حجت‌الاسلام مرتضوی:
آیت‌الله رفسنجانی به فقه اعتدالی اعتقاد داشت
عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی در مراسم افتتاح سرای فرهنگ و قرآن آیت‌الله هاشمی رفسنجانی با تأکید بر دغدغه فقه اعتدالی آیت‌الله هاشمی، گفت: یکی از خصال وی اعتدال و میانه‌روی بود، لذا مبنای رفتار خود را بر این روایت که «ان الله یحب ان یؤخذ برخصه کما یحب ان یؤخذ بعزائمه؛ خداوند دوست دارد از امور مجاز نیز استفاده شود چنانکه دوست دارد به تکالیف عمل شود» بنا کرده بود.
به گزارش ایکنا، مراسم افتتاح سرای فرهنگ و قرآن آیت‌الله هاشمی رفسنجانی، امشب، ۱۶دی‌ماه، با حضور محسن هاشمی و فاطمه هاشمی، فرزندان آیت‌الله هاشمی رفسنجانی؛ بهرام سرمست، استاندار قم؛ سقائیان‌نژاد، شهردار قم؛ آیت‌الله مسعودی خمینی، حجت‌الاسلام والمسلمین سیدحسن خمینی و نمایندگان دفاتر آیات حکیم، صانعی و صافی گلپایگانی در قم برگزار شد.
حجت‌الاسلام والمسلمین سیدضیاء مرتضوی، عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، در این مراسم در سخنانی گفت: آیت‌الله رفسنجانی زمینی مساعد در حوزه علمیه در دوره آیت‌الله بروجردی بود که با پیوند فکری، علمی و عاطفی که با امام داشت، از نظر تربیتی و عملی تا سرحد آمادگی برای جان‌فشانی به معنای کامل کلمه برای اسلام به پیش رفت.
ماهیت حکومت و اداره جامعه از منظر الزامات فقهی
وی افزود: بدون اینکه بخواهم کسی را مطلق جلوه دهم و با همه احترامی که به اندیشمندان و عالمان و مسئولان گذشته و فعلی انقلاب قائل هستم اعتقاد شخصی بنده این است که هیچ کسی را سراغ ندارم که در حد آقای هاشمی ماهیت حکومت و اداره جامعه را از منظر الزامات فقهی شناخته و به آن توجه داشته باشد. اسناد موجود نشان می‌دهد که ایشان حتی برخی موضوعات را زودتر از امام مورد توجه قرار می‌دادند و پیگیر حل آن بودند که در تصمیم‌گیری امام نقش داشت. چنانچه هیچ کسی در حل مشکلات و چالش‌های کشور در سطح ایشان نبود. البته این سخن بنده نافی خدمات و نقش افراد خدوم دیگر برای اسلام و انقلاب نیست.
استاد حوزه علمیه تصریح کرد: این مفید بودن ناشی از روشن‌بینی، جامع‌نگری و آینده‌نگری و آگاهی به ظرفیت‌های فقه اسلامی بود و باب‌های خوبی را در این مسیر گشود؛ اعتقاد و التزام به حاکمیت فقه، شناخت الزامات حکومت و مدیریت جامعه، جایگاه مهم او در مدیریت کشور و نزدیکی به امام و اعتماد بالای امام به ایشان از جمله ویژگی‌هایی است که از ایشان شخصیت والایی ایجاد کرد.
دغدغه پیشرفت کشور
وی با بیان اینکه وی حتی قبل از انقلاب به پیشرفت‌های کشورهای دیگر مانند آمریکا توجه داشت، گفت: دغدغه مشترکی را با چند نفر از دوستان داشتیم و از آقای رفسنجانی درخواست کردیم تا با توجه به اشراف به مسائل و چالش‌های نظام از یک سو و توجه ایشان به فقه مشورت بگیریم و مباحثه کنیم و ایشان هم استقبال کرد و مطالعه روی آثار وی صورت گرفت و بنده هم خاطراتی را در باره ایشان نوشتم، ولی ایشان به خاطر جوّ سیاسی پیش آمده، برای رعایت حال ما پیغام داد که دنبال نشود و به تعویق افتاد.
