جهان در سال ۱۳۹۸/ نگاهی به تحولات عربستان و حاشیه خلیج‌فارس
ضربه به آرامکو، خانه‌تکانی در ریاض/ دعوای امارات و سعودی در یمن/ مسقط در سوگ قابوس/ بحرین پیش‌قراول اسرائیل
کارشناس مسائل سیاسی منطقه گفت: ممکن است سیاست خارجی کشورهای حاشیه خلیج‌فارس در سال ۱۳۹۹ در قبال ایران تغییر کند، اما ممکن است ولیعهد سعودی در منطقه تنهاتر شود.
«جلال چراغی» کارشناس مسائل سیاسی منطقه با اشاره به مهمترین تحولات عربستان در سال ۱۳۹۸ در گفت‌وگو با خبرنگار ایلنا عنوان کرد: وقایع سال گذشته در حوزه کشورهای حاشیه خلیج‌فارس تا حدود زیادی با نوسانات گوناگون همراه بود اما بیشترین سطح از تحولات را در عربستان سعودی شاهد بودیم. شروع تحولات در عربستان را باید از ترکش‌های قتل جمال خاشقجی در کنسولگری عربستان واقع در استانبول دانست؛ تا جایی که در اوایل سال ۱۳۹۸ شاهد محاکمه نفرات نزدیک به ولیعهد سعودی که به عنوان مسببان این پرونده قتل شناخته شدند بودیم و همین مساله بسیاری از موضوعات و تحولات عربستان سعودی را تحت‌الشعاع قرار داد و تا به امروز هم شاهد آن هستیم که ابهام‌های زیادی در این مورد به وقوع پیوسته است. از سوی دیگر، سفر ولادیمیر پوتین، رئیس جمهوری روسیه پس از ۱۲ سال به عربستان سعودی و دیدارش با ملک سلمان (پادشاه این کشور) موضوعی بود که از تحولات مهم عربستان سعودی در سال اخیر به حساب می‌آید؛ چراکه بسیاری از معادلات در سطح منطقه و حاشیه خلیج فارس با این سفر به هم ریخت.
از سقوط آرامکو تا ارتباط با تل‌آویو
وی ادامه داد: فروش سهام آرامکو در سال اخیر یکی دیگر از مهمترین تحولات مربوط به عربستان سعودی بود که در نوع خود کم‌نظیر به حساب می‌آمد. بخشی از دلایل این اقدامِ ریاض در راستای حل و فصل مسائل اقتصادی این کشور صورت گرفت که موجب شده بود تا کسری بودجه این کشور به بالاترین حد خود برسد. این وضعیت را تا حدی باید در ارتباط با سناریوی اصلاحات بن‌سلمان بدانیم که بطن آن را طرح اصلاحات اقتصادی و سیاسی ۲۰۳۰ تشکیل می‌دهد. موضوع دیگر، بحث عادی‌سازی روابط اسرائیل با اعراب حاشیه خلیج‌فارس است که رهبری این مساله تماماً با عربستان سعودی بوده است و حالا هم همین موضوع را پیگیری می‌کنند؛ به صورتی که اخیراً شاهد سفر اولین گردشگران و خبرنگاران اسرائیلی به عربستان بودیم و این مساله نشان می‌دهد که سعودی‌ها به شدت به دنبال برقراری ارتباط با تل‌آویو در این مسیر هستند. در کنار این تحولات، عملیات پهپادی انصارالله یمن علیه شرکت نفتی آرامکو و تاسیسات نفتی عربستان سعودی باعث شد تا یک جنگ اقتصادی و سیاسی در منطقه و خصوصاً در مساله انرژی به راه بیافتد که پس از آن برکناری وزیر نفت، وزیر خارجه و حتی سفیر عربستان در آمریکا بودیم که به نوعی یک خانه‌تکانی مشکوک در ساختار سیاسی عربستان سعودی به حساب می‌آید.
