سفیر فدراسیون روسیه در گفت‌وگو با ایلنا:
انتخاب «میشوستین» دلیل اقتصادی داشت/ عدم عضویت ایران در FATF مشکلاتی ایجاد می‌کند/ بالاترین تلاش خود برای حفظ برجام را به کار گرفتیم/ پیامد ترور سردار سلیمانی در منطقه مثبت نیست/ ترکیه به تعهداتش در ادلب پایبند باشد
سفیر روسیه در ایران گفت: در مورد مکانیزم ماشه تا آنجایی که توانسته‌ایم با اروپا رایزنی کرده‌ایم و ادامه می‌دهیم، چین هم همین موضع را دارد اما مشکل اصلی انفعال کشورهای اروپایی است.
پس از سخنرانی اخیر رئیس‌جمهوری فدراسیون روسیه مبنی بر اعمال اصلاحات در سطوح مختلف این کشور، گمانه‌زنی‌ها و تحلیل‌های مختلفی در مورد ساز وکار اصلاحات، دلایل آن و حتی آثار آن بر ساختار سیاسی و اقتصادی روسیه مطرح شد. عده‌ای این موضوع را یک گام موثر در چارچوب سیاست داخلی روسیه عنوان کردند و برخی دیگر آن را یک سناریوی طراحی شده از سوی کرملین دانستند و معتقدند تاثیرات آن بعد از سال ۲۰۲۴ نمایان می‌شود. در این میان اما سیاست خارجی روسیه تغییری نمی‌کند و به صورت مستقل مسیر خود را می‌پیماید. به عنوان مثال در پرونده‌هایی مانند سوریه، لیبی، اوکراین، افغانستان، ونزوئلا و حتی معامله قرن یا رویارویی با آمریکا شاهد آن هستیم که مسکو روند گذشته را در پیش گرفته است. در این میان بحث روابط دوجانبه با ایران هم یکی از موضوع‌هایی است که این روزها به صورت متعدد به آن اشاره می‌شود. طبیعتاً بحث ساز و کارهای اقتصادی و همچنین موضوعاتی مانند برجام، تحریم‌ها، FATF، پروژه‌های مشترک و مساله فروش نفت ایران به علاوه همکاری در سوریه از محورهایی است که اجرای آن از سوی برخی مورد انتقاد قرار گرفته است و عده‌ای دیگر روند عملیاتی آنرا کُند ارزیابی می‌کنند. برای پاسخ به این پرسش‌ها به گفت‌وگو با لوان جاگاریان، سفیر فدراسیون روسیه در ایران پرداختیم که به این شرح از نظر می‌گذرد:
به عنوان سوال نخست، به اصلاحات اخیر در روسیه اشاره می‌کنم. گمانه‌زنی‌هایی از تبدیل ساختار سیاسی توسط آقای پوتین صورت گرفته که نشان می‌دهد ایشان همچنان به دنبال آن هستند تا در رأس هرم قدرت قرار داشته باشند. این گمانه‌زنی‌ها تا چد درست است و دلیل اصلاحات چیست؟
جاگاریان: دلیل اصلی، همانگونه که آقای پوتین هم به آن اشاره کردند، بهبود شرایط زندگی مردم است. این موضوع سیاست جدید آقای پوتین و دولت جدید ایشان است، لذا تغییرات اعم ساختار و تغییر وزرا در همین مسیر انجام شده است. تا جایی که وزرای جدید آمده‌اند و وزرای قدیم هم دستیاران آقای پوتین شدند. به همین جهت بهبود وضعیت مردم و خصوصاً افزایش درآمدها را باید دلیل اصلاحات ساختاری روسیه است. این اصلاحات حتی به بهبود صنایع، سیستم حمل و نقل و حتی کشاورزی هم مربوط است؛ به گونه‌ای که جدیداً در حوزه کشاورزی به دستاوردهای چشم‌گیر در حوزه کشاورزی دست پیدا کرده‌ایم.
