یکسال پس از پرواز ۷۵۲

به گزارش خبرنگار ایلنا، ساعت ۶:۱۹ دقیقه بامداد ۱۸ دی ماه سال ۹۸ پرواز  ۷۵۲ تهران -کی‌اف از فرودگاه امام خمینی(ره) از زمین برخواست، چند دقیقه بعد دچار حادثه شد و ۱۷۶ مسافر جان خودشان را از دست دادند. 

فصلِ  تائید خطای انسانی 

در ساعت‌های ابتدایی حادثه تنها گزینه موجود از دید جامعه، نقص فنی هواپیما گمانه زنی می‌شد و در مخیله کمتر کسی می‌گنجید که شاید عاملی غیر  از آن چه حدس زده می‌شود در سقوط هواپیما اوکراینی نقش دارد. اما پس از گذشت ۷۲ ساعت و مشخص شدن نقش عامل انسانی در این حادثه، ماجرا سمت و سوی دیگری رفت و جامعه را در یک بهت فرو برد. 

بیانیه‌ ستاد کل و روشن شدن ماجرا

پس از گذشت سه روز از ماجرا و درج اخبار ضد و نقیض در خصوص پرواز ۷۵۲ بلاخره ۷ صبح ۲۱ دی ماه ستاد کل نیروهای مسلح در یک بیانیه خطای انسانی را عامل حادثه سقوط هواپیمای اوکراینی عنوان کرد.

در بند ۳ بیانیه ستاد کل نیروهای مسلح که بامداد  با اشاره به وضعیت حساس کشور پس از ترور شهید سردار سلیمانی آمده است:

 در چنین شرایط حساس و بحرانی، پرواز شماره ۷۵۲ خطوط هوایی اوکراین از فرودگاه امام خمینی(ره) حرکت نموده و هنگام چرخش، کاملاً در حالت نزدیک شونده به یک مرکز حساس نظامی سپاه و در ارتفاع و شکل پروازی یک هدف متخاصم قرار می‌گیرد که در این شرایط بر اثر بروز خطای انسانی و به صورت غیر عمد، هواپیمای مذکور مورد اصابت قرار گرفته که متأسفانه موجب به شهادت رسیدن جمعی از هموطنان عزیز و جان باختن تعدادی از اتباع خارجی می‌گردد. ( اینجا بخوانید)

روحانی و یک آزمون سخت

شاید بتوان گفت یکی از آزمون‌های سخت دوران ریاست جمهوری روحانی تعیین تکلیف کردن برای سرانجام پرواز شماره ۷۵۲ بود. او بلافاصله پس از انتشار بیانیه ستاد کل نیروهای مسلح در یک بیانیه اعلام کرد؛ مسببین این اشتباه نابخشودنی مورد پیگرد قانونی قرار گرفته و نتایج به استحضار ملت شریف ایران و خانواده‌های قربانیان برسد. 

جمهوری اسلامی ایران از این اشتباه فاجعه بار بسیار متأسف است و اینجانب از سوی جمهوری اسلامی ایران به خانواده‌های قربانیان این فاجعه دردناک، عمیقا تسلیت عرض می کنم و به کلیه دستگاه‌های ذیربط دستور می‌دهم که تمامی اقدامات لازم برای جبران، همدردی و دلجویی از ایشان به عمل آورند. همچنین ضمن ابراز تأسف شدید، همدردی دولت ایران را به ملت‌ها، دولت‌ها و خانواده‌های قربانیان غیرایرانی تقدیم می‌نمایم. وزارت امور خارجه، همکاری کامل کنسولی برای شناسایی و بازگرداندن پیکرهای قربانیان به خانواده‌هایشان را به عمل می آورد. این حادثه دردناک موضوعی نیست که به سادگی بتوان از کنار آن گذشت. می‌بایست تحقیقات تکمیلی برای شناسایی کلیه علل و عوامل این فاجعه ادامه یافته و مسببین این اشتباه نابخشودنی مورد پیگرد قانونی قرار گرفته و نتایج به استحضار ملت شریف ایران و خانواده‌های قربانیان برسد. (اینجا بخوانید)

ای کاش می‌مردم!

اما اظهارات سردار حاجی‌زاده فرمانده فرمانده هوا فضای سپاه در نشست خبری با اشاره به خطای انسانی صورت گرفته در ماجرای سقوط هواپیمای اوکراینی رخ دیگری از ماجرا را نشان داد، او در این نشست  گفت: در حادثه دلخراش سرنگونی هواپیمای مسافربری اوکراین بنده در غرب کشور بودم و بعد از اجرای عملیات ضربات موشکی علیه پایگاه‌های آمریکا خبر را شنیدم و هنگامی که اطمینان پیدا کردم این اتفاق افتاده است واقعا برای خودم آرزوی مرگ کردم.

