ایلنا از خوزستان گزارش می‌دهد؛
واکاوی بحران آب در سرزمین داغ/ ضرورت تشکیل کمیته حقیقت یاب+ تصاویر
این روز‌ها اعتراض کشاورزان، دامداران و مردم برای کمبود آب و انتقال آن از سرشاخه‌های کارون به فلات مرکزی و خشکی تالاب هورالعظیم شدت گرفته و عده‌ای از مسئولان استانی و کشوری به‌جای سر و سامان دادن به اوضاع و تسکین درد مردم، سعی در انداختن توپ در زمین یکدیگر دارند.
به گزارش خبرنگار ایلنا از خوزستان، خشک شدن بخشی از تالاب هورالعظیم، مشکلات آبی کشاورزان و بی‌آبی مردم در روستاها، مرگ ماهیان و احشام موجب برخی اعتراضات مردمی در سطح استان شده است. در همین راستا بحث‌های زیادی در خصوص دلایل تنش شدید آبی تالاب هورالعظیم از جمله کاشت شلتوک توسط کشاورزان محلی، حوضچه‌های پرورش ماهی، برداشت غیرمجاز آب از بالادست، ر‌ها نکردن حق آبه تالاب توسط سازمان آب و برق و عدم مطالبه‌گری اداره کل حفاظت محیط زیست برای حق آبه تالاب و نظایر آن مطرح شده است.
برخی فعالان اجتماعی خوزستان معتقدند: این خشکسالی که سراسر ایران را فراگرفته، در کنار بی‌تدبیری مسئولان و عدم آگاهی از اهمیت اکوسیستم منطقه، از دلایل قوی خشک شدن قسمت‌هایی از تالاب، مرگ و میر آبزیان و احشام و به شماره افتادن نفس‌های کارون است.
نقش کِشت‌های آب بَر در بحران اخیر
برداشت غیرمجاز آب از بالادست‌های ورودی به تالاب برای کشت شلتوک و حوضچه‌های پرورش ماهی از دلایلی بوده که توسط اکثر مسئولان در کنار دیگر دلایل خشکی تالاب، مطرح شده است.
طبق مصوبه ستاد مدیریت بحران و جهاد کشاورزی استان، کشت محصولات آب بر مانند شلتوک در تابستان سال جاری ممنوع شده و دیگر کشت‌ها نیز با محدودیت انجام می‌شود تا آب به کشت‌های دائم برای حفظ آن‌ها از جمله باغ‌ها تخصیص داده شود.
کشت‌های دائم جزء جدا ناشدنی مدیریت آبداری و الگوی کشت هستند و در صورت مازاد بودن آب بعد از تخصیص به کشت دائم، برای کشت‌های دیگر بر اساس اولویت تعلق می‌گیرد.
لزوم تشکیل کمیته حقیقت یاب
دبیر انجمن دوست‌داران محیط زیست استان خوزستان، در این خصوص به خبرنگار ایلنا، گفت: یکی از راهکار‌ها برای روشن شدن جزئیات این موضوع ایجاد کمیته حقیقت یاب متشکل از ذی‌نفعان از جمله جهاد کشاورزی، سازمان حفاظت محیط زیست، استانداری خوزستان و سازمان آب و برق برای بررسی میزان حق آبه رهاسازی شده هورالعظیم است تا روشن شود که آیا حق آبه قانونی به تالاب رسیده یا خیر؟
هژیر کیانی می‌افزاید: این کمیته می‌تواند در زمینه برداشت‌های غیرمجاز آب برای کشت شلتوک که این روز‌ها در مورد آن بحث و گفت وگو‌های زیادی وجود دارد نیز تحقیق کرده و گزارش دقیق‌تری را در اختیار عموم مردم قرار دهد. اینکه فجایع خشک شدن تالاب و تنش شدید آبی در پایین‌دست آن وجود دارد، آشکار است ولی دلیل آن باید توسط کمیته حقیقت یاب مشخص شود.