رئیس جمهوری روسیه در سخنرانی اخیر خود اعلام کردند که اصلِ قانون اساسی روسیه تغییر نمی‌کند و فقط باید اصلاحات صورت بگیرد. این اصلاحات دقیقاً شامل چه مواردی است؟
جاگاریان: قرار است نقش پارلمان بیشتر شود. ما علاوه بر دوما، شورای فدراسیون داریم و می‌خواهیم که نقش آنها بیشتر شود. آنها نمایندگان مردم هستند و باید بیشتر فعال شوند.
شما به مباحث اقتصادی اشاره کردید. بسیاری بر این عقیده هستند که دلیل روی آوردن پوتین به یک شخصیت تکنوکرات مانند «میخائیل میشوستین» و انتخابش به عنوان نخست‌وزیر، مسائل اقتصادی بوده است. آیا انتخاب ایشان، به فراز و فرودهای اقتصادی روسیه مربوط است؟
جاگاریان: آقای میشوستین قبلاً رئیس آژانس مالیاتی روسیه بودند و در این مقام هم خیلی موفق بودند. به همین دلیل آقای پوتین به این نتیجه رسیدند که ایشان را به عنوان نخست وزیر روسیه منصوب کنند؛ چراکه کارنامه ایشان در حوزه اقتصادی خیلی موفق بوده و حالا هم که بحث اصلاحات ساختاری مطرح است، ایشان بهترین گزینه به حساب می‌آیند.
یعنی دلیل اصلی انتخاب ایشان اقتصادی است؟
جاگاریان: بله، دقیقاً. چون اولویت فعلی روسیه اقتصاد است.
با این تفاسیر، تکنوکرات‌ها در روسیه پساپوتین و ساختار جدید چه جایگاهی دارند؟
جاگاریان: نقش آنها فعال است. به عنوان مثال ما شاهد این هستیم که برخی از استانداران به عنوان وزیر انتخاب شده‌اند که نمونه آن را می‌توان وزیر توسعه اقتصادی فعلی دانست. ما حتی خواهان فعال شدن و افزایش نقش استان‌ها و نواحی خودمختار هستیم.
با کناره‌گیری دیمیتری مدودف از نخست‌وزیری، بسیاری بر این عقیده هستند که آقای پوتین ایشان را به شورای امنیت فرستاده تا در زمان مقرر مجدداً در جای دیگر از مدودف رونمایی و استفاده کند. تا چه حد موافق این موضوع هستید؟
جاگاریان: این در حد یک تحلیل است و می‌توانیم تحلیل‌های دیگر را هم ارائه کنیم. من معتقدم که تصمیم گیرنده اصلی آقای پوتین است و فکر نمی‌کنم جابه‌جایی مقامات در هر کشوری موضوع عجیب به حساب بیاید. اصلاحات در هر کشور و هر زمان که لازم باشد باید انجام بپذیرد و دنیای امروز خواسته یا ناخواسته همه را ملزم به انجام اصلاحات و رویارویی با چالش‌ها می‌کند.
این اصلاحات شامل سیاست خارجی هم می‌شود؟
جاگاریان: خیر. سیاست خارجی ما یک بحث مستقل و تابع اصول مشخص است.ما با همه کشورها آمادگی برقراری رابطه را داریم و تاکید می کنم که سیاست خارجی ما شامل این اصلاحات نخواهد شد.
پس از ایجاد تنش‌های اخیر در ادلب میان ترکیه و سوریه، شاهد آن هستیم که آنکارا روسیه را به کم‌کاری و انفعال متهم کرده است. این مواضع را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
جاگاریان: ما با ترک‌ها در مورد ادلب یادداشت تفاهم داریم. ترکیه به ما قول داده که مسلحین و تروریست‌ها را از یکدیگر تفکیک کنند اما تاکنون متاسفانه این کار انجام نشده است. بسیاری از مناطق مسکونی حلب از ناحیه ادلب هدف گلوله‌های سنگین قرار گرفته‌اند و حتی پایگاه نظامی روسیه در حمیمیم چندین بار در آستانه قرار گرفتن حملات پهپادی بود که البته موفق نشد. به همین دلیل ما از ترکیه درخواست کردیم تا به تعهدات خود پایبند باشند و در این میان مقامات ما با یکدیگر تماس مستقیم و مستمر دارند. امیدواریم که با این تبادل نظرها بتوانیم وضعیت را ثابت کنیم.
