فاخری در گفت‌وگو با ایلنا مطرح کرد؛
بررسی فرصت‌ها و چالش‌ها در روابط تهران و کاراکاس/ ونزوئلا نسبت به ایران دارای حمایت بیشتری از سوی اتحادیه اروپا است
سفیر سابق ایران در مکزیک گفت: ممکن است افزایش روابط میان ایران و ونزوئلا به حد مطلوب نرسد زیرا هر دو کشور شرکای جغرافیایی مناسبی نبوده و به دلیل تحریم‌ها ملاحظاتی دارند و از طرف دیگر ونزوئلا از سوی اتحادیه اروپا نسبت به ایران دارای حمایت بیشتری است.
مهدی فاخری سفیر سابق ایران در مکزیک و کارشناس مسائل آمریکای لاتین در گفت‌وگو با خبرنگار ایلنا، در پاسخ به این سوال که سفر رئیس‌جمهور ونزوئلا به تهران دارای چه اهدافی است و همکاری‌ها در چه زمینه‌هایی خواهد بود، گفت: هدف از سفر آقای مادرو گسترش روابط سیاسی و اقتصادی بین دو کشور است. هر دو کشور در مناطق خودمان حضور گسترده سیاسی و اقتصادی دارند. اگر مراحل قبلی روابط دو کشور را مشاهده کنیم و ببینیم که چگونه به وضعیت فعلی رسیده است؛ می‌توانیم ببینیم که در قرن بیستم عمده روابط بین دو کشور حول مسئله انرژی و صادرات نفت و گاز بوده یا در قالب اوپک صورت گرفته است.
وی افزود: پس از قرن بیستم و با ورود به قرن جدید، با موج صورتی مواجه بودیم که احزاب و شخصیت‌های چپ‌گرا به‌وسیله انتخابات در آمریکای لاتین به قدرت رسیدند. وقتی در موج صورتی آقای چاوز به قدرت رسید، همزمان با دوران ریاست‌جمهوری آقای خاتمی در ایران بود. در آن زمان روابط دو کشور از نظر اقتصادی و سیاسی گسترش پیدا کرد. این روابط در زمان آقای احمدی‌نژاد اوج گرفت. سپس هر دو کشور با روی کار آمدن ترامپ در آمریکا مشمول تحریم‌های سنگین شدند.
فاخری در ادامه تصریح کرد: نهایتاً موضوع حمله روسیه به اوکراین پیش آمد و هر دو کشور وارد مرحله جدیدی در اوضاع نظام بین‌الملل شدند. پس می‌بینید که مسائل دوجانبه و بین‌المللی وجود دارند که باعث می‌شود ایران و ونزوئلا روابط گسترده داشته باشند و از زمینه‌های همکاری موجود استفاده کنند تا این زمینه‌ها در بلندمدت توسعه پیدا کند. این زمینه‌ها باید موضوعات سیاسی، اقتصادی و فرهنگی را در بربگیرد تا بتوانیم از روابط پایدار بین ایران و ونزوئلا صحبت کنیم.
سفیر پیشین ایران در مکزیک در پاسخ به این سوال که افق افزایش سطح همکاری بین دو کشور را تا کجا می‌بینید، گفت: برای بیان سطح همکاری‌ها، باید زمینه همگرایی دو کشور را بررسی کنیم. اولین زمینه همگرایی، اقتصادهای مشابه ایران و ونزوئلا است؛ یعنی هر دو کشور حدود ۵۰۰ میلیارد دلار تولید ناخالص ملی دارند، ونزوئلا بزرگ‌ترین ذخایر نفتی جهان و ایران بزرگ‌ترین ذخایر گازی جهان را دارند؛ بنابراین ما کشور سنگین‌وزن در بحث انرژی در جهان هستیم که گسترش روابط دو کشور را امکان‌پذیر می‌کند.
