از عضویت در شورای نگهبان تا نظرات متفاوت در حوزه زنان

به گزارش ایلنا، به مناسبت درگذشت آیت‌الله صانعی، مروری بر زندگینامه این مرجع تقلید را در ادامه می‌خوانید:

آیت الله یوسف صانعی در سال ۱۳۱۶ خورشیدی در روستای نیک‌آباد اصفهان متولد شد، پدر و پدربزرگ او هر دو از روحانیون دوران خود بودند.

او در سال ۱۳۲۵ وارد حوزه علمیه اصفهان شد و پس از گذراندن دروس مقدمات در سال ۱۳۳۰ برای ادامه تحصیل، به حوزه علمیه قم رفت. وی در امتحانات سطوح عالی حوزه در سال ۱۳۳۴ رتبه اول را احراز کرد و مورد تشویق سید حسین طباطبائی بروجردی قرار گرفت.

وی از همین سال در درس خارجِ امام خمینی(ره) شرکت کرد و تا سال ۱۳۴۲ به‌طور مستمر از حوزه درس اصول و فقه و مبانی مُتقن ایشان بهره برد و در زمره شاگردان موفق حضرت امام(ره) قرار گرفت. حضور فعال در درس خارج امام خمینی(ره) طی سالیان دراز و ممارست فراوان نسبت به فراگیری مبانی و تحقیقات ایشان، اِشراف او را بر دیدگاه‌های فقهی و اصولی بنیانگذار جمهوری اسلامی به درجه‌ای رساند که به تعبیر ایشان؛ «در حد شعور مبانی بود و از حد صِرف دانستن، بالاتر».

صانعی علاوه بر سال‌ها شاگردی امام خمینی(ره)، از دیگر استادان علوم دینی چون آیت الله بروجردی، آیت الله سید محمد محقق داماد و آیت الله محمدعلی اراکی نیز بهره برد و از سال ۱۳۵۴ رسماً تدریس خارج فقه را با کتاب زکات در مدرسه حقانی (شهیدین) آغاز کرد.

آیت الله صانعی همچنین در مسیر مبارزات سیاسی و فعالیت‌های انقلابی نیز از روحانیون فعال بود، عمده فعالیت‌های وی تا پیش انقلاب اسلامی در سال ۵۷ در ابعاد فرهنگی و تبلیغاتی بود که از طریق تبلیغ، سخنرانی، حضور در راهپیمایی و صدور اطلاعیه صورت می‌گرفت.

بر اساس آنچه در جلد سوم کتاب اسناد انقلاب اسلامی منتشر شده‌ است، نام و امضای ایشان ، ذیل حدود سی اعلامیه سیاسی و انقلابی به ثبت رسیده‌ است که اولین آن، نامه‌ای است که پس از انتقال حضرت امام (ره) از ترکیه به نجف، از سوی علمای قم، خطاب به وی نوشته شد و آخرین بیانیه‌ای که نام و امضای وی و دیگر همراهان انقلاب نیز در ذیل آن به چشم می‌خورد، اعلامیه‌ای است که در مخالفت با دولت بختیار، در تاریخ ۱۷/۱۰/۱۳۵۷ صادر شده‌ است.

آیت‌الله صانعی یک سال پس از پیروزی انقلاب اسلامی و در اسفند ۵۸ از سوی بنیانگذار جمهوری اسلامی به عنوان یکی از فقهای شورای نگهبان قانون منصوب شد، وی همچنین مسئولیت‌های دیگری مانند نمایندگی امام خمینی(ره) در شورای عالی بازسازی مناطق جنگی را نیز برعهده داشت.

صانعی سه سال بعد از سوی امام خمینی(ره) به سمت دادستانی کل کشور منصوب شد. وی همچنین در سال ۶۴ به عنوان نماینده مردم تهران در نخستین دوره مجلس مجلس خبرگان رهبری انتخاب شد.

