کاهش تعهدات برجامی ایران در سال ۹۸ اقدامی اجتناب ناپذیر بود/ دستگاه حاکمه کشور در سال جدید نیازمند نوعی همگرایی بر مبنای خواست مردم است

شیرین هانتر در گفت‌وگو با خبرنگار ایلنا در مروری بر فراز و نشیب‌های سیاست خارجی کشور در سال گذشته در پاسخ به این سوال که ایران در تاریخ ۲۸ اردیبهشت ۱۳۹۸، یکسال پس از خروج یکجانبه ایالات متحده آمریکا از توافق هسته‌ای و در واکنش به آنچه تهران عدم پایبندی اروپا به تعهداتش در برجام و همچنین ۱۱ تعهد پس از خروج واشنگتن از برجام نامید، اعلام کرد که در چهارچوب بند ۳۶ برجام به مرور تعهدات خود را کاهش داده و در هر مرحله نیز ۶۰ روز به طرف‌های دیگر این توافق زمان خواهد داد تا در صورت عمل به تعهداتشان، ایران هم به کلیه تعهدات خود بازگردد. امروز و با اعمال پنچ گام از سوی ایران؛ این تصمیم را چگونه ارزیابی می‌کنید، گفت: با توجه به عهدشکنی آمریکا و ناتوانی اروپا در ادای تعهدات خود در برجام و در قبال ایران، تهران مجبور بود به نوعی مقابله به مثل کند. بنابراین کاهش تعهدات برجامی تقریبا اجتناب ناپذیر بود. اما بنده از اول هم معتقد بودم که این اقدامات نتیجه نخواهد داشت چرا که ایران نمی‌تواند در حال حاضر سلاح هسته‌ای بسازد و هم آمریکا و هم اروپا این را می‌دانند. این اقدامات تنها بهانه‌ای شد برای اینکه آنها ادعا کنند که ایران تعهدات خود را نادیده گرفته و در نتیجه فشار خود به تهران را افزایش دهند.

«طرح صلح هرمز» واقعیت سیاست بین‌الملل را نادیده گرفته است

این تحلیلگر مسائل سیاست خارجی همچنین در پاسخ به این سوال که رئیس‌جمهور در مجمع عمومی سازمان ملل متحد از طرحی با عنوان «پویش صلح هرمز» سخن گفتند؛ این طرح که با هدف ایجاد همکاری‌های منطقه‌ای طراحی شده است برای سران کشورهای حاشیه خلیج فارس ارسال شد که حداقل تاکنون نتوانسته توفیقی در ایجاد همکاری مدنظر تهران کسب کند؛ آیا این پویش در زمان درستی مطرح شد و علت عدم موفقیت آن چیست، گفت: طرح صلح هرمز طرحی است که واقعیت سیاست بین‌الملل را نادیده گرفته است. خلیج فارس برای قدرت‌های بزرگ از جمله ایالات متحده از اهمیت بالایی برخوردار است. برخی کشورهای عربی خارج از منطقه همچون مصر هم در خلیج فارس منافعی دارند و کشورهای عرب منطقه نیز همواره نسبت به ایران حتی قبل از انقلاب بدبین بودند. بنابراین آنها با طرحی که امنیت را مسئولیت کشورهای منطقه می‌داند موافقت نخواهند کرد. به طور کلی طرح از طرف ایران تا وقتی که روابطش را با غرب بهبود نداده شانس قبولی ندارد. 

هانتر در پاسخ به این سوال که در طول سالی که پشت سر گذاشتیم شاهد بودیم که با افزایش سطح تنش در منطقه، برخی کشورها سعی کردند تا با میانجی‌گری میان تهران و واشنگتن از تنش موجود بکاهند؛ در این میان شاید بتوان تلاش «آبه شینزو»، نخست وزیر ژاپن را از جمله مهمترین این اقدامات نامید که البته به نتیجه نرسید؛ ارزیابی شما از اقدامات از این دست چیست و آیا با توجه به شرایط موجود باز هم می‌توان به تلاش بازیگران منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای در این حوزه امیدوار بود، گفت: یکی از شرایط لازم برای به نتیجه رسیدن میانجیگری، آمادگی طرفین مناقشه به سازش با دادن امتیازات متقابل است. در چند ماه گذشته که فعالیت‌های آبه، مکرون و دیگران صورت گرفت؛ نه آمریکا و نه ایران حاضر به دادن امتیازات نبودند. آمریکا انتظاراتی دارد که حکومت ایران حاضر به قبول آن نیست؛ ایران هم تقاضاهایی دارد که آمریکا آنها را نمی‌پذیرد که روابط دو کشور را به بن بست کشانده است.

