ثبات افغانستان هم به سود ایران است و هم امریکا

دومین دیدار با محمداشرف غنی احمدزی در ارگ ریاست‌جمهوری افغانستان اتفاق افتاد. نخستین‌بار رییس‌جمهور امروز افغانستان را در جامه کاندیدای انتخابات ریاست‌جمهوری با شعار انتخاباتی «تحول و تداوم» در اسفندماه ۹۲ ملاقات کردم. در آن زمان وی عملی کردن قانون اساسی را یکی از مسائلی دانست که به تحول نیاز دارد و فساد اداری در افغانستان را به غده‌یی سرطانی تشبیه کرد که در صورت پیروزی در انتخابات به مبارزه با آن خواهد پرداخت. امروز افغانستان برای نخستین‌بار در تاریخ خود از دولت وحدت ملی برخوردار است؛ دولتی که در راس هرم آن محمد اشرف غنی احمدزی، رییس‌جمهور و رقیب انتخاباتی او عبدالله عبدالله، رییس اجرایی آن است. ۱۰۰ روز از عمر دولت در افغانستان می‌گذرد و امروز اعضای پیشنهادی کابینه رسما به پارلمان این کشور معرفی خواهند شد و پارلمان روند بررسی سوابق آنها را آغاز می‌کند و گفته می‌شود از اواسط هفته آینده وزرا در صحن مجلس حاضر شده و به دفاع از برنامه‌های پیشنهادی خود خواهند پرداخت. همزمان با این تحول داخلی در افغانستان، محمد جواد ظریف برای دومین بار از زمان تشکیل دولت یازدهم در ایران به کابل سفر می‌کند. محورهای سفر یک روزه وزیر امور خارجه کشورمان بررسی راه‌های توسعه و تعمیق روابط دو جانبه و مذاکره پیرامون تهدیدها و فرصت‌های مشترک دو کشور و استفاده از ظرفیت موجود برای تقویت همکاری‌های منطقه‌یی است.

شما در طول بیش از ۱۰۰ روزی که از آغاز دولت می‌گذرد تمرکز خود را عمدتا بر کشورهای همسایه و منطقه قرار داده‌اید. سفر به عربستان سعودی، چین، پاکستان، آذربایجان، حضور در اجلاس سارک، امارات متحده عربی و ظاهرا سفر به ترکمنستان را نیز در این هفته دارید. آیا این می‌تواند بیانگر اهمیت نقش کشورهای همسایه و منطقه در سیاست خارجی شما باشد؟

ابتدا امیدوارم که سلام گرم مرا به ملت و دولت ایران برسانید. نقش کشورهای منطقه برای دولت جدید در افغانستان بسیار حایز اهمیت است. ثروت تنها از راه همکاری‌های منطقه‌یی قابل دسترسی است و افغانستان هم در تاریخ خود برای چندین هزار سال نقش چهارراه آسیا را ایفا کرده است. متاسفانه از اواسط قرن هشتم تا پایان قرن بیستم ایجاد امپریالیسم اروپایی و پس از آن حمله اتحاد جماهیر شوروی سابق موقعیت افغانستان را به حاشیه برد. در ۲۰ سال آینده آسیا به بزرگ‌ترین منطقه اقتصادی دنیا بدل خواهد شد. موقعیت افغانستان در حقیقت اصلی‌ترین و بزرگ‌ترین سرمایه ما برای آینده است. هدف ما این است که افغانستان از یک طرف مرکز تجارت انرژی از برق تا گاز و نفت شده و از طرف دیگر هم مرکز ترانزیت منطقه‌یی توسط ایجاد شبکه خط آهنی شود که بتواند آسیای شرقی و غربی و آسیای مرکزی و جنوبی را به هم وصل کند. از یک سو مدیریت منابع معدنی که همزمان با پیشرفت اقتصادی منطقه باشد و از سوی دیگر ایجاد سیستم بانکداری و تکنولوژی و معلوماتی هم در دستور کار ما قرار دارد. دیدگاه ما کاملا روشن است که افغانستان باید از یک موقعیت حاشیه‌یی و یک میدان جنگ گرم یا سرد به یک مرکز همکاری منطقه‌یی برای ایحاد ثروت صلح و ثبات مبدل شود.

