صد سال ادبیات داستانی- صد کتاب

به گزارش روزنامه آرمان؛ پس از انتخاب چهل رمان برتر فارسی از 1357 تا 1397، پروژه انتخاب صد رمان برتر فارسی کلید خورد. ابتدا، مهم‌ترین آثار داستانی از 1300 تا 1399، انتخاب شد. به دلیل اینکه آغاز ادبیات داستانی معاصر فارسی با داستان کوتاه بوده، و این روند طی این صدسال نیز ادامه داشته، بنابراین انتخاب‌ها منحصرا به رمان ختم نشد، بلکه به سراغ مهم‌ترین داستان‌کوتاه‌نویس‌های این صد سال هم رفتیم تا تحت‌عنوان «برگزیده داستان‌های کوتاه و بلند»، آنها را در فهرست صد کتاب برتر قرار دهیم؛ این درحالی است که هنوز برگزیده‌ای از داستان‌های برخی از نویسنده‌ها منتشر نشده است. در فهرست اولیه، 146 رمان و نویسنده انتخاب شد و پس از بررسی، صد رمان و داستان کوتاه و بلند برگزیده انتخاب شد. انتخاب صد رمان در ادبیات داستانی فارسی کاری بسیار سخت است. از یک‌سو، ادبیات داستانی فارسی با پیشینه اندکش، در این صدسال، صد رمان برتر خلق نکرده است. همین، انتخاب صد رمان را سخت‌تر می‌کرد. به نحوی که می‌توان گفت، ما در طول این صد سال، هیچ رمانی خلق نکرده‌ایم که توانسته باشد همسطح آثار بزرگ ادبیات جهان باشد؛ بنابراین، باید به داستان‌های کوتاه و بلند رجوع می‌کردیم که آغازگر داستان مدرن فارسی بوده است. سعی شده در انتخاب صد کتاب برتر‌، تصویری از انسان ایرانی در ادبیات داستانی فارسی به خواننده ارائه شود که همزمان که یک اثر داستانی را می‌خواند، تصویرِ انسان ایرانی در این گذارِ صدساله را هم بخواند. در این فهرستِ 100تایی، 30 نویسنده با 64 رمان و 36 کتاب برگزیده داستان کوتاه و بلند حضور دارند؛ بدیهی است که این فهرست مثل هر فهرست دیگری، رضایت همه نویسنده‌ها و خواننده‌ها را به دست نیاورد؛ بااین‌حال، این فهرست تلاشی است برای پاسداشت ادبیات داستان فارسی در قرن چهاردهم؛ به‌عنوان قرن ادبیات. آنچه می‌خوانید صد کتاب داستانی برتر فارسی به ترتیب سال انتشار از 1300 تا 1399 به انتخاب گروه ادبیات و کتاب آرمان ملی است که برای نخستین‌بار در تاریخ نشریات فارسی صورت می‌گیرد.

1-برگزیده داستان‌های کوتاه محمدعلی جمالزاده (1357-1300)

اولین مجموعه‌داستان محمدعلی جمالزاده «یکی‌ بود، یکی نبود» در سال 1300 منتشر شد که آغازگر داستان مدرن فارسی است. پس از آن آثار دیگری از جمالزاده منتشر شد. آخرین اثر او در سال 1357 با عنوان «قصه ما به سر رسید» چاپ شد. دو برگزیده از آثار جمالزاده منتشر شده: یکی به انتخاب علی دهباشی در نشر علم، و دیگری به انتخاب کامران پارسی‌نژاد در نشر روزگار.

2-برگزیده داستان‌های کوتاه صادق هدایت (1321-1309)

«زنده‌به‌گور» اولین مجموعه‌داستان صادق هدایت در سال 1309 منتشر شد و پس از آن «سه قطره خون» و آخرینش هم «سگ ولگرد» در سال 1321. سه برگزیده‌ آثار کوتاه هدایت تاکنون منتشر شده: یکی به انتخاب جعفر مدرس‌صادقی در نشر مرکز، دومی به انتخاب محمد بهارلو در نشر طرح نو، و سومی به انتخاب محمدمنصور هاشمی در نشر روزگار.

3-برگزیده داستان‌های کوتاه بزرگ علوی (1376-1313)

اولین مجموعه‌داستان بزرگ علوی «چمدان» در سال 1313 منتشر شد و آخرین مجموعه یعنی «گیله‌مرد» هم در سال 1376. برگزیده داستان‌های کوتاه بزرگ علوی به انتخاب محمد بهارلو از سوی نشر علم منتشر شده است.