در هفته‌های اخیر بحث رونمایی از معامله قرن را داشتیم و مقام‌های روسیه بارها گفتند که آمریکایی‌ها ما را در جریان معامله قرن قرار نداده است. موضع مسکو در مورد این طرح چیست؟
جاگاریان: بله، آمریکایی‌ها به ما خبر ندادند اما بعد از سفر آقای پوتین به اسرائیل، نخست‌وزیر اسرائیل به مسکو سفر کرده و طرح مذکور را رای روسیه تشریح کرد. ما در حال پیگیری جزئیات و مطالعه بیشتر آن هستیم؛ چراکه یک سند و طرح ۸۰ صفحه‌ای در این میان وجود دارد که باید به دقت بررسی و تحلیل شود و در آینده نظر خودمان را اعلام می‌کنیم.
راهکار روسیه در مورد این طرح چیست؟
جاگاریان: همانطور که گفتم بعداً اعلام می‌شود!
چندی پیش شاهد تبادل زندانیان میان اوکراین و روسیه بودیم. آیا یخ روابط دو طرف در حال آب شدند است؟
جاگاریان: تلاش می‌کنیم و آمادگی ادامه این روند را داریم؛ اما وضعیت داخلی اوکراین تا اندازه‌ای مبهم است و حتی مسائل داخلی این کشور به دعوای سیاسی میان جمهوری‌خواهان و دموکرات‌های آمریکا تبدیل شد. از سوی دیگر زلنسکی اخیراً در لهستان اعلام کرد که مسئولیت شروع جنگ جهانی دوم، با آلمان و روسیه است و واقعاً از این موضوع متاسف هستیم. در این میان باید متوجه باشیم که آمریکایی‌ها در حال راه انداختن یک بازی مخرب در کشورهای اطراف روسیه است که سفر پمپئو به این کشورها، نمونه بارز آن است. این یک سناریو است و حتی از اختلاف فعلی ترکیه و روسیه در سوریه هم بسیار خوشحال هستند.
در مورد پرونده لیبی شاهد حضور فعال روسیه هستیم. سیاست مسکو در مورد این مساله چیست و در کجای این معادله ایستاده است؟
جاگاریان: مسکو هم با خلیفه حفتر (فرمانده نیروهای ملی لیبی) و هم با فائز السراج (نخست‌وزیر دولت وفاق ملی) در ارتباط است و هر دو هم به مسکو آمدند. پس از آن مقام‌های روسیه به برلین رفتند و در کنفرانس مربوط به لیبی شرکت کردند. در همانجا مسائلی مطرح شد و حتی توافقات ضمنی صورت گرفت اما به دلیل عدم وجود اعتماد میان دو طرف، اتفاق خاصی رخ نداد. مشکل اصلی این است که موضع کشورهای خارجی هم مشخص نیست. برخی از طرابلس حمایت می‌کنند و برخی دیگر از طُبرق. باید مداخله خارجی قطع شود. اولویت ما در وهله اول برقراری آتش‌بس و در مرحله دوم، حل و فصل مشکلات است. هم‌اکنون باید سوال کنیم که کدام کشورها در سال ۲۰۱۱ لیبی را تخریب کردند؟ پسخ مشخص است؛ آمریکا و متحدانش.
کنشگری روسیه در پرونده افغانستان تا چه سطحی ادامه دارد؟
جاگاریان: در آنجا همانند سایر کشورهای دیگر به دنبال آن هستیم تا بتوانیم در پرونده صلح افغانستان نقش مثبت ایفاء کنیم و کمک کنیم تا افغانستان از این مشکل رها شود. اما متاسفانه برخی از رسانه‌ها در حال تخریب روسیه از طریق ارجاع دادن به حوادث گذشته هستند.
