ایلنا از سیستان گزارش می‌دهد؛
رها‌شدگان "تپه کنیز" نه شناسنامه دارند نه یارانه/ اداره ثبت احوال: بی شناسنامه بودن‌شان ربطی به ما ندارد/ تصمیم‌گیرنده ما نیستیم
نداشتن اسناد هویتی و شناسنامه در بسیاری از روستاهای سیستان و بلوچستان بویژه روستاهای مرزی یکی از مشکلات جدی است؛ "تپه کنیز" یکی از این روستاهاست که تعداد زیادی از مردم در این روستا از مشکلات فقدان مدارک هویتی رنج می برند.
به گزارش خبرنگار ایلنا، برای پیگیر دلایل این مشکل راهی منطقه شدم. یکسال و نیم گذشته و باز هم به سراغ همانجا می‌روم... روستای تپه کنیز.آخرین بار تمام روستا رنگ و روی خاک داشت و حتی ذره‌ای سرسبزی در آن ندیده بودم. امیدوار بودم داستان این بار برایم جور دیگری رقم بخورد و چشمانم تصاویر دیگری را در ذهنم ثبت کند.
راننده، میدان روستای قرقری را دور می‌زند و جاده را به سمت روستای تپه کنیز پیش می‌گیرد. در کمتر از ده دقیقه به جاده ورودی روستای تپه کنیز می رسیم. جاده ای که آخرین بار خاکی بود و در طول مسیر از شدت گرد و غبار، نفس در سینه مان حبس شده بود حالا آسفالت شده و این برایم امید بخش بود. دوست داشتم تا انتهای مسیر داستان به همین شکل باشد.
کمی جلو تر رفتیم، خانه ها اما تغییری نکرده و روستا همان شکلی است؛ خانه های خشت و گلی که درِ آن به روی هر میهمانی باز بود و هیچ حصاری نداشت، تنورهای گلی کنج حیاط خانه که در اکثر خانه ها تصویر مشترکی داشت ، کودکانی که همانند دفعه قبل در حمل بار علف ها به پدر و مادران‌شان کمک می کردند.
کمی جلوتر اما مدرسه ای تازه ساز برق خوشحالی را از چشمانم می پراند، مدرسه ای که بچه های روستای تپه کنیز آرزویش را داشتند ، یک مدرسه خیر ساز که چندی پیش افتتاح شده و حالا دختر و پسر در کنار هم در راه ساختن آینده شان گام بر می دارند.
از لابلای مردم رد می‌شدیم و برای‌مان دست تکان می دادند و با لبخند خوش آمد می گفتند؛ گویا رسم مهمان نوازی را بیش از آنچه که همه می گویند بلدند.
نی های خشکیده و قایق های وارونه اما خنده ام را خشکاند. گویا آنقدرها هم خوش خبر نبودم،این تصاویر، اسکله خشک شده صیادی تخت عدالت را برایم تداعی کرد، صیادانی که ماه ها بیکار بودند و در حسرت یک صید جانانه به اسکله خیره می شدند و شب و روزشان را به هم وصل می کردند، گویا حدسم درست بود. به رغم تصورم بعد از آن همه برکت و بارندگی و آب آوری هامون، تالاب بی‌آب شده و تنها نی‌های زردرنگ و خشکیده به جانش مانده که همان هم نصیب دام‌ها می‌شود و تن هامون را برهنه می‌کند.
ناخواسته آهی از نهادم بلند می‌شود و چشم از تالاب بر می‌دارم و به دنبال جواب سئوال های دیگرم می گردم، آخرین بار مردم روستا به دنبال هویت‌شان می‌گشتند و جواب عبدالله به سئوالم حجت را تمام کرد و فهمیدم این هویت هنوز هم نامعلوم است.
مردم روستای تپه کنیز و بسیاری از روستاهای سیستان بی شناسنامه اند و همین موضوع آنان را از حقوق اولیه شان محروم کرده است.
عبدالله می‌گوید: سالهای سال است که شناسنامه نداریم و زندگی مان را با فلاکت می گذرانیم ، ما قربانی غفلت پدران‌مان شدیم. آن زمان که هامون پر آب بود مردم روستا نیازی نداشتند که به شهر بروند و هیچ‌وقت هم به شناسنامه نیازی نداشتند و پدران‌مان هم هیچ فکری برای مدارک هویتی ما نکردند برای همین هم ما همینطور به حال خودمان رها شدیم و بی هویت ماندیم .
او می گوید: مدام به جای اتباع خارجی اشتباه‌مان می گیرند و تا بیاییم ثابت کنیم که از این آب و خاک هستیم جان به لب می شویم.
عبدالله می گوید: بعد از خشکسالی، مردم اینجا آب و نانی نداشتند، صیادی متوقف شد، زمین های‌شان خشک شد و دام‌هایشان هم که تلف شد، رفت و آمد به شهر زیاد شد و تازه فهمیدیم اگر شناسنامه نداشته باشیم هیچ جا کارمان راه نمی افتد و نانی هم برای خوردن گیرمان نمی آید . بارها و بارها پیگیری کردیم اما هنوز هیچ اتفاقی نیفتاده و آش همان آش و کاسه همان کاسه است.