صانعی نقل می‌کند که از سال ۱۳۳۴ش تا آخر عمرِ امام خمینی در خدمت امام بوده است. او از سال ۱۳۳۵ تا زمان تبعید امام خمینی(ره) به صورت مستمر در درسش شرکت می‌کرد و درس فقه امام خمینی را به صورت کامل و به زبان عربی و بسیاری از درس اصولش را تقریر کرده است. او علاوه بر شاگردی، به منزل امام خمینی نیز رفت و آمد داشت و برای چند سال در عیدها و فاطمیه، کار پذیرایی از مهمانان امام را انجام می‌داد.

آیت‌الله یوسف صانعی امام خمینی را شخصیت ممتاز تاریخ اسلام معرفی می‌کند که هم فقیه و عارف و هم فیلسوف و مبارز بود او همچنین امام خمینی را صاحب مقام «فنا فی الله» می‌دانست.

امام خمینی (ره) زمانی که آیت‌الله صانعی را دادستان کل کشور کرد او را شخصی که مثل یک فرزند بزرگش کرده، معرفی می‌کند امام در سخنرانی دیگری صانعی را مردی فاضل و عالم معرفی می‌کند که سال‌ها او را از نزدیک می‌شناسد.

صانعی در سال‌های بعد به مرور از عرصه مشاغل حکومتی و دولتی فاصله گرفت و به تدریس در حوزه علمیه پرداخت.

او که طی سال‌های نخستین انقلاب در صداوسیما رساله توضیح‌‌المسائل امام خمینی(ره) را آموزش می‌داد، در سال ۱۳۷۲ و بعد از کناره‌گیری از مسئولیت‌ها، نسبت به انتشار رساله توضیح المسائل اقدام کرد.

در پی اظهارنظرهای آیت‌الله صانعی در جریان اتفاقات سال ۱۳۸۸ جامعه مدرسین حوزه علمیه قم ایشان را فاقد ملاک‌های لازم جهت مرجعیت معرفی کرد اما برخی مراجع همچون مکارم شیرازی، نوری همدانی و موسوی اردبیلی اعلام کردند که تقلید از آیت‌الله صانعی اشکال ندارد.

آیت‌الله صانعی در حوزه مسائل زنان نظرات متفاوتی با نظر مشهور فقها ارائه داده است. از جمله: اگر زن مهریه خود را ببخشد و تقاضای طلاق نماید، بر مرد واجب است او را طلاق دهد. از نظر او با نبود پدر، مادر بر طفل و اموال او ولایت دارد و ولایت او بر ولایت پدربزرگ مقدم است. وی در مرجعیت دینی و قضاوت، مرد بودن را شرط نمی‌داند.

همچنین ایشان سن بلوغ دختران را سیزده سالگی دانسته و روایت عمار ساباطی، برخی آیات قرآن، قواعدی مانند قاعده رفع قلم و... را به عنوان دلیل ذکر می‌کند؛ در حالی‌که فقهای شیعه، بلوغ دختر در نه سالگی را مشهور دانسته‌اند.

آیت‌الله صانعی در نظریه فقهی دیگری در مورد زنان معتقد است خروج زن از منزل برای امور متعارف، نیازی به اذن شوهر ندارد. خروج بدون اذن شوهر در صورتی که مخالف شأن خانوادگی مرد باشد یا مزاحم حقوق واجب زوج یا به صورت اعتراض، اشکال دارد. او لزوم اذن در تمام موارد خروج از خانه را منافی سکون، آرامش و مشترک بودن زندگی دانسته و معتقد است قاعده نفی حرج و اذیت نکردن همسر در اینجا حاکم بوده و باید در فتوا آن‌ را لحاظ کرد

ایشان همچنین معتقد است که قصاص مرد و زن تفاوتی با یکدیگر ندارد و مرد را به جهت قتل زن قصاص می‌کنند بدون اینکه دیه‌ای پرداخت گردد.

این مرجع عالیقدر صبح امروز ۲۲ شهریور ۱۳۹۹ در شرایطی که به دلیل شکستگی لگن در بیمارستان نکویی قم بستری بود، دار فانی را وداع گفت.