4-بوف کور، صادق هدایت، 1315

5-برگزیده داستان‌های صادق چوبک (1344-1324)

«خیمه‌شب بازی» اولین مجموعه‌داستان صادق چوبک در سال 1324 منتشر شد و بعد از آن مجموعه‌های دیگری از جمله «انتری که لوتی‌اش مرده بود» و «چراغ آخر» که آخرین مجموعه چوبک بود. این کتاب در سال 1344 منتشر شد. برگزیده داستان‌های کوتاه چوبک به انتخاب حسن محمودی در نشر روزگار و به انتخاب کاوه گوهرین در نشر نگاه منتشر شده است.

6-حاجی‌آقا، صادق هدایت، 1324

7-برگزیده داستان‌های کوتاه و بلند جلال آل‌احمد (1350-1324)

اولین ‌‌داستان‌های کوتاه جلال آل‌احمد «دیدوبازدید» در سال 1324 منتشر شد و پس از آن، داستان‌های کوتاه و بلند دیگری از جمله «مدیر مدرسه» و «زن زیادی»، و آخرینش هم «پنج‌ داستان» در سال 1350. برگزیده داستان‌های کوتاه و بلند جلال به انتخاب حسین شیخ‌رضایی در نشر روزگار منتشر شده است.

8-برگزیده داستان‌های کوتاه ابراهیم گلستان (1399-1327)

«آذر ماه آخر پاییز» مجموعه اول ابراهیم گلستان در سال 1327 منتشر شد، و چند مجموعه داستان کوتاه و بلند هم در سال‌های بعد، از جمله «مدومه»، «شکار سایه» و «جوی دیوار و تشنه». برگزیده داستان‌های او تاکنون منتشر نشده است.

9-چشم‌هایش، بزرگ علوی، 1331

10-یکلیا و تنهایی‌ او، تقی مدرسی، 1334

11-برگزیده‌ داستان‌های کوتاه غلامحسین ساعدی (1377-1335)

نخستین مجموعه‌داستان و نمایش غلامحسین ساعدی با عنوان «پیگمالیون» در سال 34 منتشر شد و پس از آن مجموعه‌های موفقی چون «ترس و لرز»، «عزاداران بیل»، «شب‌نشینی باشکوه» و «واهمه‌های بی‌نام‌ونشان». آخرین مجموعه او در سال 1377 با عنوان «آشفته‌حالان بیداربخت» منتشر شد. برگزیده داستان‌های کوتاه او به انتخاب روح‌اله مهدی‌پورعمرانی در نشر روزگار منتشر شده است.

12-شوهر آهوخانم، علی‌محمد افغانی، 1340

13-برگزیده داستان‌های کوتاه جمال میرصادقی (1399-1341)

مجموعه‌داستان نخست جمال میرصادقی با عنوان «مسافرهای شب» در سال 41 منتشر شد و پس از آن او مجموعه‌های بسیاری منتشر کرد که همگی در راستای هم بودند. دو برگزیده از داستان‌های میرصادقی توسط نشر ماهور و نیلوفر منتشر شده است.

14-سنگ صبور، صادق چوبک، 1342

15-بار دیگر شهری که دوست می‌داشتم، نادر ابراهمی، 1345

16-تنگسیر، صادق چوبک، 1345

17-سفر شب، بهمن شعله‌ور، 1345

18-برگزیده داستان‌های کوتاه مهشید امیرشاهی (1399-1345)

در سال 45 نخستین مجموعه‌داستان مهشید امیرشاهی با عنوان «کوچه بن‌بست» منتشر شد و طی سال‌های بعد بیش از ده مجموعه‌داستان کوتاه و بلند از جمله «سار بی‌بی‌خانم» و «به صیغه اول‌شخص مفرد» از او منتشر شد. از او یک برگزیده از داستان‌های کوتاهش منتشر شده است.

19-برگزیده داستان‌های کوتاه و بلند امین فقیری (1399-1346)

«دهکده پرملال» نخستین مجموعه امین فقیری بود که در سال 46 منتشر شد و پس از آن او مجموعه‌های بسیاری منتشر کرد. آخرینش «اسب‌هایی که با من نامهربان بودند» بود. برگزیده‌ داستان‌های او هنوز منتشر نشده است.