 ای کاش می‌مردم و چنین حادثه‌ای را شاهد نبودم ما یک عمر خودمان را پیش‌مرگ مردم کردیم و امروز هم آبروی‌مان را با خداوند متعال معامله می‌کنیم و در این شرایط سخت در مقابل دوربین‌ها ظاهر شدیم تا توضیح بدهیم. ( اینجا بخوانید) 

دستور فرمانده کل قوا؛ با مسببین حادثه برخورد شود

رهبر انقلاب نیز  در یک بیانیه ضمن ابزار همدردی با بازماندگان این حادثه خواهان هرچه سریعتر رسیدگی به اتفاق و عاملان آن شدند. ایشان در بیانیه‌شان بیان کردند:

بسم الله الرحمن الرحیم

با اطلاع از نتایج تحقیقات ستاد کل درباره‌ی حادثه‌ی هواپیمای مسافربری اوکراینی و اثبات دخالت خطای انسانی در آن، مصیبت درگذشت جان‌باختگان این حادثه‌ی اندوهبار برای اینجانب بسیار سنگین‌تر شد. لازم میدانم اولاً به خانواده‌های معظم این عزیزان بار دیگر همدردی عمیق و تسلیت صمیمانه‌ی خود را ابراز کنم و از خداوند متعال برای آنان بردباری و آرامش روحی و قلبی تمنا نمایم. ثانیاً به ستاد کل نیروهای مسلح مؤکداً درباره‌ی پیگیری کوتاهی‌ها یا تقصیرهای احتمالی در این حادثه‌ی دردناک سفارش کنم. ثالثاً مراقبت و پیگیری‌های لازم برای عدم امکان تکرار چنین سانحه‌ای را از مدیران و مقامات ذی‌ربط مطالبه نمایم.

پروردگار عزیز و کریم به درگذشتگان لطف و رحمت و به داغداران صبر و اجر عنایت فرماید

دادخواهی وکلای ملت

پس از اظهارات سردار حاجی زاده و سایر مسئولان در ارتباط با حادثه هواپیمای اوکراینی، رسیدگی هرچه سریعتر به این موضوع در دستور کار سازمان‌ها و نهادهای مربوطه قرار گرفت. نمایندگان فراکسیون امید همان که از اصل ماجرا با خبر شدند خواهان استیضاح محمد اسلامی وزیر راه و شهرسازی و ایجاد یک کمیته تحقیق و تفحص درباره چرایی ماجرا شدند.

بهرام پارسایی نماینده مردم فارس در مجلس شورای اسلامی و عضو فراکسیون امید در روزهای ابتدایی حادثه به ایلنا گفت: «طرح استیضاح وزیر راه و شهرسازی در پی حادثه سقوط هواپیمای مسافربری اوکراینی با دو محور تحویل هیئت رئیسه مجلس شورای اسلامی شد؛ یکی این‌که چرا این وزارتخانه در شرایط جنگی مانع پرواز هواپیماهای مسافری نشده است و دیگر این‌که چرا برخلاف قوانین ایکائو و پیش از انجام اقدامات کارشناسی علت سقوط هواپیمای اوکراینی با قاطعیت نقص فنی اعلام شده است».

دادخواهی خانواده‌ها برای داغ دل‌شان

در روزهای اولیه خانواده جانباختگان پرواز تهران-کی اف خواهان رسیدگی به این پرونده و برخورد با عاملان این حادثه شدند و دست‌شان به هر مقام و مسئولی که می‌رسید درخواست داشتند که نگذارند خون عزیران‌شان پایمال شود.

 در اخبارهای ابتدایی آن روزها آمد که اپراتور سامانه موشکی که اقدام به شلیک کرده است بازداشت و در اختیار سازمان قضایی نیروهای مسلح قرار گرفته است و تحقیقات در خصوص این ماجرا ادامه دارد. بعدها نیز دادستان کل کشور از بازداشت ۶ نفر در این اتفاق خبر داد که ۳ نفرشان با وثیقه آزاد هستند و ۳ نفر دیگر در زندان به سر می‌برند.