وی افزود: در دهه گذشته شرکت‌های ایرانی در مسکن، اتومبیل‌سازی و محصولات غذایی در ونزوئلا سرمایه‌گذاری کردند. برخی از آن‌ها ادامه پیدا کرده و برخی به نتیجه مطلوب نرسیده است؛ اما مهم‌ترین نکته‌ای که امروز باعث گسترش روابط ایران و ونزوئلا می‌شود، تعلق دو کشور به کلاب کشورهای تحریم شده توسط واشنگتن است؛ تجارت دو کشور می‌تواند مورد استفاده همدیگر قرار بگیرد.
فاخری تصریح کرد: طبیعتاً برای روابط چالش‌هایی وجود دارد و ممکن است افزایش روابط به حد مطلوب دو کشور منجر نشود. مثلاً ایران و ونزوئلا شرکای جغرافیایی مناسبی نیستند و یک‌فاصله دوازده هزار کیلومتری موانع زیادی را ایجاد می‌کند. از آنجا که دو کشور تحت تحریم هستند، ملاحظاتی برای گسترش روابط دارند. نکته دیگر این است که ونزوئلا از طرف اتحادیه اروپا حمایت بیشتری نسبت به ایران داشته است.
این کارشناس مسائل آمریکای لاتین در ادامه افزود: بنابراین ما تشابهات و تفاوت‌هایی داریم که می‌تواند روی روند همگرایی تأثیرگذار باشد. اگرچه اراده رهبران دو جامعه بر همگرایی است و در مواردی این هم‌گرائی متجلی شده است، اما هزینه هم‌گرائی تأثیر بسیار زیادی بر گسترش روابط می‌گذارد. به همین خاطر ما هنوز نمی‌توانیم از یک هم‌گرائی اقتصادی مؤثر بین ایران و ونزوئلا صحبت کنیم.
وی گفت: روابط زمانی پایدار می‌شوند که بعد اجتماعی و فرهنگی هم در برگرفته شود تا دو کشور بتوانند در حوزه‌های اقتصادی، سیاسی و فرهنگی روابط نهادینه‌شده‌ای پیدا کنند. متأسفانه این اتفاق نه در مورد ونزوئلا و نه در مورد هیچ‌یک از کشورهای آمریکای لاتین صورت نگرفته است.
فاخری تصریح کرد: اما مسئله جنگ اوکراین و روسیه موضوع جدیدی است. نیاز غرب به جایگزین نفت روسیه باعث شده تا نفت ایران و ونزوئلا موردتوجه قرار گیرد که در این زمینه تسهیلاتی ارائه شده است. حضور و همکاری ایران در بخش انرژی با ونزوئلا از طریق صادرات بنزین یا همکاری‌های فنی در بحث خدمات انرژی از سوی ایران و ونزوئلا ارائه شده است؛ اما برخورد آمریکا با ونزوئلا و ایران یکسان نبوده و نیست. به‌طور مثال طی سال‌های گذشته شرکت شبلون به حضور خود در ونزوئلا ادامه داده است. اخیراً شرکت ایتالیایی انی و اسپانیایی رپسول هم موافقت آمریکا را برای خرید نفت و تأمین نیازهای اروپایی به دست آورده‌اند. درحالی‌که این تسهیلات برای ایران ارائه نشده است؛ بنابراین می‌توانیم اشاره کنیم که در بعد انرژی یعنی قوی‌ترین زمینه همکاری، ایران و ونزوئلا از دو تیپ بازارها و مشتریان متفاوت برخوردارند.
وی افزود: نفت ایران عمدتاً به بازارهای آسیایی ارائه می‌شود، اما عمده مشتریان ونزوئلا به‌استثنای چین، عمدتاً مربوط به اروپا، آمریکای لاتین و آمریکای شمالی هستند؛ بنابراین رقابت آن‌چنانی بین این دو سنگین‌وزن انرژی وجود ندارد؛ اما باقی مسائل بین‌المللی، دوجانبه و چالش‌های داخلی که هر دو حکومت با آن مواجه هستند، ممکن است زمینه این هم‌گرائی را محدود کند.