20-برگزیده داستان‌های کوتاه هوشنگ گلشیری (1374-1347)

اولین مجموعه‌داستان هوشنگ گلشیری با عنوان ««مثل همیشه» در سال 47 منتشر شد و بعد از مجموعه‌‌هایی مثل «نمازخانه کوچک من». آخرینش هم در سال 74 با عنوان «دست تاریک، دست روشن». برگزیده داستان‌های او تحت‌عنوان «نیمه تاریک ماه» از سوی نشر نیلوفر منتشر شده است.

21-سووشون، سیمین دانشور، 1348

22-شازده احتجاب، هوشنگ گلشیری، 1348

23-برگزیده داستان‌های کوتاه ناصر تقوایی (1399-1348)

از تقوایی تنها یک کتاب مستقل چاپ شده به نام «تابستان همان سال» در سال 1348. او در طول سال‌های بعد چند داستان هم در نشریات مختلف منتشر کرد. از او هیچ برگزیده‌ای تاکنون منتشر نشده است.

24-توپ، غلامحسین ساعدی، 1348

25-طوطی، زکریا هاشمی، 1348

26-برگزیده داستان‌های کوتاه گلی ترقی (1399-1348)

اولین مجموعه‌داستان گلی ترقی با عنوان «من چه‌گورا هستم» در سال 48 منتشر شد و پس از آن «جایی دیگر» و «دو دنیا». آخرینش هم با عنوان «دیوهای خوش‌پوش» در سال 99. برگزیده داستان‌های کوتاه او به انتخاب خودش تحت عنوان «12 داستان» از سوی نشر نیلوفر منتشر شده است.

27-دایی جان ناپلئون، ایرج پزشک‌زاد، 1349

28- برگزیده داستان‌های کوتاه و بلند بهرام صادقی، (1353-1349)

«سنگر و قمقمه‌های خالی» و «ملکوت» دو کتاب بهرام صادقی است که مجموعه‌ای از داستان‌های کوتاه و بلند اوست.

29-کریستین و کید، هوشنگ گلشیری، 1350

30-برگزیده داستان‌های کوتاه و بلند علی‌اشرف درویشیان (1396-1351)

«روز اول تعطیلی» کتاب اول درویشیان در سال 51 منتشر شد و پس از آن «از این ولایت»، «آبشوران» و مجموعه‌های دیگر. «قصه‌های بند» و «سلول 18» هم آخرینشان. از او هیچ برگزیده‌ای منتشر نشده است.

31-شب یک شب دو، بهمن فرسی، 1353

32-همسایه‌ها، احمد محمود، 1353

33-برگزیده داستان‌های کوتاه محمد محمدعلی (1399-1354)

اولین مجموعه محمد محمدعلی «دره هند‌آباد گرگ دارد» در سال 54 منتشر شد و پس از آن مجموعه‌ها و تک‌داستان‌های دیگری از جمله «بازنشستگی» در سال 66 منتشر شد. هیچ برگزیده‌ای از او تاکنون منتشر نشده است.

34-سگ و زمستان بلند، شهرنوش پارسی‌پور، 1355

35-بره گمشده راعی، هوشنگ گلشیری، 1356

36-برگزیده داستان‌های کوتاه و بلند بهرام حیدری (1399-1356)

اولین مجموعه‌داستان کوتاه بهرام حیدری با عنوان «به خدا می‌کشم هرکس که کشتم» در سال 56 منتشر شد و سال بعد مجموعه «لالی». حیدری داستان‌های کوتاه و بلند بسیاری طی سال‌های اخیر منتشر کرده که تاکنون هیچ برگزیده‌ای از داستان‌های کوتاه او منتشر نشده است.

37-شب هول، هرمز شهدادی، 1357

38-کلیدر، محمود دولت‌آبادی 1357

39-برگزیده داستان‌های کوتاه و بلند نسیم خاکسار (1399-1358)

مجموعه اول نسیم خاکسار در سال 58 منتشر شد تحت‌عنوان «گیاهک»؛ پس از آن او داستان‌های کوتاه و بلند بسیاری منتشر کرداز جمله «نان و گل» و «بقال خرزویل». از او هیچ برگزیده‌ای منتشر نشده است.

40-جای خالی سلوچ، محمود دولت‌آبادی، 1358

41-برگزیده داستان‌های محمد کلباسی (1399-1358)

«سرباز کوچک» مجموعه اول محمد کلباسی در سال 58 منتشر شد و پس از آن او داستان‌های کوتاه و بلند دیگری منتشر کرد از جمله «نوروز آقای اسدی» و «صورت ببر». آخرین مجموعه‌اش، «او»، در سال 97 منتشر شد. از او هیچ برگزیده‌ای منتشر نشده است.