در حالی که در بین برخی از این کشورها اختلاف یا رقابت وجود دارد چگونه می‌خواهید اجماعی از آنها را در حمایت از افغانستان به وجود آورید؟ به عنوان مثال ما شاهد وجود اختلافات جدی میان ایران و امریکا و همچنین وجود رقابت و تنش میان هند و پاکستان هستیم.

در سیاست بنیادین ما این اصول وجود دارد که افغانستان هیچگاه به هیچ یک از همکاران یا متحدان خود اجازه نخواهد داد که از خاک افغانستان برای حمله به خاک یک همکار دیگر به خصوص همسایه افغانستان استفاده کند. مساله دوم این است که ثبات افغانستان هم به نفع ایران است و هم به نفع امریکا، هم به نفع پاکستان است و هم به نفع هندوستان. نظام دولتداری نوین با تهدید جدی شبکه‌های تروریستی فرامرزی روبه‌رو است و حفظ دولت‌ها و منافع دولت‌ها در تقویت یک سیستم همکاری منطقه‌یی نهفته است که بر اساس آن نظام دولت‌داری تحکیم شود. دولت‌های ضعیف مانند حلقه‌های ضعیف یک زنجیره هستند که به زودی شکسته می‌شوند. تهدیدهایی که در سال ۲۰۱۵ با آن روبه‌رو هستیم قابل مقایسه با تهدیدهای سال‌های ۱۹۹۰ و ۱۹۹۸ و ۲۰۰۰ نیستند. ما از یک طرف از منظر دولت‌ها منافع مشترک داریم و منافع مشترک ما هم ایجاد صلح و رفع فقر، مسایل اقلیم و تامین آب است. از طرف دیگر هم با تهدیدهای جدی روبه رو هستیم. این تهدیدها را نمی‌توان صرفا در داخل مرزهای یک مملکت حل کرد بلکه رفع این تهدیدها همکاری‌های منطقه‌یی و بین‌المللی را می‌طلبد. افغانستان در این مسیر پیش قدم خواهد شد تا زمینه همکاری دولت‌هایی را که با هم در تمام موارد موافق نیستند حداقل در قسمت افغانستان فراهم کند.

آیا برنامه‌یی برای سفر به ایران دارید؟

بله. حتما.
این سفر در آینده نزدیک انجام خواهد گرفت؟

امروز در این خصوص تصمیم‌گیری می‌کنیم.

شما امروز میزبان دکتر ظریف، وزیر امور خارجه ایران در کابل هستید. جایگاه ایران در سیاست خارجی افغانستان کجاست؟