فاخری در پاسخ به این سوال که اگر آمریکا بخواهد سختگیری کند، چه تبعاتی در هم‌گرائی ما با ونزوئلا به وجود خواهد آمد، گفت: طبیعتاً روی همکاری انرژی بیش از دیگر زمینه‌ها تأثیر خواهد گذاشت. اگر آن فشار حداکثری که زمان ترامپ بود تکرار شد، همکاری نفتی بین دو کشور را تحت تأثیر قرار می‌دهد؛ زیرا مشتری سنتی نفت ونزوئلا آمریکا بوده است. حتی بعد از تحریم‌ها هم نفت خود را به بازارهای آمریکا فرستاده است. هرچند تقدم و تاخر مشتریانش تفاوت پیدا کرده باشد؛ یعنی مشتریانش به ترتیب آمریکا، چین بعد هند بودند که اکنون چین، هند و آمریکا شده است. اما اگر قرار باشد که فشارها از سوی قوه مجریه یا کنگره آمریکا ادامه پیدا کند، بر حجم روابط دو کشور تأثیر خواهد گذاشت. ولی با توجه به دامنه گسترده تحریم‌های اقتصادی آمریکا که سی‌وپنج کشور را در برمی‌گیرد، تشابه سیاست‌ها ممکن است به وحدت رویه منجر شود. ممکن است راهکارهای جدید بروز پیدا شود که برخی از فشارهای کاهش روابط اقتصادی را جبران کنند.
وی افزود: اما در روابط سیاسی، هر چه فشار اقتصادی و تحریمی بیشتر باشد، می‌توانیم انتظار گسترش بیشتر روابط سیاسی را داشته باشیم. حداقل این گسترش روابط در سطح هیئت‌های بلندپایه و مواضع یکسان در سازمان‌های منطقه‌ای و بین‌المللی بیشتر مشاهده می‌شود.
همچنین سفیر پیشین ایران در مکزیک در پاسخ به این سوال که عمده‌ترین چالش‌های روابط بین دو کشور چه می‌تواند باشد، گفت: این چالش‌ها می‌تواند به روابطی که در زمینهٔ انرژی به وجود می‌آید، مربوط باشد. یکی از چالش‌ها در شرایط فعلی و آینده نزدیک قابل پیش‌بینی این است که آمریکا و اروپا فشار کمتری به اقتصاد ونزوئلا بیاورند و کشورهای آمریکای لاتین هم از این مسئله حمایت کنند.
وی افزود: نکته ساده‌ای که به‌تازگی اتفاق افتاده مثال خوبی است. در جلسه اجلاس کشورهای آمریکایی که در ایالات‌متحده برگزار شد، سه کشور ونزوئلا، کوبا و نیکاراگوئه دعوت نشدند. مکزیک هم که متحد نفت آمریکا است، از حضور رئیس جمهور خود سرباز زد و وزیر خارجه خود را فرستاد. دو کشور دیگر هم همین کار را انجام دادند؛ یعنی اینکه در آمریکای لاتین، سمپات و حمایت بیشتری نسبت به ونزوئلا هست. مناسبات جدید ایجاب کرده است که آمریکا و اروپا هم‌فشار کمتری بر ونزوئلا بیاورند؛ اما این مسئله را ما در ارتباط با ایران نمی‌بینیم. این می‌تواند در میان‌مدت یا بلندمدت تبدیل به یک چالش شود و تمایل دو کشور برای همگرایی را تحت تأثیر قرار دهد.
فاخری گفت: ممکن است به لحاظ اقتصادی هم تسهیلاتی که ایران در اختیار ونزوئلا قرار داده است، با محدودیت‌هایی مواجه شود. باید ببینیم که سرمایه‌گذاری‌های قبلی ایران در ونزوئلا قابل تکرار و تداوم است یا خیر؟ این‌ها چالش‌های اقتصادی و سیاسی است که ممکن است در روابط به وجود آید.