42-برگزیده داستان‌های کوتاه و بلند هوشنگ مرادی‌کرمانی (1399-1358)

«قصه‌های مجید» نخستین کتاب مرادی کرمانی در سال 58 منتشر شد و پس از آن، داستان‌های کوتاه و بلند بسیاری از او منتشر شد، از جمله «خمره»، «بچه‌های قالیباف‌خانه»، «تنور» و... از او هیچ برگزیده‌ای منتشر نشده است.

43-برگزیده داستان‌های کوتاه و بلند قاضی ربیحاوی (1399-1359)

«وقتی که دود جنگ بر آسمان دهکده دیده شد» نخستین داستان بلند قاضی ربیحاوی بود که در سال 59 منتشر شد و پس از آن «خاطرات یک سرباز» را چاپ کرد و داستان‌های کوتاه و بلند دیگری نیز طی سال‌های بعد از جمله «نخل و باروت»، «از این مکان» و «گیسو». از او هیچ برگزیده‌ای منتشر نشده است.

44-آتش بدون دود، نادر ابراهیمی، 1360

45-گاوخونی، جعفر مدرس صادقی، 1361

46-زمین سوخته، احمد محمود، 1361

47-برگزیده داستان‌های کوتاه رضا جولایی (1399-1362)

«حکایت سلسله پشت کمانان» مجموعه اول رضا جولایی بود که در سال 62 منتشر شد و پس از آن او هشت مجموعه داستان کوتاه و بلند منتشر کرد که دوتای آخر «برکه‌های باد» و «پاییز 32» بود. از او هیچ برگزیده‌ای منتشر نشده است.

48-ثریا در اغما، اسماعیل فصیح، 1363

49-برگزیده داستان‌های کوتاه اصغر عبداللهی (1399-1364)

«در پشت آن مه» نخستین مجموعه اصغر عبداللهی در سال 64 منتشر شد و پس از آن دو مجموعه دیگر منتشر کرد: «سایبانی از حصیر» و «هاملت در نم‌نم باران». برگزیده داستان‌های او هنوز منتشر نشده است.

50-برگزیده داستان‌های کوتاه علی‌اصغر شیرزادی (1399-1365)

«نشسته در غبار» نخستین مجموعه علی‌اصغر شیرزادی در سال 65 منتشر شد و «غریبه و اقاقیا» و «یک سکه در دو جیب» هم در دهه شصت و هشتاد. از او هیچ برگزیده‌ای منتشر نشده است.

51-رازهای سرزمین من، رضا براهنی، 1366

52-زمستان 62، اسماعیل فصیح، 1366

53-برگزیده داستان‌های کوتاه منیرو روانی‌پور (1399-1367)

«کنیرو» نخستین مجموعه‌داستان منیرو روانی‌پور بود که در سال 67 منتشر شد و «نازلی» آخرینش در سال 81. برگزیده داستان‌های کوتاه او هنوز منتشر نشده است.

54-اهل غرق، منیرو روانی‌پور، 1368

55-برگزیده داستان‌های کوتاه محمدرضا صفدری (1399-1368)

«سیاسنبو» نخستین مجموعه محمدرضا صفدری در سال 68 منتشر شد و پس از آن، او چندین مجموعه دیگر منتشر کرد از جمله: «تیله آبی». برگزیده‌ داستان‌های او هنوز منتشر نشده است.

56-طوبا و معنای شب، شهرنوش پارسی‌پور، 1368

57-سمفونی مردگان، عباس معروفی، 1368

58-برگزیده داستان‌های کوتاه شهریار مندنی‌پور (1399-1368)

«سایه‌های غار» نخسیتن مجموعه شهریار مندنی‌پور در سال 68 منتشر شد و پس از آن «مومیا و عسل»، «شرق بنفشه»، «آبی ماورای بحار» و آخرینش هم «هفت ناخدا» در سال 99. از او هیچ برگزیده‌ای منتشر نشده است.

59-سوقصد به ذات همایونی، رضا جولایی، 1370

60-برگزیده داستان‌های کوتاه ابوتراب خسروی (1399-1370)

«هاویه» نخستین مجموعه ابوتراب خسروی بود که در سال 70 منتشر شد و پس از آن، او «دیوان سومنان»، «کتاب ویران» و آثار دیگر کوتاه منتشر کرد. از او هیچ برگزیده‌ای منتشر نشده است.