زهرا مادر دو فرزند دختر و یک فرزند پسر است؛ او قبلا همپای همسرش در زمین های کشاورزی درو می کرده و دستمزد می گرفته، شوهرش را پس از مدتها از دست می دهد و حالا خودش نان آور خانواده اش است. او می‌گوید: خودم شناسنامه دارم اما بچه هایم هیچکدام شناسنامه ندارند. خشکسالی شده و من هم کار دیگری جز درو بلد نبودم تازه آن را هم شوهرم به من یاد داد و بعد از او دستم در حنا ماند و زمین‌های کشاورزی هم که خشک شد و قوز بالاقوز ، نه یارانه می‌گیریم و نه شرایطی برای پول درآوردن در روستا داریم. آخرش هم دست به دامان این و آن می‌شوم تا با کارهای خانگی که گاهی هست و گاهی نیست روزگار خودم و فرزندانم را بگذرانم.
بخشدار قرقری که روستای تپه کنیز را هم تحت پوشش منطقه ای دارد، می‌گوید: بی هویتی مردم در روستاهای سیستان حکایت ها دارد و واقعا پیگیری این موضوع از دست بخشداری خارج است و مستقیم تحت نظر شورای تامین است.
تعداد دقیق فاقدین شناسنامه مشخص نیست
مدیر کل ثبت احوال سیستان و بلوچستان هم در این باره می‌گوید: تعداد بی شناسنامه ها در منطقه سیستان هم در حال کاهش و هم در حال افزایش است؛ به این معنا که در ابتدای تیرماه 97 حدود 179 پرونده در اداره وجود داشت که از تیرماه تاکنون 48 پرونده به این تعداد اضافه و 21 پرونده خانوار که معادل پرونده 100 نفر است در منطقه سیستان تعیین تکلیف شده است.
راحت دهمرده در این باره می‌گوید: برای 47 خانوار شناسنامه بالای یک سال صادر شده و 206 پرونده در هیرمند در حال بررسی است اما نمی‌توان آمار دقیقی از فاقدین شناشنامه اعلام کرد چرا که هر فرد مدعی تعیین هویت و متقاضی دریافت شناسنامه که ایرانی بودن یا نبودن آن مشخص نیست می‌تواند یک فرد فاقد شناسنامه محسوب شود و از این رو نمی توان تعداد مشخص را اعلام کرد.
وی در ادامه می‌گوید : در حوزه هیرمند دو مشکل وجود دارد؛ اول افرادی که بین مرز تردد دارند و ادعای ایرانی بودن می‌کنند و دوم افرادی که پدران غیر ایرانی و مادران ایرانی دارند که مشمول طرح جدید دریافت شناسنامه از طریق مادران خود می شوند که دیگر نمی‌توان مانند قبل به آنان مدرک هویتی داد و باید در انتظار مصوبه ابلاغی باشیم.
وی در ادامه می گوید: در حوزه فاقدین شناسنامه تنها ثبت احوال اداره متولی نیست بلکه نیروی انتظامی، وزارت اطلاعات، اطلاعات سپاه و ... هم دخیل هستند و تصمیمات نهایی باید در شورای تامین گرفته شود. تلاش های زیادی در حوزه فاقدین انجام شده اما به دلیل اینکه ثبت احوال تنها دستگاه تصمیم گیر نیست و شورای تامین تصمیم نهایی را می‌گیرد ما نمی‌توانیم به تنهایی اقدامی انجام دهیم.
دانش آموزان بی شناسنامه منع تحصیلی ندارند
دهمرده می‌گوید: با توجه به فرمایش مقام معظم رهبری دانش آموزانی که فاقد مدارک هویتی هستند منعی برای ادامه تحصیل ندارند و بر اساس ادعاهای هویتی خود در مدرسه ثبت نام می‌شوند.
ضرب الاجل شورای تامین برای ساماندهی فاقدین شناسنامه
دبیر کمیسیون فاقدین شناسنامه استانداری سیستان و بلوچستان در این باره می‌گوید: روستای تپه کنیز 84 خانواده فاقد شناسنامه داشته که از این تعداد 37 خانوار مدارک هویتی دارند و 47 خانوار زنان دارای همسر اتباع خارجی هستند که با توجه به مصوبه جدید این افراد هم مدرک هویتی دریافت می کنند. فقط یک خانوار باقی می‌ماند که آن هم در حال رسیدگی است.
میثم برازنده می گوید: مصوبه جدید که مبنی بر تعیین تکلیف زنان دارای همسر اتباع خارجی است ابلاغ شده و افراد دارای این شرایط می‌توانند ابتدا به منظور دریافت گواهی اثبات نسب به دادگاه شهرستان مراجعه و این گواهی را دریافت کنند و سپس به اداره اتباع مراجعه کنند و پس از آن مراحل دریافت مدرک هویتی را پیش بگیرند.
به گزارش خبرنگار ایلنا، مشکل بی‌شناسنامه ها در سیستان و بلوچستان مربوط به امروز و دیروز نیست و ریشه در دهه‌های گذشته دارد اما از آنجایی که همه متقاضیان دریافت شناسنامه ایرانی نیستند و به دلیل هم مرزی این استان با کشورهای همسایه تعدادی از این متقاضیان را اتباع خارجی تشکیل می دهند و همین مسئله روند رسیدگی به این موضوع از طریق مسئولان را سخت کرده و از طرفی هم نمی‌توان تعداد دقیق بی شناسنامه ها را اعلام کرد.
این گزارش تنها مربوط به منطقه سیستان است و این مشکل در منطقه بلوچستان و در حاشیه شهر زاهدان هم وضعیت مشابهی دارد.
گزارش : فائقه راغی