کشت شلتوک تأثیری بر ضایع کردن حق آبه تالاب ندارد
در بازدید اخیر خبرنگار ایلنا از تالاب هورالعظیم، کشت شلتوک در سوسنگرد و مناطق مجاور تالاب مشاهده شده است. همچنین زمین‌های شخم‌زده شده و آماده برای کشت نیز در کنار جاده‌ها دیده می‌شد. در فصلی که کشت شلتوک ممنوع است از حق آبه تالاب برای این کشت‌ها استفاده شده ولی اینکه این برداشت‌ها تا چه اندازه در تنش آبی تالاب هورالعظیم تأثیر داشته و ادعای مسئولان را تایید کند، نیاز به بررسی و نظر کارشناسان دارد که متاسفانه تلاش خبرنگار ایلنا برای بررسی این موضوع با تعدادی کارشناس محلی بی‌نتیجه ماند و فقط یکی از آنان به گفتن این موضوع بسنده کرد که حدود ۸۰ درصد آبی که وارد زمین‌های کشت شلتوک می‌شود به‌صورت زهکش از آن خارج شده و دوباره وارد هور می‌شود و تأثیر چندانی در ضایع کردن حق آبه تالاب ندارد.
نیاز هورالعظیم به ۵۰۰ الی ۶۰۰ میلیون مترمکعب آب تا ۵ ماه آینده
مدیرکل حفاظت محیط زیست خوزستان در بازدید اخیر خبرنگاران از تالاب هورالعظیم در خصوص حق آبه این تالاب گفته بود: تالاب تا ۵ ماه آینده به ۵۰۰ الی ۶۰۰ میلیون مترمکعب آب نیاز دارد که تنها ۲۵۰ میلیون مترمکعب در این بازه زمانی به آن اختصاص داده شده است.
محمدجواد اشرفی که خشک شدن قسمت‌هایی از تالاب در تابستان و به خصوص زمان خشکسالی را طبیعی می‌دانست، گفته بود: هورالعظیم در مواقع خشکسالی به یک میلیارد و ۳۸۰ میلیون مترمکعب آب در سال نیاز دارد و مساحتی بالغ بر ۷۶ هزار هکتار مساحت آبگیر آن در خشکسالی است.
حق آبه باید در بازه زمانی علمی و تدوین شده ر‌ها شود
طبق ادعای سازمان آب و برق و وزارت نیرو، حق آبه تالاب، رهاسازی شده ولی اداره کل حفاظت محیط زیست خوزستان این حق آبه را تایید نمی‌کند و بر این باور است که حق آبه باید در بازه زمانی علمی و تدوین شده ر‌ها شود.
آنان همچنین معتقدند که در بالادست‌ها برداشت‌های غیرمجاز آب برای کشت شلتوک و پرورش ماهی انجام می‌شود که این موضوع باعث کاهش ورودی حق آبه به هورالعظیم می‌شود.
کلیپ مرگ ماهی‌ها مربوط به بخش عراقی تالاب است
استاندار خوزستان نیز در شورای اداری استان گفته بود: ما قبول داریم که تالاب هورالعظیم مشکل دارد اما برخی کلیپ‌ها در خصوص این تالاب واقعیت ندارند. قاسم سلیمانی دشتکی بیان کرده بود: کلیپ منتشرشده درباره مرگ ماهی‌ها در تالاب، مربوط به بخش ایرانی تالاب نبود بلکه متعلق به بخش عراقی آن است. هرچند که پیش از این، مدیرکل محیط زیست خوزستان به تشریح علت مرگ ماهیان پرداخته بود.
محمدجواد اشرفی ۱۲ تیرماه در گفت وگو با شبکه خبر گفته بود: آتش‌سوزی‌های ۲۰ روز گذشته در نیزار‌های بخش عراقی تالاب، باعث کوچ ماهیان به سمت پایین تالاب و تجمع بیش از حد و در نتیجه کاهش اکسیژن و مرگ و میر آن‌ها شده است.
این تناقض در دو دیدگاه استاندار و مدیرکل محیط زیست نیز جای سئوال دارد که بالاخره این ماهیان در بخش عراقی از بین رفته‌اند یا بخش ایرانی؟
شلتوک‌کاران حقابه را می‌برند
استاندار خوزستان در همان جلسه تصریح کرده بود: بنا شده است که از خردادماه تا پایان شهریورماه، ۲۵۰ میلیون مترمکعب آب وارد تالاب شود که تاکنون ۵۰ میلیون مترمکعب وارد شده اما مشکلی که وجود دارد این است که از سد کرخه آب باز می‌شود ولی به هورالعظیم نمی‌رسد؛ چرا که شلتوک‌کاران آب را می‌برند.