نقض حقوق‌بشر و بشردوستانه: قطیف تا یمن
این تحلیلگر مسائل بین‌الملل با اشاره به نقض مکرر حقوق بشر در عربستان، اظهار کرد: یکی از مسائلی که در اواخر سال ۹۸ و قبل از آن بارها باعث شده تا عربستان سعودی به تیتر اصلی رسانه‌های دنیا تبدیل شود، بازداشت شاهزادگان و حتی ولیعهد سابق این کشور (محمدبن نایف) به دستور محمد بن سلمان بود که همین موضوع باعث شد تا مجدداً مسائل حقوق بشری عربستان مورد توجه قرار بگیرد. از سوی دیگر تعداد بالای زندانیان سیاسی و همچنین اعدام جوانان و نوجوانان شیعه این کشور (به خصوص در مناطق شیعه نشین مانند قطیف) هم موضوعی بود که بارها صدای مجامع بین‌المللی و حقوق بشری را درآورد و در همین راستا بسیاری از موسسات و دیده‌بان حقوق بشر بارها در مورد این رفتار ریاض گزارش‌های مهمی را منتشر کردند. موضوع دیگری که باز هم عربستان را مورد شدیدترین انتقادها در سال گذشته شمسی از سوی جامعه ملل قرار داد، بحث ادامه حملات هوایی این کشور به یمن بود. جنایات جنگی سعودی‌ها در این کشور همانند پنج سال پیش ادامه دارد و همین ضدیت باعث شد تا آتش‌بس و صلح در بندر الحدیده با اقدامات مخرب سعودی‌ها به جایی نرسد.
بحرین و امارات، از روابط با اسرائیل تا انفجار نفتکش‌ها
چراغی افزود: موانعی که از سوی عربستان در پرونده صلح یمن اعمال شد باعث شد تا انصارالله بیش از گذشته دست به اقدام‌ها و حملات خود بزند و این روند تا جایی ادامه پیدا کرد که انصارالله بیشترین مزدوران آنها را در پایگاه‌های خودشان مورد حمله قرار دادند که این حملات حتی دامن اماراتی‌ها را هم گرفت و چندین نفر از نیروهای آنها هم کشته شدند. در این مسیر باید متوجه باشیم باشیم که وضعیت یمن و آنچه عربستان در آنجا تبیین کرده بود تا حد زیادی به هم ریخته است و اساساً ما باید متوجه باشیم که این روند به جایی نخواهد رسید؛ چراکه انصارالله اخیراً توانسته به برخی از منابع نفتی یمن که در دست مزدوران سعودی بوده دسترتسی پیدا کند و این به معنای تغییر محاسبات است. در مورد تحولات بحرین و امارات هم باید بگویم که این دو کشور دقیقاً همسو با عربستان سعودی حرکت کردند. در بحرین آل‌خلیفه سعی کرد تا برای برقراری روابط دیپلماتیک با رژیم صهیونیستی زمینه‌های معامله قرن را فراهم کند و در همین راستا شاهد بودیم که سرکوب شیعیان و نقض حقوق بشر به بالاترین حد رسید. در امارات اما نزاع میان شیخ‌نشین‌های دبی و ابوظبی باعث شد تا در نهایت آنها نظامیان خود را از یمن فرا بخوانند که همین مساله زمینه اختلاف میان ابوظبی با ریاض را تعمیق بخشید.
درگذشت سلطان قابوس و ادامه نقش میانجی‌گری عمان
وی در پایان خاطرنشان کرد: در مورد ایران هم شاهد آن بودیم که امارات مجدداً در این زمینه به مسائل مختلفی ورود کرد؛ تا جایی که آنها تمام سعی خود را کردند که بتوانند مجدداً ایران‌هراسی را در این فضا تقویت کنند و در این راستا بحث انفجار نفتکش‌ها علیه تهران را در دستور کار خود قرار دادند. واقعه مهمتر که باعث شگفت‌زدگی کشورهای حاشیه خلیج فارس و سایر دولت‌های غربی شد، درگذشت پادشاه عمان بود. زمانی که اخبار میانجی‌گری عمان میان ایران و آمریکا منتشر می‌شد، شاهد آن بودیم که سلطان قابوس فوت کرد و از دنیا رفت. در همان روزهای اول ایالات متحده و بریتانیا به دنبال آن بودند تا بتوانند گزینه مورد نظر خود را جایگزین وی کنند و به نوعی عمان را وارد دوران جدید کنند، اما به هر ترتیب خاندان قابوس بر اساس وصیت‌نامه وی گزینه مورد نظر را انتخاب کردند و عمان همانند گذشته و با همان مشی قبلی، سیاست خارجی خود را ادامه داد. این مسائل بخشی از مهمترین وقایع حاشیه خلیج فارس و عربستان بود اما در سال ۱۳۹۹ احتمال می‌رود که سیاست خارجی این کشورها در قبال ایران تغییر کند و حتی ممکن است ولیعهد سعودی نسبت به گذشته در منطقه تنهاتر شود.