نکته اول این است که ایران و افغانستان منافع مشترک دارند: بی‌ثباتی در ایران وجود ندارد و این کشور در منطقه از ثبات خوبی برخوردار است. بی‌ثباتی در ایران منجر به بی‌ثباتی در افغانستان می‌شود و همچنین عدم ثبات در افغانستان به ایران هم سرایت پیدا می‌کند. مساله دوم تولید، انتقال و استعمال مواد مخدر است که دغدغه هر دو کشور به حساب می‌آید. ایجاد شرایط مناسب، فرصت همکاری همه‌جانبه را برای رفع این پدیده شوم فراهم می‌کند. مساله سوم این است که ایران یکی از راه‌های عمده ترانزیت به افغانستان است. نخستین خط راه آهن در افغانستان با همکاری دولت جمهوری اسلامی ایران ایجاد شد. ما سرحدهای طولانی داریم که تنها دو بندر قانونی در آن موجود است: اسلام قلعه و زرنج اما با توجه به اینکه قاچاق یک تهدید محسوب می‌شود ضروری است که تعداد بنادر رسمی ما افزایش پیدا کند تا قاچاق دوطرفه مورد کنترل قرار گیرد. چابهار یک پروژه حیاتی برای افغانستان است. سرمایه‌گذاری‌های دولت جمهوری اسلامی ایران و کمک‌های هندوستان می‌تواند زمینه همکاری سه‌جانبه میان ایران، افغانستان و هند در خصوص این پروژه را فراهم کرده و امکان تبدیل شدن افغانستان را به یک مملکت صادرکننده و فاصله گرفتن آن از یک مملکت صرفا وارد‌کننده مهیا کند. ظهور تهدیدهای نو مانند تهدید داعش لزوم همکاری‌های دوجانبه را یادآوری می‌کند. ما با ایران هیچ گونه مشکل مرزی حقوقی نداریم بنابراین مرزهای ما می‌تواند مناطقی برای همکاری مشترک باشد. تغییر اقلیم یک مساله جدی است چرا که سیستان باستان که امروز استان‌های هلمند، نیمروز و همچنین زاهدان در ایران را شامل می‌شود در خطر جدی تغییر آب و هوا است. مساله دیگر مهاجران افغان در ایران هستند. میلیون‌ها افغان در حال حاضر در ایران زندگی می‌کنند و این مساله برای ما از اهمیت اساسی برخوردار است که بتوانیم به تدریج و با تدبیر مهاجران افغان را به کشور بازگردانیم و در عین حال امکان همکاری‌های اقتصادی را با ایران گسترش دهیم. ایران یکی از بزرگ‌ترین خریداران مواد عذایی در دنیا است و می‌تواند یک بازار عظیم برای کالاهای افغانستان باشد. افغانستان می‌تواند یک راه عمده ارتباط ایران با چین و دیگر کشورهای آسیای مرکزی که همسایه ایران نیستند، باشد. تکمیل جاده کمربندی و ادامه آن از راه بدخشان تا چین یک راه عمده تجارت میان ایران و چین را فراهم خواهد کرد. همچنین این مسیر می‌تواند به تجارت ایران با تاجیکستان هم کمک کند. از سوی دیگر ایران و افغانستان زبان، فرهنگ و دین مشترک دارند که زمینه همکاری فرهنگی را میان دو کشور فراهم می‌کند. در خصوص سرمایه انسانی، صدها افغان در دانشگاه‌های ایران درس خوانده‌اند و در این میان ایران شناس‌های بسیار خوبی هم در میان افغان‌ها وجود دارد و امیدواریم که این همکاری‌ها تقویت شود تا درک دو طرف ایرانی و افغانی از هم بیشتر شود.

افغانستان با تعدادی ازکشورها پیمان همکاری‌های استراتژیک امضا کرده و شنیده شده که در ارتباط با ایران نیز موضوع امضای پیمان جامع بین دو طرف مطرح است. پیمانی که در آن همکاری‌های دو طرف درموضوعات امنیتی، سیاسی، فرهنگی، آبی، مرزی و غیره مطرح است. نگاه شما نسبت به امضای این پیمان چیست؟

امضای این توافقنامه زمان می‌برد البته نقاط بنیادین همکاری معین شده اما جزییات اداری کار زمان بر است. هدف ما از تلاش برای امضای این توافقنامه مشخص است و آن هم این است که می‌خواهیم برنامه همکاری چندجانبه با ایران داشته باشیم. ابعاد این همکاری‌ها باید مشخص شود تا هم از نگاه فنی و تکنیکی بررسی‌های منسجم صورت گیرد و هم برآوردهای سیاسی لازم. هدف سیاسی از امضای این توافقنامه مشخص است. ما همکاری نیک و مداوم و پایدار با ایران می‌خواهیم. تبدیل کردن این هدف در قالب یک موافقتنامه مشخص اندکی زمان بر است. با توجه به برنامه‌های بسیاری که ما داریم و افغانستان هم در آستانه ارتباط‌های بسیار و فرصت‌های بزرگ و البته خطرات بزرگ است بنابراین به زمان بیشتری نیاز داریم. طبیعتا اگر وضعیت نرمال بود امضای این توافقنامه زودتر انجام می‌شد اما ما باید کارهای مختلف را همزمان انجام دهیم. در این چارچوب امیدوار هستیم که در مدت معین بتوانیم موافقتنامه را به اجماع و امضا برسانیم.

