کرونا موقعیت خوبی برای نوشتن است اگر غمِ نان بگذارد!/ تئاتری‌ها به مسافرکشی روی آورده‌اند/ بازیگران قهاری در دروغ‌گویی شده‌ایم

«پژند سلیمانی» که علاوه بر تجربه چند بازی و کارگردانی در حوزه تئاتر، شاعر، داستان‌نویس، نمایشنامه‌نویس و مدیرمسئول و سردبیر فصلنامه تخصصی تئاتر و سینما «پیام چارسو» هم هست، درباره مسابقه نمایشنامه‌نویسی «امضا» به خبرنگار ایلنا گفت: من دو سال پیش تجربه‌ای در زمینه برگزاری این شکل از جشنواره داشتم و در یک همکاری مشترک بین فصلنامه پیام چارسو و انتشارات «نظام‌الملک»، جشنواره نمایشنامه‌نویسی «پنج اثر» را برگزار کردیم. برای همین وقتی «افروز فروزند» با من تماس گرفت تا در کنار او و «کیمیا کاظمی»، نخستین مسابقه نمایشنامه‌نویسی امضا را برگزار کنیم، با روی باز پذیرفتم؛ با اینکه «امضا» شمایل دیگری نسبت به «پنج اثر» دارد.

او ادامه داد: من پیش از این در چند پروژه تئاتری خانم فروزند با او همکاری داشتم و کار کردن با او را بلد بودم و می‌دانستم که همه‌چیز برای او باید در پروسه‌ای دقیق و شفاف اتفاق بیفتد. برای همین باوجود اینکه برگزاری این مسابقه از همان ابتدا تا پایان داوری و معرفی آثار برگزیده با شرایط دشوار و عجیبی مواجه بود، همه سعی کردیم در هر مساله‌ای شفافیت به خرج بدهیم و تصمیم‌ها را به شکل جمعی بگیریم.

این بازیگر تئاتر با اشاره به شرایط خاص برگزاری این رویداد خاطرنشان کرد: من در این مدت به دلیل شرایط شخصی‌ام در قرنطینه‌ای طولانی‌مدت بودم و از خانه بیرون نمی‌رفتم و برای همین در هر مساله‌ای، جلسات طولانی آنلاینی برای تحقیق و بررسی و تصمیم‌گیری داشتیم.

سلیمانی یادآور شد: می‌توانم به جرات بگویم که «امضا» یکی از شریف‌ترین جشنواره‌های نمایشنامه‌نویسی و تمیزترین آنهاست. ما از ابتدا بدون هیچ حمایتی شروع به کار کردیم و همه کارها را خودمان و تا حد امکان به بهترین شکل انجام دادیم. فکر می‌کنم وقتی با شرافت و درست کار کنی، همه چیز دست به دست هم می‌دهد که کار هم به بهترین شکل اجرا شود. برای مسابقه «امضا» به عنوان جشنواره‌ای که اولین دوره خود را سپری می‌کرد، حیرت‌انگیز بود که همه چیز دقیق پیش برود و هر 162 اثر رسیده به مسابقه توسط همه داوران خوانده شود. خیلی‌ها هم بودند که با ما تماس می‌گرفتند و می‌خواستند بعد از اتمام مهلت، اثرشان را به مسابقه بفرستند اما سر حرف‌مان ایستادیم و طبق اصول پیش رفتیم؛ وقتی صداقت را در کار خودمان رعایت کردیم اعتماد بیشتری هم به سوی جشنواره جلب شد.

نویسنده رمان «شاید برگردم» ادامه داد: نمایشنامه‌نویسان مطرحی هم در این مسابقه شرکت کردند که باعث افتخار و دلپذیر است و آثار هم همه درخشان و درخور بودند. از طرف دیگر بسیار روی این مساله تاکید داشتیم که حتی وقتی نویسنده‌ای حرفه‌ای در مسابقه شرکت کرده، فقط همان اثری که در جشنواره هست قضاوت شود نه شخصیت نویسنده. با همین حساسیت‌ها و با بحث‌های طولانی که همراه داوران داشتیم، در نهایت هیات داوران به نتیجه رسیدند و 5 متن برگزیده را انتخاب کردند.

