای علمی آنان در عرصه ایرانشناسی قابل تقدیر است. اینجانب همت دست‌اندرکاران این گفتگوی مثبت و سازنده علمی بین دانشوران و فرهیختگان دو کشور را ارج نهاده و توفیق و سربلندی مردم و سرزمین بنگلادش را از خداوند متعال خواستارم.    

سیدمحمد خامنه‌ای

رئیس بنیاد ایرانشناسی

حامد فروزان معاون اطلاع‌رسانی و همکاری‌های بین‌الملل بنیاد ایرانشناسی، ضمن تبریک ایام ولادت حضرت فاطمه (س) و سالگرد پیروزی انقلاب اسلامی ایران، گفت: بعد از انقلاب اسلامی شاهد حضور ایران در رتبه‌های برتر دنیا در حوزه‌های مختلف علمی، فن‌آوری، جاذبه‌های گردشگری و طبیعی، ذخایر نفت و گاز و ... هستیم.

وی بر اهمیت ضرورت تأسیس کرسی ایرانشناسی در بنگلادش تأکید کرد و گفت: از طرف بنیاد ایرانشناسی این آمادگی وجود دارد که در زمینه تبادل استاد، دانشجو، مطالعه و پژوهش و برگزاری سمینارهای مشترک علمی و فرهنگی در قالب دوره‌های دانش‌افزایی ایرانشناسی به صورت مجازی و حضوری (در صورت وجود امکانات و شرایط)، همکاری‌های متقابل صورت گیرد.

معاون اطلاع‌رسانی افزود: بنیاد ایرانشناسی به مناسبت دهه مبارک فجر،‌ چند سهمیه از بورسیه رشته ایرانشناسی در مقطع کارشناسی ارشد را که در اختیار دارد به دانشجویان علاقه‌مند بنگلادشی، جهت تحصیل در دانشگاه شهید بهشتی تخصیص خواهد داد. 

در ادامه وبینار سید عبدالمجید میردامادی مدیرکل همکاری‌های علمی و بین‌المللی بنیاد ایرانشناسی، در خصوص تاریخ تمدن با شکوه ایران گفت: سرزمین تاریخی ایران بنا بر آنچه آگاهان و صاحب‌نظران تاریخی بیان می‌دارند به وسعت سه قاره از مجموعه قاره های امروز جهان است. در دوره هخامنشیان وسعت ایران به 11 میلیون کیلومتر مربع می‌رسید یعنی 5/6 برابر وسعت ایران امروزی و هنگامی که ایران 40 درصد جمعیت جهان را در زیر لوای خود داشت بنابر گفته "هگل"ایرانیان نخستین قوم تاریخیو ایران نخستین امپراتوری از میان‌رفتة تاریخ است.امروز فارغ از هر ادعای ارضی، سرزمینی  وجغرافیای تاریخی ایران که هم اینک دیگر ملل و مردمان جهان در آن زندگی می‌کنند، مطالعه عرصه فرهنگ و تمدن، جغرافیا و تاریخ، زبان و ادبیات، هنر و معماری، حقوق و اقتصاد و آنچه که مرتبط با نام ایران کهن و دوره نوین است، مطالعات ایران‌شناسی را تشکیل می‌دهد. جایگاه تاریخی تمدنی و تاثیر فرهنگی برجای مانده از این میراث کهن در جهان، دانشگاه‌ها، نهادهای علمی و شخصیت‌هایی را در جهان گذشته و امروز جذب شکوه و عظمت خود نموده به گونه‌ای که شاهد تاسیس آکادمی‌های مطالعات ایرانشناسی در سراسر جهان شده‌ایم.