پس از ترور سردار سلیمانی آمریکا و ایران نخواستند وارد جنگی بزرگتر شوند

این کارشناس مسائل بین‌الملل در پاسخ به این سوال که ؛ از دیگر تحولات مهم رخ داده در سال ۹۸ می‌توان به ترور فرمانده سپاه قدس ایران، سردار قاسم سلیمانی اشاره کرد؛ اقدامی که شاید حتی با توجه به سابقه تصمیم‌های پیشین رئیس‌جمهور آمریکا کمی غیرمنتظره بوده و البته واکنش‌های وسیعی را به همراه داشت و مجددا منطقه را آماده بروز انفجار کرد؛ این اقدام ایالات متحده و واکنش‌های بعد آن را با اشاره به نامه‌ای که از سوی این کشور بعد از این اقدام برای تهران ارسال شد چگونه ارزیابی می‌کنید؛ آیا ترکش‌های این عمل همچنان در فضای خاورمیانه وجود خواهد داشت، گفت: به نظر من از همان اول هم ایران و آمریکا نشان دادند که نمی‌خواهند که این اتفاق به جنگی بزرگتر منجر شود. به گفته برخی ناظران حتی حمله موشکی ایران به پایگاه آمریکایی در عراق کاملا محتاطانه انجام شد.

FATF  هم یکی از ابزارهای فشار بر ایران است

هانتر همچنین در پاسخ به این سوال که مساله تصویب لوایح FATF  را می‌توان به عنوان یکی از چالش‌های فنی مهم جمهوری اسلامی ایران در سال ۹۸  نام برد که البته در فضای کشور به چالشی سیاسی بدل شد و در نهایت نیز با فراز و فرودهای فراوان، تهران در آخرین اجلاس گروه ویژه اقدام مالی به لیست سیاه بازگشت؛ اساسا سیاسی شدن این مساله فنی چقدر به روند بررسی آن در داخل کشور ضربه زد و تبعات بازگشت ایران به لیست سیاه چه تاثیری بر اقتصاد و حتی سیاست ایران خواهد داشت، گفت: در روابط بین‌الملل هیچ مساله‌ای صد در صد فنی و یا صد در صد حقوقی نیست؛ همه مسائل سیاسی هستند که متاسفانه سیاستمداران ایران نمی‌خواهند این واقعیت را قبول کنند که FATF  هم یکی از ابزارهای فشار بر ایران است. در ایران هم این مساله به سیاست منطقی کشور مربوط است. برخی می‌ترسند با تصویب FATF ایران دیگر قادر نباشد به متحدان منطقه‌ای خود کمک کند. به طور کلی بسیاری از مسائل در ایران و در این زمینه به مشکلات کشور با غرب به خصوص ایالات متحده مربوط می‌شود.

این استاد دانشگاه در پاسخ به این سوال که در روزهای پایانی سال و در حالی که کشور علاوه بر درگیری با بحران ویروس کرونا به دلیل وجود تحریم‌های پزشکی و بانکی در شرایطی غیرهمسطح با سایر کشورهای درگیر با این ویروس قرار گرفت، گزارشی از سوی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در دوره پس از رئیس فقید این نهاد منتشر شد که از سوی برخی تحلیلگران آغاز روند ایجاد فشار از سوی این نهاد بر تهران بوده و با این هدف منتشر شده که نهایتا دست تروئیکای اروپایی را برای ارجاع پرونده ایران به شورای امنیت سازمان ملل باز کند؛ تحلیل کلی حضرتعالی از گزارش جدید آژانس چیست؛ آیا دوره فشار بر ایران آغاز شده است، گفت: از زمانی که رافائل گروسی به دبیرکلی آژانس منصوب شد انتظار می‌رفت که این نهاد سیاست سخت‌تری را در قبال ایران اتخاذ کند. گروسی کاندیدای آمریکا بود و در نتیجه از سیاست این کشور پیروی می‌کند؛ امروز نیز در ایالات متحده برخی تندروها در تلاش هستند تا پرونده ایران را به شورای امنیت سازمان ملل ارجاع شود که احتمالا تغییر رویه آژانس هم به همین دلیل بوده باشد. 

مهمترین چالش ایران یافتن راه حلی برای خارج شدن از وضعیت تحریم است

وی در خصوص مهمترین چالش سیاست خارجی تهران در سال ۹۹ نیز گفت: مهمترین چالش ایران در سال آینده و همچنین در سال‌های بعد یافتن راه حلی برای خارج شدن از وضعیت تحریم و انزوا است. ایران باید به نحوی روابط بین‌المللی خود را ترمیم کند تا بتواند اقتصاد خود را زنده کرده و شرایط زندگی مردم را بهبود ببخشد. دستگاه حاکمه کشور نیازمند نوعی همگرایی بر مبنای خواست مردم هستند.