حضور فعال همسر جنابعالی در جامعه نسبتا سنتی افغانستان و تلاش‌های ایشان برای ارتقای نقش زنان افغان تقریبا پدیده‌یی نو در میان دولتمردان افغانستان است. در طول سال‌های اخیر نیز نقش زن افغان در جامعه متفاوت از گذشته شده است. برنامه شما برای نهادینه کردن بیشتر نقش زنان افغانستان در صحنه‌های سیاسی و اجتماعی چیست؟

برنامه دولت من در این خصوص چند بعد دارد. نخستین مساله مشارکت زنان در نهادهای دولتی است. امیدوار هستم که در ظرف مدت دو سال بتوانم نخستین زن را به سمت دادگاه عالی افغانستان منصوب کنم. در این خصوص سرمایه‌گذاری‌های ضربتی و سریع صورت خواهد گرفت تا زنان بتوانند پست‌های عالی در دولت را به خود اختصاص دهند. نقش زنان در کابینه نمایشی نیست و پست‌های کلیدی به آنها واگذار شده است و همان‌گونه که زنان در کابینه حضور دارند در بدنه دولت هم حضور فعالی خواهند داشت. موضوع دوم نقش زنان در امور اقتصادی است. زن فقیر با مشکلات جدی روبه رو است چرا که حقوق حقه‌یی را که دین اسلام برای زن در نظر گرفته است با فقر از میان می‌رود بنابراین کاریابی برای زنان افغان در چارچوب احکام دین مبین اسلام و وسعت نظر وسیعی که وجود دارد باید در نظر گرفته شود. محور سوم تمرکز برای ایجاد سرمایه بشری است. مشکلات جدی برای دختران وجود دارد که از شش سالگی تحصیل آنها قطع و همین مساله در سن‌های ۹ و ۱۲ سالگی هم تکرار می‌شود و هرکدام از اینها مشکلات خاص فرهنگی و محیطی ایجاد می‌کند که باید مورد توجه و حل وفصل قرار گیرد. در حال حاضر سهم زنان در تحصیلات عالی اندک است البته این وضعیت در حال پیشرفت است. با در نظر گرفتن ظرفیت مدیریتی زنان امیدوار هستیم که بتوانیم نخستین دانشگاه اختصاصی زنان را ایجاد کنیم تا برای مدیریت و همچنین حضور در دولت آمادگی داشته باشند. مساله دیگر حقوق زنان و به خصوص چند سند حقوقی است که برخورداری زنان از آنها از اهمیت فوق‌العاده‌یی برخوردار است. سندهایی نظیر سند تولد، سند ازدواج، سند طلاق، سند وراثت و سند هویت که صادر کردن هرکدام از آنها برای زن افغان بسیار واجب است. حق برابری که قانون اساسی به زن و مرد داده است باید در عمل اجرا شود. تغییر نقش بنیادی زنان از مشکل‌ترین اموری است که ما پیش رو داریم چرا که مشکلات نه تنها نتیجه سال‌ها جنگ و بی‌ثباتی اخیر است بلکه برخی از آنها سابقه‌های فرهنگی دارد و تغییر فرهنگی آهسته رخ می‌دهد. مساله مهم دیگر سلامت زنان است. ایران یکی از کشورهایی است که در کنترل مرگ و میر قدم‌های برجسته‌یی برداشته است. اقدامی که در امریکا ۱۰۰ سال طول کشید و در هند هم ۴۰ سال در ایران در بازه زمانی ۴۰ ساله انجام شد. از این جهت ما بسیار علاقه‌مند هستیم که از تجربه بسیار موفق ایران، در افغانستان استفاده کنیم. موضوع کاریابی هم از اهمیت بسیاری برخوردار است. موضوع دیگر مساله مرگ و میر مادران هنگام زایمان است. این آمار پایین آمده اما هنوز هم رقم‌ها وحشتناک است. مشکلات دختران از منظر تغذیه و دسترسی به ویتامین و واکسیناسیون صحیح هم، به خصوص در مناطق کوهستانی بسیار جدی است. عرضه خدمات در ارتفاعات مشکل می‌شود. مسله دیگر پیری زودرس زنان در افغانستان است که طبیعی نیست و به دلیل شرایط رخ می‌دهد. به این دلیل که مسوولیت خانواده و کار مداوم در زندگی زنان افغان وجود دارد بنابراین مساله سلامت و سن زنان باید مورد توجه بسیار قرار گیرد.

