اروپا امیدوار است برجام را حداقل تا زمان انتخابات آمریکا زنده نگه دارد/ جریان‌های بی‌ریشه، در تخریب ظریف همراه کمپین ترامپ و نتانیاهو شده‌اند

دیاکو حسینی در گفت‌و‌گو با خبرنگار ایلنا با اشاره به سفر جوزف بورل، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا به تهران و دیدار وی با رئیس‌جمهور و وزیر امور خارجه کشورمان، در ارزیابی اهداف این سفر و محورهایی که قرار است در ملاقات‌های مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا مطرح شود، گفت: معتقد هستم در این مقطع اروپایی‌ها تلاش می‌کنند به نحوی قابل قبول و بدون افزایش تنش‌ها بین ایران و خود این مرحله را پشت سر بگذارند و به شکلی ایران را متقاعد کنند به بخشی از تعهد خود عمل کند و یا در مسیر انجام دوباره تعهدات در برجام برگردد.

وی ادامه داد: می‌دانیم این اتفاق به طور عادی رخ نخواهد داد مگر این که طرف اروپایی کارهایی صورت دهد و به تعهد خود که از نگاه ایران کاملا زیر پا گذاشته شده و مورد بی اعتنایی قرار گرفته بازگردد. شیوه جلب رضایت طرفین یعنی اروپا از این جهت که ایران تعهدات خود را از سر گیرد و از طرف دیگر ایران از این جهت که اروپایی‌ها به نحوی به تعهداتشان برگردند؛ مهمترین موضوعی خواهد بود که احتمالا مورد بحث قرار می‌گیرد تا در نهایت به راه حلی برسیم که متناسب با توانایی‌ها، امکانات و منافع دو طرف برای احیای مجدد برجام باشد.

این تحلیلگر مسائل بین‌الملل همچنین در پاسخ به این سوال که با توجه به اظهارنظراتی که آقای بورل و سران سه کشور اروپایی در این مدت داشته اند، تحلیل‌ها حاکی از این است که اروپا نمی‌خواهد خیلی سریع وارد «مکانیسم ماشه» شده و پرونده ایران را به شورای امنیت ارجاع دهد و شاید بخواهد از تمدید این مکانیسم بهره برده و ایران را پای میز مذاکره نگه دارد؛ در این صورت هدف تروئیکای اروپایی از اجرای «مکانیسم حل اختلاف» چیست، گفت: دو راه حل وجود دارد؛ راه حل اول این است که طرفین تا قبل از آن که مهلت به پایان برسد درباره شیوه احیای برجام متناسب با منافع ایران و اروپا به توافق برسند که یک حالت ایده‌آل است و به نظر بنده انگیزه بالایی در ایران و اروپا وجود دارد که به این نتیجه ختم شود.

وی افزود: یک سناریو بدبینانه‌تر نیز این است که به رغم همه گفتگوها و تلاش‌ها چنین اتفاقی نیفتد که می تواند نتایج فاجعه باری برای برجام داشته باشد؛ چرا که ارجاع این پرونده به شورای امنیت و به کار افتادن «مکانیسم ماشه» می‌تواند به معنای نابودی کامل برجام و افزایش تنش‌ها در حدی خواهد بود که حتی امروز قابل تصور نیست که به چه مقیاسی کشیده شود.

وی ادامه داد: بنابراین در شرایط فعلی به نظر می‌رسد اروپایی‌ها همچنان امیدوار هستند تا بتوانند به نحوی این گفتگوها و مذاکرات را در قالب «مکانیسم حل اختلاف» تا جایی که راهی پیدا شود ادامه دهند. در عین حال این به آن معنا نیست که طرفین از امروز خود را برای تمدید نامحدود زمان برای قرار گرفتن پرونده در «مکانیسم حل اختلاف» آماده کرده‌اند چرا که اگر چنین مبنایی را فرض می‌گرفتند تلاش برای پیدا شدن راه حل از این طریق رفتارهای دیپلماتیک معنای خود را از دست می داد.

وی تاکید کرد: البته این واقعیت هم مورد توجه است که اروپایی‌ها اساسا با نگاه آمریکا در رابطه با نوع برخورد با ایران کاملا مخالف هستند ولی در عین حال همانطور که می‌دانیم توانایی مجاب کردن آمریکا را ندارند و نفوذ بر واشنگتن را از دست داده‌اند و امیدوار هستند حداقل بتوانند برجام را تا زمانی که در ایالات متحده تکلیف دولت آقای ترامپ تا انتخابات آینده مشخص شود زنده نگهدارند و شاکله را حفظ کنند. به نظر بنده در نهایت امکان پیدا شدن راه حلی مرضی‌الطرفین برای ایران و اروپا برای زنده نگه داشتن حداقل بخشی از برجام قابل تصور خواهد بود اگر صداقت و حسن نیت از طرف کشورهای اروپایی وجود داشته باشد.

حسینی در پاسخ به این سوال که با توجه به اینکه همچنان شاهد برخی اظهارنظرهای ضد و نقیض از سمت اتحادیه اروپا برای راه اندازی سازوکار «اینستکس» هستیم، آیا می‌توان عملیاتی شدن این سازوکار را بخشی از همان راه حل مرضی‌الطرفین قلمداد کرد نیز گفت: می‌دانیم که برای عملیاتی شدن این سازوکار کارهای زیادی به لحاظ زیرساختی صورت گرفته است اما نبود یک بدنه واحد سیاست گذاری در اتحادیه اروپا مانعی جدی برای پیشرفت این مکانیسم تجاری به صورت مطلوب ایران بوده است؛ اما این مساله به معنای آن نیست که راه اندازی «اینستکس» ناممکن باشد.

