خوزستان، پیشگام برابری حقوق زن و مرد در جهان باستان

به گزارش خبرنگار ایلنا از خوزستان، نیایشگاه تا ری شا «اشکفت سلمان» در جنوب شهر ایذه واقع شده است و چهار نقش برجسته متعلق به دوران ایلام نو و میانه را در خود جای داده است. دو نقش در دل غار و دو نقش استوار و تنیده شده بر تن صخره‌های کوه الهک. نگارکندهایی که روایتگر و گویای بخش مهمی از تاریخ باستانی شهر ایذه محسوب می‌شوند.

در واقع این نقوش برجای مانده، یکی از اسناد معتبر در زمینه احترام به حقوق زنان و جایگاه برابر زنان ایرانی با مردان در ۲۷۰۰ تا ۳۲۰۰ سال پیش است.

فرامرز خوشاب، دبیر انجمن دوستداران میراث فرهنگی ایذه «تا ری شا» می‌گوید: با بررسی اسناد و شواهد باستان شناسی در خصوص تاریخ و گذشته شهر ایذه، با نام‌هایی چون آیاپیر، آیاتم، ایزج، انشان، آنزان و مالمیر برخورد می‌کنیم که هرکدام از این نام‌ها گویای بخشی از تاریخ پر از فراز و نشیبی است که دیرینگی آنها در قالب سرزمینی که امروزه به نام ایذه می‌شناسیم، به بیش از پنجاه هزار سال می‌رسد. 

وی می‌افزاید: شهر ایذه در استان خوزستان یکی از پایگاه‌های اصلی قوم لر بختیاری است و به‌واسطه جایگاه تمدنی آن و موقعیت فرهنگی و اجتماعی که از گذشته تا کنون با خود به همراه داشته است به‌عنوان پایتخت فرهنگی ایل بختیاری محسوب می‌ شود.

خوشاب با اشاره به نقش زنان در ادوار گوناگون تاریخ و جایگاه متفاوت و بعضی اوقات متضاد آنها در میان جوامع مختلف، می‌گوید: ایرانیان همواره به زن به‌عنوان یک کاراکتر مثبت و مقدس می‌نگریسته‌اند که از دیرباز ارزش و احترام بسیاری برای این مقام قایل بوده‌اند.

این فعال فرهنگی معتقد است: یکی از مهم‌ترین بخش‌های تاریخ ایران که متأسفانه آن‌گونه که باید تا کنون به آن پرداخته نشده است و همچنان مغفول مانده است، تمدن ایلام «هل تمتی» است. تمدنی که در آن زنان مقام و مرتبه‌ای ویژه داشتند و در سطوح بالای جامعه به ایفای نقش می‌پرداختند. زنانی که در برخی از مواقع، نسبت به مردان پیشی می‌گرفتند.

خوشاب با اشاره  به  مغفول ماندن برخی از اسناد در تاریخ ایران گفت : یکی از این اسناد که می‌بایست موردتوجه ویژه‌ای قرار گیرد و با بررسی‌های تازه‌تری به ابعاد مختلف آن پرداخته شود، سند مکتوب برابری زن و مرد در نقش‌برجسته‌های اشکفت سلمان ایذه است که در این نقوش زن و مرد را برابر و هم سطح با پادشاه «حاکم محلی» نشان می‌دهد.

وی ادامه می‌دهد: این سند مکتوب که مربوط به ۲۷۰۰ سال پیش است و همانند سند معتبر منشور حقوق بشر کوروش هخامنشی باید از آن به‌عنوان یکی از اولین اسناد تاریخ تمدنی بشر در حوزه زنان یاد کرد، در قلب حوزه تمدنی ایران، در استان خوزستان قرار دارد. سندی که باید در چارچوب پرونده ثبت جهانی ایذه به شکل ویژه به جهانیان معرفی شود.

خوشاب می‌گوید: در نقش شماره یک اشکفت سلمان ایذه، چهار شخصیت و به ترتیب از سمت راست، هوهین یا آماتنا، «ملکه و همسر پادشاه»، زاشهشهی یا ها ایکس «ولیعهد یا فرزند پادشاه»، پادشاه هنی و سرانجام، شترورو، کاهن دربار دیده می‌شوند که در مقابل یک عودسوز ایستاده و در حال اجرای یک مراسم مذهبی هستند. تصویری روشن که بیانگر نگاه مذهبی خانواده سلطنتی در ادای احترام به خدایان ایلامی است. 

دبیر انجمن میراث فرهنگی ایذه «تا ری شا» می‌افزاید: در نقش دوم، تصویر مجزای خانواده سلطنتی دیده می‌شود که به‌روشنی به جایگاه خانواده و استقلال مذهبی پادشاه اشاره می‌کند. در این میان آنچه بیش از همه به چشم می‌آید، نقش زنی است که جدای از جایگاه و مرتبه همسری، همپا و برابر با پادشاه به معرفی خود می‌پردازد. موضوعی که بدون شک بیانگر نقش و جایگاه ویژه زن در جامعه ایلامی است. مقام و مرتبه‌ای خاص که در مقایسه با نگاه تمدن‌های هم‌جوار با ایلامیان به زن، هیچ مورد مشابهی به چشم نمی‌خورد.

وی در پایان با اشاره به اینکه زنان امروزی خوزستان به‌عنوان میراث‌داران بخشی از تمدن ایلام باید با اسناد هویتی موجود در شهر ایذه کماکان با افتخار برخورد کنند، گفت: امیدوارم به‌زودی شاهد به سرانجام رسیدن پرونده ثبت جهانی ایذه در یونسکو باشیم تا این اسناد تمدنی به‌عنوان اوراق معتبری از تاریخ و هویت زنان ایرانی در دانشگاه‌های داخلی و خارجی معرفی و تدریس شود.

××××

*هل تمتی: ایلامی‌ها خود کشورشان را به الفبای میخی تحت عنوان ”هل – تا – ام – تی” می‌نوشتند که می‌تواند ”هل – تمپت ” هم خوانده شود. در اینجا ”هل” به معنای سرزمین و تمپت به معنای ”(فرزانه) سرور” است. این اطلاق بیانگر آن است که ایلامی‌ها سرزمینشان را به‌عنوان ”زمین سرور” یا ”سرزمین خداوند” می‌دیدند.