وی هدف اصلی از تأسیس بنیاد ایرانشناسی را انجام مطالعات و تحقیقات علمی به‌منظور توسعه دانش ایرانشناسی و معرفی وارائه چهره حقیقی فرهنگ، تاریخ و تمدن مردم و سرزمینایران به جهانیان دانست و افزود: بنیاد ایرانشناسی به عنوان یک نهاد علمی آموزشی و پژوهشی در سال 1376 شمسی مطابق با 1997 میلادی با ایجاد یک ساختار وسازمان اداری زیر نظرنهاد ریاست جمهوری ایران تاسیس شد. این بنیاد با استقرار نهاد مرکزی در تهران، دارای 17  شعبه در استان‌های کشور است.

وی در پایان سخنرانی خود به معرفی ظرفیت‌ها و امکانات گسترده بنیاد ایرانشناسی برای بهره‌برداری محققان و پژوهشگران ایرانی و غیر ایرانی پرداخت.

حکمت‌اله ملاصالحی، عضو هیئت امنای بنیاد ایرانشناسی و استاد باستان‌شناسی و تاریخ دانشگاه (با ارائه فایل صوتی سخنرانی خود)، در خصوص تاثیر زبان فارسی در جهان و جغرافیای ایران فرهنگی، گفت: مرزبندی‌های سیاسی و جغرافیایی در جهان بشری امروز، به دلیل تحولات عظیم تاریخی، فرهنگی، سیاسی و مدنی بوده است که حاصل آن تنش‌های سیاسی و اجتماعی پرهزینه و خونبار در منطقه، علی‌الخصوص جوامع اروپایی غربی و نظام‌های سلطه‌گر است.

جهان ایرانی از همان هزاره‌های عصر مفرغ که در صف مقدم تحولات شهری شدن جوامع بشری بوده، به سوی منطقه‌ها‌ی شرقی و غربی تاریخ و فرهنگ بشری گسترده شده است. نظام سیاسی جهان هخامنشی در مقیاس آن زمان، با نماد فروهر با دو بال به حرکت و پرواز در آمده بود. در عصر و عهد دولت اسلام و قرآن نیز این حرکت پر قوت‌تر از پیش تا شرقی‌ترین مرزهای شبه‌قاره و غربی‌ترین مرزهای جزیره بالکان گسترده شده است. زبان فارسی یکی از مظاهر و مصادیق چنین گسترش دوسویه شرقی و غربی بود.

زبانی که میراث و میثاق مشترک صرفاً یک ملت و جغرافیای سیاسی نبوده، بلکه با آن سخن می‌گفتند و شعر می‌سرودند و هنرمندانگی و تجربه‌های عمیق و اصیل عرفانی و ذوقی و زیبایی‌شناسانه خود را خلاقانه بیان می‌کردند. زبان فارسی همچون زبان سانسکریت، یونانی، لاتین، عبری و عربی یکی از تاثیرگذارترین زبان‌ها در تاریخ و فرهنگ جهان بشری ما در هزاره اخیر بوده است.

وی تصریح کرد: زبان فارسی میراث غنی همه بشریت است، میراث حماسی و عظیم شاهنامه حکیم ابوالقاسم فردوسی و آثار جاویدان عارف و شاعر روشن ضمیر خراسانی حضرت مولوی و همچنین سنایی، غزنوی، عطار نیشابوری، نظامی گنجوی و سعدی و حافظ شیرازی متعلق به همه بشریت است.

دکتر ملاصالحی بر اهمیت آموزش زبان فارسی تأکید کرد و گفت: امیدوارم مسئولان و سفیران فرهنگی میهن ما، ضرورت و اهمیت برنامه ریزی و هزینه کردن عمر و سرمایه در جهت تعلیم زبان فارسی به فرزندان جامعه و جهان بشری رابا همت‌ بیشتر و مصمم‌تر درک کنند و در این مسیر مبارک گام بردارند.