سلیمانی همچنین با اشاره به انتخاب موضوع «دروغ» برای اولین دوره از این مسابقه، گفت: زمانی که می‌خواستیم موضوع مسابقه را انتخاب کنیم، مثل احتمالا همه جشنواره‌ها، به «قرنطینه» هم فکر کردیم چون موضوعی است که همه در این ماه‌ها به شکل‌های مختلف درگیرش بوده‌اند و جشنواره‌ای زیادی هم با محوریت آن برگزار شده است. اما آنچه که ما فکر می‌کردیم می‌تواند موضوع جهانی‌تر بوده و تاریخ انقضای مشخصی هم نداشته باشد و علاوه بر این آدم‌های بیشتری هم در این روزگار با آن درگیر باشند، چیز دیگری بود؛ بعد از همفکری و بررسی به این نتیجه رسیدیم که «دروغ» یکی از آن مسائلی است که همه درگیرش هستیم.

او ادامه داد: جالب است که وقتی تیزری برای مسابقه ساختیم و دیالوگ‌هایی برایش نوشتیم که مضمون دروغ داشت؛ این دیالوگ‌ها آنقدر برای آدم‌ها آشنا بود که داستان‌نویسان زیادی به من پیغام دادند و گفتند «وای، احساس کردیم با دیدن این تیزر کوتاه به چندین داستان درهم گوش دادیم.» این بازخورد برای من خیلی جالب بود. به خصوص که دروغ امری است که این روزها با آن بسیار درگیریم و در دروغ گفتن تبدیل به بازیگران قهاری در زندگی شده‌ایم. فکر می‌کنم «دروغ» موضوعی وسیع است و در هرچیزی می‌توان ردپای این مضمون را پیدا کرد.

سلیمانی خاطرنشان کرد: شاید علت علاقه هر سه برگزارکننده به این مضمون همین باشد که هر سه منهای اینکه دوست‌های خوبی هستیم، همکارهای خوبی هم بودیم؛ هر سه در مورد مقوله دروغ خیلی حرف زدیم و سعی کردیم در داوری هم شفاف باشیم و داورها شفاف بگویند که چرا این اثر را انتخاب کرده‌اند تا در حق کسی اجحاف نشود و مجبور نشویم به کسی دروغ بگوییم.

شاعر مجموعه «شعرهایی که باید» با اشاره به شرایط کرونایی که همه فعالیت‌های فرهنگی و هنری را تحت شعاع خود قرار داده است هم گفت: من فکر می‌کنم ما، یعنی ایرانی‌ها سعی کردیم از هر موقعیتی به بهترین شکل استفاده کنیم تا به خلق موقعیت‌های جدید برسیم؛ با اینکه همه درگیر و تحت تاثیر کرونا و شرایط جامعه هستیم و خسته شدیم از اینکه آنقدر اخبار بد و ناگوار شنیدیم و غصه خوردیم، اما یاد گرفتیم چه کار کنیم که از موقعیت استفاده کنیم. من رمانم در دوره قرنطینه چاپ شد اما نمی‌توانستم از آن رونمایی کنم، اما فکر می‌کنم به‌هرحال تلاش‌مان را برای استفاده از شرایط و پیدا کردن راه‌های جایگزین کردیم.

سلیمانی با اشاره به برپایی آنلاین جشنواره‌های هنری در دوره کرونا، خاطرنشان کرد: من چند جشنواره دیگر هم دیدم که امسال و در همین شرایط کرونایی شروع به کار کردند و فکر می‌کنم اینها همه موقعیتی‌اند برای اینکه اسم آدم‌ها به گوش باقی نویسنده‌ها و هنرمندان آشنا شود. مثلا اگر قبلا در مورد یک نفر یا یک اثر در روزنامه‌ای می‌نوشتند چند نفر از آن باخبر می‌شدند؟ الان چون امکان تجمع و دیدار حضوری برای بسیاری از ما حذف شده و راه دیگری برای ارتباط، جز فضای مجازی نداریم می‌توانیم ببینیم که تقریبا تعداد بیشتری از یک اثر، حرف می‌زنند.

