حکایات گلستان سعدی کهن الگوی داستان‌های مینی مال است

شیراز - ایلنا: یک پژوهشگر و عضو هیات علمی جهاددانشگاهی استان فارس گفت: حکایات سعدی را می‌‌توان الگوی کهن در داستان‌های مینی‌مال دانست.

به گزارش خبرنگار ایلنا از شیراز، سیدمحمد برفر در کارگاه آموزشی «بررسی ساختار قصه های گلستان» با اشاره به این که قصه‌ها و رمانس‎های کهن را می‌توان منشاء پیدایش داستان‎های کوتاه و رمان های امروزی دانست، اظهار داشت: اگر قصه های کانتربری جفری چاوسر و دکامرون جووانی بوکاچو سرمنشاء داستان‌های کوتاه امروزی است، بخش قابل توجهی از حکایت‎های گلستان را می‌توان کهن الگوی داستان‎های مینی‎مال یا کمینه گرای امروز دانست. این حکایات از ساختی بسیار موجز برخوردارند و به معنی واقعی کلمه، تنها یک لحظه ی کوتاه از زندگی را به نمایش می‌گذارند.

برفر با یادآوری اینکه حکایات گلستان به لحاظ صناعات داستان پردازی طیف‎های متفاوتی را شامل می‌شود، چگونه گفتن را در ادبیات دارای اهمیتی بالا برشمرد و نه چه‌ گفتن.

عضو هیات علمی جهاددانشگاهی فارس اضافه کرد: این حکایات از قصه‎های نسبتاً بلندی همچون «جدال سعدی با مدعی» در پایان باب هفتم تا اندیشه‌های حکمیانه‎ی بسیار موجز(گاه در حد دو سطر) به‎ویژه در باب هشتم، در نوسان است.

این پژوهشگر افزود: برخی از قصه‌های گلستان، دارای پیرنگی کاملاً حساب شده است؛ به این معنی که سعدی در این قصه‎ها، با یک مقدمه آغاز می کند و سپس به کشمکش و آنگاه بحران و نقطه اوج و در نهایت گره گشایی می رسد.

وی با ذکر نمونه هایی از این حکایت ها، ادامه داد: البته حکایاتی نیز هستند که از یک طرح واره فراتر نمی روند و فاقد پیرنگ به معنی واقعی کلمه هستند. این طرح واره ها، در هشت باب گلستان موجود می باشند و بویژه باب هشتم بیشتر مشتمل برهمین طرح واره ها است.

برفر با اشاره به این که به لحاظ ژانر نیز قصه‌های گلستان از تنوع دلپذیری برخوردار است، گفت: این حکایات از رمانس تا قصه هایی با ساختار مناظره و نیز مقامه را شامل می شوند.

وی ادامه داد: البته عمده قصه‎های گلستان ساختار مقامه رادارند و به لحاظ موضوع به حوزه ادب تعلیمی تعلق دارند.

این پژوهشگر و منتقد ادبی افزود: اهمیت سعدی در به کارگیری نثر مقامات، نثری متأثر از ادبیات عرب و ایجاز زبانی قرآن کریم، تا بدان حد است که به باور یکی از استادان زبان و ادبیات عرب، عنوان «مقامات سعدی» عنوان دیگری است که می توان به گلستان او داد.

برفر تأکید کرد: اگر چه نخستین بار در ادب پارسی این قاضی حمیدالدین بلخی بود که به نوشتن مقامات پرداخت، اما با تألیف گلستان، مقامات حمیدی تحت الشعاع این اثر گران سنگ قرار گرفت.

عضو هیأت علمی جهاد دانشگاهی فارس افزود: سعدی با نوشتن گلستان، نه تنها سبک نگارش را در مقامات تغییر داد، بلکه طرز تفکر و طرح داستان سازی را نیز بکلی عوض نمود. از سویی از التزام مصرانه به صنایع بدیعی چشم پوشید و تناسب دلپذیری میان فرم و محتوا بوجود آورد.

او اضافه کرد: انقلاب نامحسوس دیگر سعدی درمقامه نویسی، انتخاب یک نام شاعرانه فارسی(گلستان) برای اثر خود بود. هرچند وی تنها نویسنده و شاعر تاریخ ادبیات جهان نیست که اثر طبع خود را گلستان نامیده است. در قرون وسطی، رسم بر این بود که مجموعه‎ی اشعار را دسته‎ی گل بنامند. آنتالوژی] گلچین، جُنگ، منتخبات[از واژه‎ای یونانی به معنی گُل به دست آمده‎است. از سویی، Rosary(باغ، گلستان) که به مجموعه‎ی نیایش‎های کاتولیکی و اشعار قرون وسطایی اطلاق می‎شد، برگرفته از واژه‎ی لاتین Rosarium(باغ گُل) است که خود مشتق از لغتRosa به معنی گُل سرخ است.

کارگاه آموزشی «بررسی ساختار قصه های گلستان» به همت معاونت فرهنگی جهاد دانشگاهی استان فارس در محل انجمن سینمای جوانان - دفتر شیراز برگزار شد.