دلایل دور جدید اعمال اصلاحات در عربستان/ پیامدهای داخلی و خارجی ادامه سیاست‌های تهاجمی ریاض

«احمد دستمالچیان» سفیر پیشین ایران در اردن با اشاره به دور جدید اصلاحات در عربستان در گفت‌وگو با ایلنا اظهار کرد: مساله اصلاحات در عربستان موضوعی است که طی سال‌های اخیر بیشترین توجه‌ها را به خود معطوف کرده و تمام رسانه‌ها و سیاستمداران غربی از آن به عنوان یک انقلاب در ساختار سیاسی این کشور نام می‌برند. به عنوان مثال طرح اقتصادی ۲۰۳۰ یا پروژه نئوم که توسط ولیعهد این کشور مطرح شده در همین راستا قابلیت بحث دارد که تاکنون هم با مشکلات زیادی روبه‌رو بوده است. این اصلاحات نه تنها درفاز اقتصادی بلکه در ابعاد اجتماعی و فرهنگی هم رخ داده است؛ برای نمونه باید به لغو ممنوعیت رانندگی زنان یا برگزاری کنسرت و باز شدن مکان‌هایی برای قمار اشاره کرد که تمام این روندها پس از آنکه سیر انتقال قدرت در عربستان پس از شروع دوران پادشاهی ملک سلمان تغییر کرد، به ورطه اجرایی درآمد که به تازگی هم موارد دیگری از آن را شاهد هستیم.

وی ادامه داد: طی روزهای اخیر شاهد بودیم که پادشاه عربستان مجازات اعدام زیر سن قانونی و مجازات شلاق را لغو کرده و حتی در مورد اعدام آن را به مجازات پائین‌تر (حبس) تقلیل داده است. برای تحلیل این اقدام باید به موضوعات مختلفی توجه کرد که مهمترین آن نزاع بر سر قدرت در عربستان سعودی است. این نزاع زمانی شروع شد که ساختار انتقال قدرت از نسل اول به نسل دوم و سوم با معرفی محمدبن سلمان به عنوان ولیعهد عربستان به صورت کلی دگرگون شد؛ چراکه او در نهایت به عنوان پادشاه بعدی بر صندلی قدرت تکیه خواهد زد که همین موضوع به یک معضل جدی تبدیل شده و مخالفان زیادی در داخل عربستان سعودی دارد. کسانی مانند احمدبن عبدالعزیز، مطعب بن عبدالله (رئیس و پایه‌گذار گارد سلطنتی)، محمدبن نایف و ولید بن طلال از شاهزادهگان و افراد ذی‌نفوذی هستند که با این وضعیت و به قدرت رسیدن محمد بن سلمان مخالفند و برخی از آنها چند ماه پیش بازداشت شده بودند.

سفیر پیشین ایران در لبنان با بیان اینکه در خاندان عربستان یک شبه کودتای خاموش در حال رخ دادن است، گفت: فعل و انفعالات سیاسی در درون خاندان سعود موجب شده تا یک‌سری از اعتراض‌های داخلی صورت بگیرد که فقرات اصلی آن اعتراض به سیاست‌های خطرناک محمدبن سلمان است که طی سال‌های اخیر عربستان را در حوزه سیاست داخلی و خارجی با چالش‌های زیادی روبه‌رو کرده و باعث ناراحتی مردم این کشور شده است. به عنوان مثال اعدام زنان شیعه و همچنین اعدام نوجوانان منتقد که برخی از آنها حتی شیعه نیستند، باعث شده تا یک موج اعتراضی علیه ولیعهد سعودی به راه بیافتد. تا جایی که داده‌هایی وجود دارد که نشان می‌دهد ولیعهد عربستان با علمای سلفی هم حوب نیست و به دنبال حذف آنها از صحنه قدرت است. همین چند روز پیش بود که اخباری مبنی بر فوت عبدالله الحامد (فعال حقوقی عربستان) در زندان‌های آل‌سعود منتشر شد که اعتراض‌های بسیار زیادی را به وجود آورده و من معتقدم بخشی از اصلاحاتی که چند روز اخیر انجام شده به همین دلیل بوده است.

دستمالچیان افزود: علاوه بر فوت عبدالله الحامد ما شاهد آن هستیم که بعضاً اطلاعاتی از پرونده خاشقجی به بیرون درز می‌کند و همین مسائل باعث می‌شود که ریاض هرازچندگاهی برای خروج از بحران‌ها و معرکه‌هایی که از ناحیه آنها احساس خطر می‌کند، امتیارهایی را در قالب اصلاحات به مردم و مخالفان خود بدهد. این اصلاحات مدلی از موضوعات انحرافی است و حکومت آل‌سعود قصد دارد از این طریق وجهه خود را خوب و مثبت جلوه دهد یا اینکه چهره خود را تطهیر کند. این در حالیست که حتی در میان جامعه مذهبی و درباریان هم اختلاف‌های زیادی در مورد مدل حکومت فعلی و سیاست‌های آن وجود دارد. در این مسیر باید متوجه باشید که تعصبات دینی در عربستان بسیار زیاد است و برخی از مقاطع شاهد آن بودیم که این طیف مذهبی با اصلاحات حکومت مخالفت‌های علنی از خود نشان داده و در مقابل دربار سعود برای آرام کردن این تضاد دست بهاصلاحاتی می‌زند که باید آنها را اصلاحات روبنایی و مقطعی دانست.

وی در پایان خاطرنشان کرد: زمانی که ملک عبدالله فوت کرد و ملک سلمان جایگزین او شد، روندهای ثابت و اساسی تغییر کرد و عربستان که تا دیروز سیاست محافظه‌کارانه را در دستور کار خود قرار داده بود، یکباره وارد برهه جدید شد. این سیاست‌های جنبه تهاجمی به خود گرفت که در موردپرونده یمن شاهد آن بودیم که اتفاقاً مجری تمام این سیاست‌ها هم ولیعهد سعودی بود. این راهبردهای نه تنها در یمن بلکه در عراق و سوریه به عنوان یک سیاست تحربی و تنش‌زا بروز و ظهور کرد اما سعودی‌ها که به عنوان بزرگترین ذخیره سلاح‌های مدرن دنیا شناخته می‌شوند، نتوانستند یمن را بایکوت کنند و طی سال‌های اخیر هم از رسیدن به اهداف خود بازماندند. این روند بدون تردید هزینه‌های زیادی را برای عربستان به بار آورده و انتقاد چهره‌های مهم و شاهزادگان سعودی به خوبی نشان می‌دهد که سیاست‌های غلط خاندان سلمان در داخل این کشور باعث ایجاد اعتراض‌های گسترده در تمام سطوح شده است. لذا این اصلاحات را باید برای فرار از چالش‌های پیش‌روی سعودی‌ها دانست که همچنان به دنبال برون‌رفت از آن هستند.