زهره زرشناس مدیر گروه‌های آموزشی بنیاد ایرانشناسی، (با ارائه فایل صوتی)، در خصوص «دانش ایرانشناسی»، به ایراد سخن پرداخت و گفت: ایرانشناسی را می‌توان مجموعه‌ای از مطالعات منظم و علمی مرتبط با فرهنگ تمدن و زبان‌های ایرانی در دوره‌های مختلف تاریخ دانست که در ابتدا یکی از زیر مجموعه‌های خاورشناسی بوده است وخاورشناسان آن را بنیان نهادند. خاورشناسی دانشی اروپایی است وایرانشناسان ایرانی ادامه دهندگان راه خاورشناسان اروپایی‌اند.

تا پیش از انقلاب اسلامی رویکرد غالب در زمینه ایرانشناسی در محافل علمی ایران و در میان ایرانشناسان ایرانی رویکردی ایجابی بود که از بارزترین  شاخص‌های آن می‌توان به حضور فعال خاورشناسان و ایرانشناسان غربی در گروه‌های تحقیقاتی داخل ایران و تاکید بسیار بر ترجمه‌های آثار و نوشته‌های اروپایی اشاره کرد.

ارزش‌ها و حساسیت‌های برآمده  از پیروزی انقلاب اسلامی در ایران و تلاش حکومت اسلامی برای حفظ استقلال در برابر غرب موجب تغییر چشمگیر این رویکرد گردید و نتیجه درخشان آن تلاش اندیشمندان ایرانی در راستای ایجاد مکتب مستقل ایرانشناسی ایرانی است که تاسیس بنیاد ایرانشناسی و ایجاد دوره‌های آموزشی دانشگاهی در مقاطع ارشد و دکتری و تربیت ایرانشناسان ایرانی در راستای نیل به این هدف بوده است.

وی با بیان اینکه هویت فرهنگی و سوابق تاریخی یکی از عوامل موثر در کسب حیثت و شأن کشور در مجامع بین‌المللی است افزود: ایران با سابقه تاریخی و تمدنی چند هزار ساله از سرمایه‌ای عظیم برخوردار است و می‌تواند با شناخت و شناساندن آن به جهانیان به یاری دانش ایرانشناسی از این سرمایه کم نظیر پاسداری کند.

دکتر زرشناس با اشاره به فعالیت‌های فرهنگی کشور بنگلادش در زمینه ایرانشناسی گفت: کشورهایی مانند مالزی، اندونزی، آسیای مرکزی و قفقاز و به ویژه شبه قاره و بخصوص هند، پاکستان و بنگلادش به دلیل پیوستگی‌های فرهنگی و دینی سعی در شناخت ایران داشته و در این راه کرسی‌های علمی فعالی ایجاد کرده‌اند. این کشورها شناخت فرهنگ خود را بدون شناخت فرهنگ ایران غیر ممکن و یا دشوار می‌دانند از این رو باید چنین فعالیت‌هایی را پاسداشت و در راه استحکام اینگونه پیوندهای فرهنگی، اهتمام بیشتر کرد. وبینار امروز می‌تواند سرآغازی نیکو در راستای ارتباطات فرهنگی باشد.

در این نشست یک روزه دکتر صحت، رایزن فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در بنگلادش ضمن اشاره به اشتراکات فرهنگی بین دو کشور، گفت: حضور فرهنگ غنی ایرانی- اسلامی، در شبه قاره و بنگلادش که پیش از این فردوسی و مولوی و دیگران به عنوان حاملان فرهنگ و ادب، ملت بزرگ بنگلادش را از معارف بلند و مضامین غنی عرفانی و اخلاقی و معنوی خویش بهره‌مند ساخته‌‌اند، به خوبی نمایان است. زبان فارسی مانند سایر زبان‌ها دریچه بزرگی برای فرهنگ یک ملت محسوب می‌شود؛ ملتی که فرهنگی کهن و دیرینه دارد و شعرا، حکما و فیلسوفان بزرگان، مطالب و آموزه‌های ارزشمند انسانی خود را در قالب زبان و ادبیات فارسی، شعر کهن و جدید به بشریت عرضه کرده‌اند. وقتی شما در میان ملت بنگلادش نام حضرت حافظ را به میان می‌آورید همگی از قول او می‌خوانند: «شکر شکن شوند همه طوطیان هند/ زین قند پارسی که به بنگاله می رود.»