61-خانه ادریسی‌ها، غزاله علیزاده، 1370

62-سال‌های ابری، علی‌اشرف درویشیان، 1370

63-برگزیده داستان‌های کوتاه علی خدایی (1399-1370)

«از میان شیشه، از میان مه» نخستین مجموعه علی خدایی بود که در سال 70 منتشر شد و پس از آن او مجموعه‌ «تمام زمستان مرا گرم کن» و سه مجموعه دیگر منتشر کرد. از او هیچ برگزیده‌ای منتشر نشده است.

64-سال بلوا، عباس معروفی، 1371

65-جریزه سرگردانی، سیمین دانشور، 1372

66-مدار صفر درجه، احمد محمود، 1372

67-خروس، ابراهیم گلستان، 1373

68-برگزیده داستان‌های کوتاه و بلند بیژن نجدی (1376-1373)

«یوزپلنگانی که با من دویده‌اند» نخستین داستان‌های کوتاه بیژن نجدی بود که در سال 73 منتشر شد. بعد از آن، دو کتاب دیگر از او منتشر شد. از او هیچ برگزیده‌ای منتشر نشده است.

69-برگزیده داستان‌های کوتاه محمد کشاورز (1399-1374)

«پایکوبی» نخستین مجموعه محمد کشاورز بود که در سال 74 منتشر شد. «بلبل چوبی» و «روباه شنی» هم کارهای بعدی او. از او هیچ برگزیده‌ای هنوز منتشر نشده است.

70-برگزیده داستان‌های کوتاه کوروش اسدی (1394-1378)

مجموعه «پوکه‌باز» در سال 78 منتشر شد و بعد از آن، کوروش اسدی سه مجموعه دیگر از جمله «باغ ملی» را منتشر کرد. از او هیچ برگزیده‌ای منتشر نشده است.

71-درخت انجیر معابد، احمد محمود، 1379

72-سفر به گرای 270 درجه، احمد دهقان، 1375

73-دل دلدادگی، شهریار مندنی‌پور، 1377

74-چاه بابل، رضا قاسمی، 1377

75-نیمه غایب، حسین سناپور، 1378

76-کولی کنار آتش، منیرو روانی‌پور 1378

77-اسفار کاتبان، ابوتراب خسروی، 1379

78-ساربان سرگردان، سیمین دانشور، 1380

79-همنوایی شبانه ارکستر چوب‌ها، رضا قاسمی، 1380

80-دکتر نون زنش را از مصدق بیشتر دوست دارد، شهرام رحیمیان، 1380

81-چراغ‌ها را من خاموش می‌کنم، زویا پیرزاد، 1380

82-پرنده من، فریبا وفی، 1381

83-من ببر نیستم پیچیده به بالای خود تاکم، محمدرضا صفدری، 1381

84-خانوم، مسعود بهنود، 1381

85-رود راوی، ابوتراب خسروی، 1382

86-رنگ‌ها و سایه‌ها، محمدرحیم اخوت، 1382

87-آداب بی‌قراری، یعقوب یادعلی، 1383

88-سپیده‌دم ایرانی، امیرحسن چهلتن، 1384

89-عقرب روی پله‌های راه‌آهن اندیمشک، حسین مرتضاییان‌آبکنار، 1384

90-سالمرگی، اصغر الهی، 1385

91-باغ تلو، مجید قیصری، 1385

92-برگزیده داستان‌های کوتاه امیرحسین خورشیدفر (1399-1385)

امیرحسین خورشیدفر با اینکه دو مجموعه‌داستان دارد، اما یکی از درخشان‌ترین آثار ادبیات داستانی معاصر را خلق کرده: «زندگی مطابق خواسته تو پیش می‌رود» در سال 85 و «شرط‌بندی روی اسب مسابقه» در سال 96. از او هیچ برگزیده‌ای منتشر نشده است.

93-نگران نباش، مهسا محبعلی، 1387

94-شطرنج با ماشین قیامت، احمد حبیب‌زاده، 1387

95-زوال کلنل، محمود دولت‌آبادی، 1388

96-مردگان باغ سبز، محمدرضا بایرامی، 1390

97-کوچه ابرهای گمشده، کوروش اسدی، 1395

98-روزگار دوزخی آقای ایاز، رضا براهنی، 1398

99-اشراق درخت گوجه‌ سبز، شکوفه آذر، 1398

100-عقرب‌کِشی، شهریار مندنی‌پور، 1399