مرتضوی با اشاره به تبیین‌های دیدگاه آیت‌الله رفسنجانی درباره سخنرانی‌ها و نوشته‌ها، تصریح کرد: از جمله مباحثی که در خاطرات ایشان نوشته‌ام اقتصاد فقاهتی، انتخاب زنان، داوری غیر مسلمان، مالیات، انفال، موسیقی، مفهوم دولت کشور و نسبت مفهوم ملت با امت است. این سؤال برای ایشان مطرح بود که اصالت با حفظ ایران یا حفظ وضع موجود است. ایشان در خاطراتش آورده‌اند که یک شب در جلسه سران قوا این بحث مطرح شد که آیا باید جنبش‌های آزادی‌بخش را اصل قرار دهیم و با دولت‌ها در این راستا تعامل کنیم یا خیر. البته این بحث در نهایت به جمع‌بندی نرسید.
دغدغه فقه اعتدالی
وی اظهار کرد: یکی از خصال وی اعتدال و میانه‌روی بود؛ بیش از ده بار در طول سال‌های آخر عمر این بحث را مطرح و آن را مستند به روایتی کردند که امام در مسجد سلماسی آن را برای شاگردانشان قرائت کرده بودند: «ان الله یحب ان یؤخذ برخصه کما یحب ان یؤخذ بعزائمه؛ خداوند دوست دارد از امور مجاز نیز استفاده شود چنانکه دوست دارد به تکالیف عمل شود»، این مبنای رفتار و افکار آیت‌الله رفسنجانی بود.
عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی اظهار کرد: یکی از دغدغه‌های همیشگی بنده این بوده و هست که آیا فقه ما فقه اعتدال هست یا نیست. به صورت آماری نشان داده‌ام که از زمان شیخ مفید و طوسی تا زمان شیخ انصاری به ندرت با فتوای به احتیاط روبرو هستیم، ولی بعد از شیخ انصاری که در برابر اخباری‌ها ایستادند، آمار احتیاط‌ها در فقه قابل مقایسه با قبل نیست، ولی آیا روایت فوق در فقه حاکمیت داشته و دارد؟
تدوین دانشنامه
وی با تأکید بر تبیین افکار و اندیشه‌های آیت‌الله رفسنجانی افزود: ماندگاری اندیشه و شخصیت ایشان نیازمند تبیین علمی و مستندسازی این اندیشه‌ها در میان اقشار دانشگاهی و حوزوی است. از کارهای لازمی که باید در این سرای فرهنگ و قرآن انجام شود، بررسی و تدوین مکتب سیاسی آیت‌الله رفسنجانی شامل جهان‌بینی، مبانی و مسائل است؛ زیرا ایشان مکتب سیاسی قابل ارائه دارد؛ همچنین حضور فعال‌تر در مطبوعات، فضای مجازی و نگارش و تدوین دانشنامه آیت‌الله هاشمی رفسنجانی که کاری درازمدت است، لازم است.
استاد حوزه علمیه در پایان بیان کرد: با اشراف آیت‌الله سیدحسن خمینی، دانشنامه امام بعد از چندین سال در ۱۰ جلد و بیش از ۶۸۰۰ صفحه با بیش از ۸۶۰ مدخل در هفته جاری چاپ می‌شود. البته برای آقای رفسنجانی این مقدار مدخل و صفحه مطلب نخواهد شد ولی کار لازمی برای تبیین فکر ایشان است.
برای مشاهده گزارش تصویری مراسم افتتاح سرای فرهنگ و قرآن آیت‌الله هاشمی رفسنجانی در قم اینجا کلیک کنید.