ویدر ادامه گفت: از مسئولان بنیاد ایرانشناسی درخواست داریم؛ با قبول میزبانی از علاقه‌مندان به رشته ایرانشناسی در کشور عزیزمان ایران به عنوان دانشجویان بورسیه ایرانشناسی و فرصت‌های مطالعاتی، فرصت سفر به سرزمین ادب‌پرور، فردوسی‌پرور، حافظ‌پرور و سعدی‌پرور را فراهم کنند.

وی در پایان افزود: ان‌شاءالله به زودی و با کمک همین دانشجویان ایرانشناسی، بنیادی با نام بنیاد ایرانشناسی را ثبت رسمی و ملی خواهیم کرد تا آموزش‌ها و فعالیت‌های ایرانشناسی وارد مرحله جدیدی شوند.

سفیر جمهوری اسلامی ایران در بنگلادش ضمن پاسداشت تلاش پژوهشگران و اساتید ایرانشناسی و زبان و ادبیات فارسی کشور بنگلادش و ایران، گفت: به‌طور ویژه زحمات و تلاش‌های خانم‌ها: پروفسور کلثوم ابوالبشر و دکتر شمیم بانو؛ چهره‌های ماندگار زبان و ادب فارسی در سرزمین بنگلادش، برای طی سالیان مدید خدمت به نظام تعلیم و ترویج زبان فارسی در این سرزمین را ارج نهاده و با فروتنی در برابر تلاش‌های بی‌منت ایشان سر تعظیم فرود می‌آورم.

وی در ادامه در خصوص ایرانشناسی در بنگلادش چنین اظهار کرد: امروزه مفهوم ایرانشناسی نه تنها به معنای شناخت تاریخ کشور پارس و ایران باستان و فرهنگ و آثار به جا مانده از آن بلکه شامل شناخت ایران امروز و ایران نوین با منظومه فکری، فرهنگی، اعتقادی و سیاسی حاکم بر آن و نقش برجسته آن در تاریخ معاصر جهان است. ایرانشناسی امروزه ترکیبی از شناخت هویت منحصربه‌فرد تاریخی یک جغرافیای تاریخی، تمدنی و فرهنگی و یک هویت نوین سیاسی- فرهنگی تاریخ‌ساز و پیشرو در عصر معاصر است و زبان فارسی و ایرانشناسی نقطه پیوند مردمان مسلمان ایران و بنگلادش طی قرون متمادی بوده است.

در ادامه نشست دکتر عیسی شاهدی، رئیس انجمن فارسی بنگلادش، دکتر محمد بهاءالدین، رئیس گروه زبان و ادب فارسی دانشگاه داکا، دکتر محمد عثمان غنی ایرانشناس و رئیس گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه راجشاهی، دکتر محمدعبدالکریم ایرانشناس و رئیس گروه زبان و ادبیات فارسی در دانشگاه چیتاگونک و دیگر چهره‌های فرهیخته کشور بنگلادش سخنرانی کردند.

در این سخنرانی‌ها مواردی همچون تاریخ مطالعات و ارتباطات ایرانشناسی در بنگلادش، وضعیت کنونی نهادهای ایرانشناسی در بنگلادش، موقعیت ایرانشناسان در بنگلادش و انتظارات متقابل و چشم انداز آینده ایرانشناسی و زبان فارسی مورد بحث و بررسی قرار گرفت.

در پایان این نشست مجازی از دو ایرانشناس پیش کسوت؛ پروفسور کلثوم ابوالبشر استاد بازنشسته ایرانشناس، ملقب به مادر زبان و ادبیات فارسی در بنگلادش وپروفسور شمیم بانو استاد دانشگاه داکا، به واسطه یک عمر تلاش بی وقفه در حوزه آموزش زبان و ادبیات فارسی و ایرانشناسی تقدیر شد.