کدام حوادث؟ منظورتان دقیقاً کدام رسانه‌ها هستند؟
جاگاریان: ۲۷ دسامبر سال ۲۰۱۹ چهلمین سالگرد ورود ارتش شوروی به افغانستان بود. در همان تاریخ بی.بی.سی فارسی در برنامه خود اعلام کرده که شوروی طی ۱۰ سال حضورش در افغانستان هیچ اقدام مفیدی در افغانستان انجام نداده است. من در حدود ۶ سال در آن دوران در افغانستان بودم و همه چیز را با چشمانم دیده‌ام. شوروی در آن سال‌ها پروژه مجتمع‌های مسکونی در کابل که معروف به ساختمان‌سازی مکروریان‌های کابل است را انجام دادیم و حتی سیستم تولید برق مزارشریف را راه اندازی کردیم. احداث تونل سالنگ و همچنین تاسیس کارخانجات در جلال‌اباد از سایر اقدام‌های شوروی در افغانستان بود. سوال من از بی.بی.سی فارسی و غربی‌ها این است که شما در ۱۹ سال حضورتان در افغانستان چه اقدامی برای این کشور انجام دادید؟ پاسخ کاملاً مشخص است و جز تخریب و نابودی دستاوردی برای افغانستان نداشتند. لذا اگر می‌خواهند از شوروی انتقاد کنند، بهتر است جلوی آینده به خود نگاه کنند و ما منتظرم تا بی.بی.سی فارسی پاسخ بدهد که در طول حدود ۱۹ سال اخیر آمریکا، ناتو و متحدانشان در افغانستان چه کرده‌اند؟
در فضای فعلی که تحریم‌های ایران همچنان ادامه دارد، انتقادهایی به روابط روسیه با ایران به گوش می‌رسد. برخی معتقدند که سطح این روابط آن‌گونه که مقام‌های روسیه می‌گویند، نیست. برای مخاطبان ما بگویید که روابط روسیه و ایران دقیقاً در چه سطحی است؟
جاگاریان: آقای پوتین اخیراً استوارنامه آقای کاظم جلالی، سفیر جدید ایران در روسیه را تحویل گرفتند و در آنجا سخنان کوتاهی را ارائه دادند. مضمون سخنان ایشان این بود که روابط با ایران برای مسکو بسیار مهم است. آنچه مربوط به مسائل دو جانبه می‌شود شامل مسائل فرهنگی، سیاسی، اقتصادی، نظامی و حتی امنیتی است. به عنوان مثال روز ملی فرهنگ روسیه در تهران و قزوین برگزار شد و حتی قرار است در هفته جاری، مراسم گرامی‌داشت ۲۲ بهمن در کتابخانه ملی مسکو برگزار شود. در مورد مسائل اقتصادی، همانطور که شما هم به درستی اشاره کردید ما برخی اوقات با مشکلات روبه‌رو هستیم. در این میان کانال ارتباطی میان آقای اردکانیان به عنوان طرف ایرانی کمیسیون مشترک با آقای الکساندر نواک برقرار است و مرتباً باهم تماس دارند و مشکلات را بین خودشان حل می‌کنند. قرار بر این است که به زودی کمیسیون مشترک به میزبانی روسیه برگزار شود اما تاریخ آن همچنان نهایی نشده است. در رابطه با مباحث اقتصادی و پروژه‌ها، اخیراً در سفری که رئیس دومای روسیه به ایران داشتند و در دیدارشان با آقای لاریجانی مسائل زیادی از جمله نیروگاه بوشهر ۲ و ۳ و سایر مسائل به بحث و گفت‌وگو گذاشته شد و تلاش ما بر این است که مشکلات را حل و فصل کنیم. من نمی‌خواهم وارد جزئیات بشوم اما باید توجه داشته باشید که در سوریه خونِ سربازان روس و ایرانی باهم ریخته شده است و به همین دلیل من روابط دو کشور را راهبردی می‌دانم.