پس‌لرزه‌های شلیک

اما ابعاد اجتماعی این حادثه به رسیدگی‌های قانونی ختم نشد؛ عصر روز  ۲۱ دی ماه پس از انتشار بیانیه ستادکل نیروهای مسلح دانشجویان دانشگاه شریف و امیرکبیر نسبت به این اتفاق تجمع کردند. دانشجویان با شعارهایی اعتراض خود را نسبت به نحوره اطلاع‌رسانی، عدم شفافیت و تاخیر در اعلام واقعیت ماجرا ابراز کردند. حاضران در این تجمع با روشن کردن شمع داخل دانشگاه یاد قربانیان این حادثه را گرامی‌ داشتند. آنان در بخشی از شعارهای خود خواستار پاسخگویی و استعفای مسئولان خاطی شدند. (اینجا بخوانید)

روزهای اول حادثه هواپیمای اوکراینی مانند هر حادثه دیگر رسیدگی به این اتفاق جز لاینفک ادبیات دست‌اندکاران شده بود، هر مقام مسئول اگر تریبونی به دست می‌آورد پشت آن از ضرورت رسیدگی به این اتفاق و پیگیری مطالبه بازماندگان سخن می‌گفت اما رفته رفته این ماجرا هم رنگ و بوی فراموشی به خود گرفت و تنها معاونت حقوقی ریاست جمهوری بود که بُعد حقوقی آن را برای پرداخت غرامت و بازخوانی اطلاعات جعبه سیاه پرواز شماره ۷۵۲ پیگیری می‌کرد. 

خانواده‌های جانباختگان پرواز شماره ۷۵۲ که خواهان رسیدگی قانونی به حادثه پیش آمد بودند و از  مسیری که آنان را به سوی اهداف سیاسی گروه و جریانی سوق می‌داد دوری می‌جستند. آنان به طور واضح از دستگاه قضایی درخواست داشتند که به این پرونده رسیدگی کند و عاملان و مسببان آن را مورد محاکمه قرار دهد. 

حال که امروز یکسال از ماجرا می‌گذرد، دولت و قوه قضائیه خبر از مشخص شدن وضعیت پرونده این حادثه می‌دهند.

جبران خسارت مادی؛ جبران یک تار موی جانباختگان هواپیمای اوکراینی نمی‌شود

روز سه شنبه ۱۶ دی ماه ۹۹ علی ربیعی در پاسخ به سوال خبرنگار ایلنا،مبنی بر اینکه یکسال از انهدام هواپیمای اوکراینی می‌گذرد، افکار عمومی و خانواده بازماندگان این اقدام پاسخ صریح و روشنی از سوی دولت و سایر دستگاه های ذی ربط در این حادثه می‌خواهند؛ آخرین تصمیم دولت درخصوص پرداخت غرامت به سانحه دیدگان پرواز اوکراینی چیست، این تصمیم بر چه اساسی اتخاذ شده است، گزارش فنی چه زمانی منتشر میشود و محاکمه عاملان در چه مرحله ای است، گفت:پیگیری علت این ماجرای تلخ و  تاسف انگیز در دستور کار کمیته منتخب دولت قرار گرفته و تلاش شد با دقت ابعاد مختلف این حادثه ناگوار را مورد بررسی قرار گیرد. هرچند که واقعاً هیچ اقدامی جایگزین این عزیزان از دست رفته نمی‌شود و فقدان جانباختگان عزیز را جبران نمی‌کند، جانباختگانی که عمدتاً از جوانان و افراد نخبه علمی کشور بودند.

سخنگوی دولت با بیان این که هیچ چیز مادی جبران پذیر حتی یک تار موی این عزیزان نیست ، اظهار داشت: با این حال یکی از اقداماتی که باید صورت می گرفت تهیه گزارش دقیق از سانحه بود. در این خصوص کارگروه دولت با محوریت وزارت راه و مسکن شهرسازی تشکیل شد. در این کارگروه نمایندگان نیروهای مسلح، وزارت خارجه، سازمان هواپیمایی کشور، دستگاه‌های ذیربط و معاونت حقوقی تمام گزارشات دقیق دستگاه‌هایی که می‌توانستند اطلاعات دقیقی داشته باشند گرفته شده است.گزارش سازمان های فنی معتبری که جعبه سیاه را باز کردند و کشورهای ذینفع به همراه مستندات داخلی دریافت شد و در نهایت این گزارش توسط رییس کارگروه به دو زبان فارسی و انگلیسی تهیه و برای کشورهایی که در تحقیقات مشارکت داشتند ارسال شد.