او با بیان اینکه اجرای تئاتر را امری مستثنی از ادامه فعالیت‌های نمایشی و هنری در شرایط کرونایی می‌داند، گفت: با وجود اینکه مخالف اجرای تئاتر در شرایط کرونایی هستم و فکر می‌کنم در فضای بسته سالن، احتمالا امنیت در برابر بیماری نیست اما از آن طرف می‌دانم که با کنسل شدن اجراهای تئاتر، بسیاری از تئاتری‌ها خیلی تحت فشارند و مدام شاهدم که بسیاری از هنرمندان به مسافرکشی روی آورده‌اند. مسافرکشی هم شغل شریفی است، اما دیدن اینکه یک هنرمند تئاتر مجبور باشد به جای شغل اصلی‌اش کار دیگری انجام دهد، فاجعه و غم‌انگیز است.

نویسنده مجموعه داستان «بی‌تن» ادامه داد: خیلی‌ها می‌گویند که کرونا موقعیت خوبی برای نوشتن است؛ اما برای چه کسی؟ برای من که درآمدم از جای دیگری است، ‌بله، فرصت خوبی است. اما برای کسی که شغل و درآمدش تئاتر است، موقعیت خیلی وحشتناکی است. چند کار تئاتری آنلاین در این مدت اجرا شد؟ چند نفر توانستند آن را ببینند و چقدر استقبال شد؟ خب، می‌دانیم که خیلی‌ها ترجیح می‌دادند فیلم ببینند، نه تئاتر آنلاین چون فکر می‌کنند «اجرا» برای روی صحنه است.

سلیمانی تصریح کرد: معلوم است که کرونا روی کیفیت و کمیت فعالیت‌های تئاتری و روزگار هنرمندان تئاتر تاثیر داشته است. اما در نهایت معتقدم، اگر در خلق اثر فکرمان مشغول درآوردن نان و گذران زندگی در این شرایط نباشد، موقعیت خوبی خلق اثر در شرایط کرونایی و قرنطینه در اختیار داریم و احتمالا آدم‌ها بیشتر وقت دارند که بخوانند و آدم‌های دغدغه‌مندتری هم در جشنواره‌ها شرکت می‌کنند. در این مدت خیلی‌ها به من گفتند اگر بخواهیم رمان و داستان بنویسیم باید چه کار کنیم؟ نمی‌توانید تصور کنید که چه تعداد پیغام با این مضمون در این مدت به دست من رسیده. است.

این نمایشنامه‌نویس و داستان‌نویس یادآور شد: این همه نشان دهنده این است که حرف برای گفتن هست و خیلی‌ها می‌خواهند بنویسند و وقت آزادتری در دوره کرونا دارند و بهترین موقعیت است برای نوشتن؛ اما به شرطی که دغدغه نان نداشته باشی. در این صورت است که می‌توانی وقتی را بگذاری و در جشنواره‌های ادبی که حتما بیشتر برگزار شده و بیشتر آثار پذیرفتند، شرکت کنی.

سلیمانی همچنین با اشاره به جشنواره‌های تئاتری مانند فجر که شرایط برگزاری حضوری یا آنلاین در آنها مشخص نیست، گفت: امیدوارم تا آن زمان شرایط کمی به سامان شود اما اگر آن موقع دیدیم که امنیت کافی برای برگزاری حضوری جشنواره نیست، قبول کنیم که خب، این امنیت در برابر بیماری وجود ندارد و جان کسی را به خطر نیاندازیم. هنرمندان زیادی در این ماه‌ها به دلیل ابتلا به کرونا از دست رفتند و امیدوارم این اتفاق نیفتد که به خاطر جشنواره‌ای شاهد باشیم که چه برای داوران و چه هنرمندان شرکت کننده، اتفاق خطرناکی رخ دهد. امیدوارم این روزها طی شود و سال‌های بعدی بتوانیم درخشش آثار را چه روی صحنه و چه روی ورق و کتاب شاهد باشیم.