موضع روسیه در مورد مکانیزم ماشه چیست؟
جاگاریان: ما بارها نظرمان را در مورد این موضوع به طرف ایرانی و حتی آقای عراقچی اعلام کرده‌ایم. آقای ریابکوف با سفیر ایران دیدار داشتند و به ایشان هم اعلام کرده‌اند. در ۲۲ ژانویه آقای عراقچی در شهر بروکسل جلسه پنج‌جانبه داشتند و روسیه و چین، به علاوه سه کشور اروپایی در آنجا حضور داشتند و در جریان تمام مواضع هستند. ما بالاترین سطح تلاش‌های خودمان را به کار گرفته‌ایم تا برجام حفظ شود.
چرا روسیه بیش از این اروپایی‌ها را در مورد مکانیزم ماشه متقاعد نمی‌کند؟
جاگاریان: ما واقعاً تا آنجایی که توانسته‌ایم این کار را کرده‌ایم و ادامه خواهیم داد. حتی چین هم این موضوع را بارها به اروپا گوشزد کرده است؛ اما مشکل ما چیز دیگری است. اروپا از یک سو می‌گوید طرفدار برجام هستیم ولی در عمل کلاً منفعل هستند. به عنوان مثال آنها می‌گویند که سرنوشت اینستکس چه شد؟ از نظر ما اینستکس فقط به یک شوخی تبدیل شد! یک سال و نیم از این موضوع گذشته اما هیچ خروجی حاصل نشده است.
آیا مسکو طرحی را به ایران همانند اینستکس ارائه داده است؛ یا حداقل جایگزینی برای آن در دست دارد؟
جاگاریان: زمانی که اینستکس مطرح شد، ما اعلام آمادگی و همکاری خود را به سمع و نظر اروپایی‌ها رساندیم اما ما کانال‌های خودمان را با ایران داریم و از ارز ملی دو طرف استفاده می‌کنیم و نیازی به دلار نداریم. تا جایی که آقای پوتین گفتند ما از دلار فرار نکردیم بلکه دلار از ما فرار کرد!
آقای سفیر، باتوجه به عدم عضویت ایران در FATF چه محدودیتی میان ایران و روسیه اتفاق می‌افتد؟
جاگاریان: ما علاقه‌مند هستیم که ایران FATF را بپذیرد وگرنه مشکلاتی در این میان ایجاد می‌شود. روسیه به عنوان یک کشورِ دوست به طور کتبی و البته مفصل، نظر خودش را به ایران اعلام کرده اما تصمیم گیرنده نهایی تهران است؛ چراکه این یک بحث داخلی است.
پس از ترور سردار سلیمانی در عراق، بسیاری معتقدند که منازعه و تنش میان تهران و واشنگتن در منطقه وارد فاز جدید شده است؛ چراکه دو طرف منافعی در منطقه دارند که از آن کوتاه نمی‌آیند. نظر روسیه در مورد ترور چه بود؟ اساساً تبعات این وضعیت را چگونه ارزیابی می‌کنید و روسیه چه موضعی در این مورد دارد؟
جاگاریان: ما همان روز اول ترور سردار سلیمانی را محکوم کردیم و اقدام آمریکا را نقض حاکمیت عراق می‌دانیم. در سطوح مختلف تسلیت خودمان را به مردم و مقام‌های ایران ارسال کردیم؛ چراکه جایگاه آقای سلیمانی به خصوص در عراق بسیار مهم و کلیدی بود. به هر ترتیب از این واقعه خیلی متاسف هستیم و تکرار می‌کنم که اقدام آمریکا کاملاً محکوم است؛ هرچند ترامپ اخیراً در نطق سالانه‌اش این اقدام را قانونی دانست و از آن تمجید کرد. در مورد پیامد این مساله در سطح منطقه هم معتقدم که خروجی آن مثبت نخواهد بود. فدراسیون روسیه از آمریکا و ایران درخواست می‌کند که آرامش خودشان را حفظ کنند و بیشتر از خودشان خویشتن‌داری به خرج دهند. مشکلات را باید از راه گفت‌وگو حل و فصل کرد و نباید به زور متوسل شد.