تجربه تلخ خشک شدن تالاب هورالعظیم
آیا تجربه تلخ خشک کردن حوضچه‌های شماره ۳، ۴ و ۵ تالاب هورالعظیم توسط شرکت‌های نفتی در سال ۹۳ برای استخراج نفت چیزی جز ایجاد گرد و خاک و شوره‌زار و اثرات مخربی که تا مرکز کشور نیز راه خود را پیدا کرد، کافی نبود؟
سر باز کردن کابوس انتقال آب از سرچشمه‌های کارون
حالا چند روزی هست این کش و قوس‌ها به موضوع انتقال آب کارون نیز رسیده، با تشدید اعتراض کشاورزان و روستاییان خوزستانی حالا اعتراض دیگر مردم، فعالان محیط زیست و. . . به آن اضافه شده و با انتقاد از عملکرد مسئولان استانی و کشوری و وضعیت بی‌آبی در خوزستان، خواستار احقاق حقوق به حق خود و جلوگیری از مرگ اکوسیستم استان هستند.
موج این اعتراضات گاهی به کف خیابان‌ها کشیده می‌شود ولی موج عظیم آن در فضای مجازی توسط کاربران خوزستانی با هشتگ‌هایی مانند #کارون جان ماست خود را نشان می‌دهد.
تناقض در سخنان نمایندگان خوزستان
نمایندگان مردم خوزستان در مجلس، در گذشته بار‌ها به‌صراحت اعلام کرده بودند آبی از کارون منتقل نمی‌شود، ولی اخباری که امروزه به گوش می‌رسد به‌خصوص پس از اظهار نظر اخیر یکی از نمایندگان آبادان، خلاف آن را مطرح کرده است یعنی پروژه تونل بهشت آباد، کماکان فعال است.
کارونی که زمانی نه‌چندان دور مسیر کشتی‌های باربری از شوشتر تا آبادان و خرمشهر بود، حالا به آب باریکه‌ای تبدیل شده که نه‌تنها اثرات مخرب مستقیمی بر زندگی مردمان پیرامون خود گذاشته، بلکه خیر و برکت را نیز از این دیار برده است.
حرف آخر
آنچه از سخنان مسئولان و برخی فعالان محیط زیست مشخص است، این است که تنش شدید آبی تالاب هورالعظیم حاصل کم کاری دستگاه‌های مرتبط با این حوزه و شاید کمی در کنار آن، پیروی نکردن کشاورزان از الگوی کشت تابستان و کشت شلتوک است. موضوعی که طبق نظر فعالان محیط زیست، می‌بایست توسط یک تیم حقیقت یاب، بررسی و اعلام شود.
این روز‌ها بیشتر از اینکه شاهد تشکیل تیم‌های تخصصی برای بررسی وضعیت و ایجاد راهکار برای تشنگی تالاب و بی‌آبی نقاط دیگر استان باشیم، شاهد انداختن توپ توسط دستگاه‌های مختلف به زمین یکدیگر و سردرگمی وضعیت هورالعظیم و عدم توجه به نیاز مردم خوزستان هستیم.
تأیید اینکه سازمان آب و برق و وزارت نیرو ادعا می‌کنند بیش از یک میلیارد و ۸۰۰ میلیون مترمکعب آب رهاسازی شده از حیطه اختیارات ما خارج است، ولی مدیریت رهاسازی آن در بازه زمانی و در موعدی که تالاب به آن نیاز دارد شاید از کم کاری حفاظت محیط زیست بوده، چرا که تخمین حق آبه تالاب بر عهده این سازمان است.
همچنین عدم واکنش سازمان جهاد کشاورزی خوزستان به کشت شلتوک و نظایر آن و بی‌تفاوتی نسبت به این موضوع، خود جای سئوال دارد.
حال که خشکسالی در تمام زمینه‌ها از جمله محیط زیست، خاموشی‌ها، آب شرب، کشاورزی، صنعت و نظایر آن تأثیر مستقیم خود را گذاشته، چه‌بهتر که از منابع آبی استفاده بهینه شود. متأسفانه هدر رفتن آب، موضوعی است که در زمان خشکسالی نیز ادامه دارد، تعامل دستگاه‌ها در بخش‌های یاد شده ضعیف بوده چرا که حجم قابل ملاحظه‌ای از آب به‌عنوان حق آبه، اختصاص یافته ولی نه کشت درستی انجام شده و نه آب درستی به تالاب رسیده، فقط و فقط آب هدر رفته است.
تالاب هورالعظیم، صنعت، کارخانه‌ها، کارون، کشاورزی، دامداری، پرورش ماهی، آب شرب و مردم، درگیر کمبود آب شده‌اند. درگیر ابتدایی‌ترین نیاز زندگی.
تلاش‌های خبرنگار ایلنا برای پیگیری موضوع از سوی سازمان آب و برق، انجمن صنفی کشاورزان و حتی تعدادی کارشناس این حوزه، بی‌نتیجه ماند.