سخنگوی دولت همچنین از کمیته بین المللی بنابر قواعد بین المللی و پروتکل‌ها و کنوانسیون‌های بین المللی در این خصوص خبر داد و  افزود: کشورهای مشارکت کننده مطابق استاندارد زمینی شیکاگو ۶۰ روز فرصت دارند اگر نظری در خصوص گزارش ارائه شده به آنها دارند، آن را ارسال کنند. دلیل فرصت هم این است که خود این کشورها بخشی از اطلاعات را داده‌اند که باید آن را مرور کنند که این اطلاعات در گزارش به درستی درج شده باشد بنابراین بعد از گزارش قطعی کشورها انتشار عمومی هم خواهد شد. 

ربیعی در خصوص غرامت به بازماندگان هم گفت: ما براساس کنوانسیون ورشو که عضو آن هستیم عمل می کنیم. مبلغ خسارت بر اساس کنوانسیون ۲ هزار و ۳۰۰ دلار بود. با توجه به اینکه این رقم مناسب نبود، معاونت حقوقی که در کمیته داخلی مسوولیت داشت، نرم‌های دیگر بین‌المللی را بررسی کردند و کنوانسیون‌های دیگری را دیدند و براساس این کنوانسیون‌ها آنچه که معاونت حقوقی اعلام کرد، عدد ۱۵۰ هزار دلار بود.

وی در ادامه با بیان این که بیشتر برای ما بحث معنوی مهم بود، گفت: برای جانباختگان ایرانی، بنیاد شهید موظف شد که با خانواده آنها همراهی کند اما برخی خانواده‌ها در ایران نیستند . به هر حال این موضوع یک غم ملی برای ما است و مایل هستیم که مثل تمام خانواده‌های شهدا که بنیاد شهید با آنها همراهی و همدلی دارد، در کنار آنها هم باشد. 

ربیعی در خصوص رسیدگی کیفری به این پرونده هم گفت: از آنجا که مسئولیت مدنی و جبران خسارت جایگزین رسیدگی قضایی و مسوولیت کیفری حادثه نیست، پس از تهیه گزارشات مختلف و تهیه مستندات و شواهد همه در اختیار سازمان قضایی نیروهای مسلح قرارگرفته است .

دادگاه هواپیمای اوکراینی به زودی تشکیل می‌شود

همچنین غلامحسین اسماعیلی سخنگوی قوه قضائیه در پاسخ به خبرنگار ایلنا مبنی بر اینکه با توجه به اینکه در آستانه سالگرد حادثه هواپیمای اوکراینی هستیم، آیا تاکنون دادگاهی در این خصوص تشکیل شده است یا خیر و با توجه به اینکه افکار عمومی خواستار شفاف سازی در این خصوص هستند، چرا جزئیات این پرونده تاکنون منتشر نشده است، اظهار کرد: برای این پرونده در دو بخش اقدامات بسیار خوبی انجام شده است، یک بخش پرداخت غرامت و خسارت به خانواده جانباختگان این حادثه که از ناحیه مجاری ذیربط خارج از قوه قضاییه تأمین اعتبار شده و اقدامات اولیه برای پرداخت این خسارات انجام شده است واگر تاکنون پرداخت نشده باشد، به زودی پرداخت خواهد شد.

وی افزود: آنچه که متوجه ماست رسیدگی قضایی به حادثه منجر به سقوط هواپیمای اوکراینی است که بلافاصله پرونده تشکیل شده و تحقیقات بسیار مفصل با تشکیل کارگروه‌های متعدد انجام شده است. چون نیازمند این بودیم که جعبه سیاه هواپیما بازخوانی شود، با هماهنگی‌های انجام شده و با حضور تیم ایرانی و تیم سایر کشورها، این جعبه سیاه با حضور نمایندگان جمهوری اسلامی در خارج از ایران بازخوانی شد.

وی ادامه داد: اطلاعات جعبه سیاه در اختیار بازپرس پرونده قرار گرفت، آخرین خبری که من دارم این است که تحقیقات این پرونده تکمیل شده و به زودی شاید تا قبل از پایان ماه جاری پرونده برای رسیدگی از دادسرای نظامی تهران به دادگاه ارسال خواهد شد. در کنار آن دستگاه قضایی جلسات متعددی را با خانواده‌های جانباختگان داشته و توضیحات کافی به آنها داده شده است. ‌قوه قضائیه حتی گزارشات کارشناسی و شبیه سازی سانحه و مستندات این حادثه را در اختیار خانواده‌های جانباختگان قرار داده است.

امروز درست یکسال از روزی که برای همیشه ۱۷۶ خانواده را دغدار عزیزان خود کرد می‌گذرد، در این مدت آنان از عدم پاسخگویی صریح و روشن مسئولان و بلاتکلیفی‌شان گله مند هستند؛ حال باید دید که پس از یکسال آیا آنان در این روزها به خواسته‌ای که دارند می‌رسند یا خیر!