اگر بپذیریم که ناامنی یکی از مهم‌ترین چالش‌های افغانستان است و طالبان عمده‌ترین عامل آن هستند، برنامه شما برای مقابله با این موضوع چیست؟ در حالی که طالبان هنوز برای مذاکره با دولت آماده نیستند، آیا به صلح با آنها امیدوار هستید؟

نخستین مساله این است که طالبان تنهاترین عامل نیستند بلکه اقتصاد سیاه(اقتصاد برخاسته از عمل غیرقانونی) عامل بزرگ‌تری است. جنگ در افغانستان سیاسی نیست بلکه جرمی است. از همین رو است که همکاری ما با ایران در خصوص دفع اقتصاد سیاه که در هر دو طرف وجود دارد لازم است. رقم قاچاق هرویین بسیار بالا است و قاچاق یک تهدید اساسی و دوجانبه است. حداقل ۴۰ درصد هرویین ما از راه ایران به کشورهای دیگر می‌رسد و رفع این مشکل همکاری جدی و همه‌جانبه را می‌طلبد تا بتوانیم تهدیدهای موجود را به شکل اساسی از میان ببریم. هدف عمده ما ایجاد صلح است اما هدف بزرگ‌تر ما برقراری ثبات است. برای ایجاد ثبات عمده‌ترین بخش‌های مورد نیاز حاکمیت قانون، عرضه خدمات، دفع فساد و شکل‌گیری یک حکومت شفاف است. مردم افغانستان به دنبال صلح هستند و اراده بسیار محکمی برای رسیدن به آن دارند. زمانی که ده‌ها نفر از جوانان ما در حالی که والیبال بازی می‌کردند به وحشیانه‌ترین شکل ممکن کشته شدند، مردی که هفت نفر از اعضای خانواده خود را از دست داده بود، گفت: بعد از این اتفاق ما به فولاد بدل شدیم. ما صلح را به زور تفنگ نمی‌خواهیم بلکه به وسیله تعلیم و آموزش به دنبال احیای آن هستیم. مردم افغانستان در انتخابات شرکت کردند و پیشگویی‌های بدگویان را از میان بردند. دولت مشروعیت ایجاد یک نظام مشروع را دارد. این مردم افغانستان هستند که تصمیم خواهند گرفت چه کسانی صلح را قبول می‌کنند و چه کسانی وسیله اعمال نفوذ دیگران هستند تا افغانستان را قربانی اهداف واهی یا فرامرزی کنند. امیدوار هستیم که مردم افغانستان با قاطعیت تمام به صلح و رفاه تاکید کنند. جلسه اخیر ما با حضور سه هزار نفر از علمای افغانستان تشکیل شد و در بیانیه نهایی آن به شکل قاطع از نیروهای امنیتی افغانستان حمایت شد و از قربانیان قوای امنیتی هم یاد شد. این گام بسیار بزرگی است.

منبع: روزنامه اعتماد