وی ادامه داد: البته ممکن است از طریق ابتکار عمل‌هایی که بخش عمده‌ای از آن در اختیار اروپا است چنین امکانی به وجود آید اما همچنین باید توجه کنیم که بخشی از ناکامی «اینستکس» به عدم وجود زیرساخت‌های لازم و ضروری از طرف ایران برمی‌گردد که باید آن را در داخل کشور راه اندازی کرده و اصلاح کنیم. آنچه در مجموع چه از طریق کانال مربوط به سوئیس و چه از طریق «اینستکس» مطرح است این است که امکان، پتانسیل، اراده و خواست در طرف اروپایی وجود دارد ولی ممکن است از آنجا که در اروپا یک امر بی‌سابقه است و هیچ نمونه مشابهی در موردش وجود نداشته، اجرایی کردنش مستلزم سلسله ابتکارهایی باشد و در عین حال طرفین باید صبور باشند و به این تلاش‌ها ادامه دهند تا در نهایت امکان عملی شدن این مکانیسم در آینده نزدیک را تضمین کند.

وی افزود: آنچه برای ما اهمیت دارد این است که حداقل بخش مهمی از جامعه سیاسی و سیاست گذاری اروپا، خصوصا سه کشور اروپایی به طور جدی علاقمند هستند که این کار را انجام دهند و این پیام را دریافت کرده اند که بدون رضایت ایران درباره یک عملکرد مطلوب از طرف «اینستکس» که بتواند تا اندازه‌ای خروج آمریکا از برجام را جبران کند امکان ماندن ایران در توافق هسته‌ای به شیوه سابق وجود ندارد؛ در نتیجه اروپایی‌ها امروز خیلی جدی‌تر از قبل به دنبال تسریع در انجام این کار هستند.

وی با تاکید بر اینکه باید انتظارمان را از اروپا تنظیم کنیم، گفت:  واقعیت این است که اروپایی‌ها به لحاظ روانی و سیاسی آمادگی به چالش کشیدن تحریم‌های آمریکا را ندارند و تا به امروز چنین کاری نکرده‌اند. دلیل دیگر این است که چون اتحادیه اروپا یک کشور نیست، بنابراین در سیاست گذاری خود در این رابطه دارای تشتت بوده که برای این کار مانعی ایجاد کرده است. ما باید اروپا را با همه از هم گسیختگی‌ها و تمام بهم پیوستگی‌هایش به رسمیت بشناسیم و از اروپا انتظار فراتر از قابلیت‌های واقعیش نداشته باشیم. مساله مهم برای ما این است که اروپایی‌ها از تمام این ظرفیت‌های خود با همه مشکلاتی که با آن رو به رو هستند استفاده کنند و بتوانند بخشی از خواسته‌های قانونی و مشروع ایران در برجام را محقق کنند. اگر چنین اتفاقی بیفتد فکر می‌کنم ایران نیز حاضر خواهد بود تا انعطاف‌هایی را نشان دهد که در نتیجه طرفیت بتوانند این توافق را تا تعیین تکلیف وضعیت آمریکایی‌ها حفظ کنند.

این کارشناس روابط بین‌‌الملل در پاسخ به این سوال که با توجه به آغاز مجدد گفت‌وگو‌های ایران و اتحادیه اروپا در چارچوب «مکانیسم حل اختلاف»، ادامه پروسه‌ای که برای تخریب دستگاه دیپلماسی و شخص وزیر امور خارجه ایجاد شده تا چه میزان می‌تواند بر روند این گفت‌وگو‌ها تاثیرگذار باشد گفت: جواب روشن تر از آن است که توضیح بییشتر از حد نیاز بخواهد؛ وزارت امور خارجه امروز در خط مقدم نبرد سیاسی و تبلیغاتی علیه اردویی است که دولت ترامپ با کمک دروغ پراکنی‌های متعدد و فشارهای روانی علیه ایران به راه انداخته است. در این شرایط اولین وظیفه‌ای که همه ما در ایران فارغ از جناح‌های سیاسی داریم این است که از این خط مقدم حمایت و به آن اعتماد کنیم، همان‌طور که مقام معظم رهبری بارها این اعتماد را به دیپلمات‌های ما نشان دادند. 

وی ادامه داد: متاسفانه می‌بینیم که جریان‌های کاملا بی ریشه‌ای وجود دارد که به رغم تمام توصیه‌ها و نشانه‌های روشنی که نظام نشان داده، هم مسیر با کمپینی حرکت می‌کنند که امروز نتانیاهو و دونالد ترامپ در رأس آن قرار دارند. البته وزیر امور خارجه و دستگاه دیپلماسی ما تحت تاثیر فضاسازی‌های منفی قرار نخواهد گرفت ولی ممکن است این پیام غلط را به جهان صادر کند که در ایران اختلاف نظر وجود دارد یا تزلزل هست که به طور تلویحی به کشورهای دیگر کمک می‌کند که در همکاری با ایران و در جدی گرفتن استدلال‌های ایران و مذاکره‌کنندگان ایرانی تامل بیشتری به خرج دهند که قطعا زیان هایی به طور مستقیم شامل حال کشور و نظام خواهد شد.