روسیه برای کمک به فروش نفت ایران اعلام آمادگی کرده بود. این موضوع چقدر جدی است؟
جاگاریان: این بحث دارای پیچیدگی‌های زیادی است. ما خودمان هم صادرکننده نفت هستیم. لذا هنوز ابهام‌هایی در این موضوع وجود دارد.
یعنی هنوز هیچ چیز مشخص نیست؟
جاگاریان: مایل نیستم در این مورد چیزی بگویم؛ محرمانه است!
فاز دوم نیروگاه بوشهر در چه وضعیتی قرار دارد؟
جاگاریان: بنده افتخار داشتم که در ۱۰ نوامبر ۲۰۱۹ در نیروگاه بوشهر حضور داشته باشم و در آنجا جناب آقای صالحی هم حضور داشتند. تمام کارها در حال پیگیری است و روسیه لازم نمی‌داند که در این موضوع از آمریکا اجازه بگیرد.
اخباری مبنی بر نیاز و خرید گندم روسیه توسط ایران منتشر شده است. چه میزان خریداری خواهد شد؟ نحوه پرداخت به صورت تهاتری خواهد بود یا ارز پرداخت می‌شود؟
جاگاریان: ایران در مورد خرید گندم، اعلام آمادگی کرده است و در حال مذاکره هستیم؛ اما مشکل اصلی بحث تامین مالی است.
یکی از انتقادهایی که در مورد مسائل دوجانبه وجود دارد، بحث همکاری‌ها رسانه‌ای و فرهنگی است. به عنوان مثال بسیاری از رسانه‌ها و شبکه‌های غربی به زبان فارسی فعال هستند اما این موضوع در مورد روسیه صدق نمی‌کند. چه فکری برای پر شدن این خلاء و همکاری دو جانبه داده شده است؟
جاگاریان: این موضوع یک بحث جدید است که ما باید برای آن فکر کنیم. اما در این رابطه ما از دوستان ایرانی درخواست کردیم که بستر پخش شبکه «راشا تودی» در هتل‌های ایران را فراهم کنند و مانند سایر شبکه‌های غربی نظیر «فرانس ۲۴» آن را در هتل‌ها پخش کنند ولی هیچ کاری انجام نشده است.
خیلی‌ها انتقاد می‌کنند که چرا مسکو، ایران را در صادرات گاز سهیم نمی‌کند. به عنوان مثال در مورد پروژه تُرک استریم این موضوع را بارها مطرح کرده‌اند ولی پاسخی از جانب مسکو داده نشده است. دلیلش چیست؟
جاگاریان: پروژه ترک استریم فقط برای ترکیه نبود، بلکه کشورهای اروپای غربی و حتی بلغارستان را هم در برمی‌گیرد. قرار بر این بود تا خط لوله مذکور به بلغارستان هم برود اما بعدها آمریکا آن را ممنوع کرد و دولت بلغارستان را تحت فشار گذاشت و پروژه نورداستریم و ترک استریم را هم تحریم کرد. این کار ترکیه را به هاب انرژیِ کشورهای اروپایی تبدیل می‌کند. در مورد ایران مشکل اصلی این است که ما مرز مشترک در این میان نداریم و این کار را برای ما ناممکن کرد.
آیا روسیه برنامه‌ای برای گسترش همکاری میان ایران و جمهوری‌های خودمختار مانند داغستان و چچن در دست دارد؟
جاگاریان: در این مورد هیچ مشکلی وجود ندارد. نماینده این جمهوری‌ها بارها به ایران آمدند و هیئت‌های ایرانی هم به آنجا سفر کردند. مثلاً در ایران نماینده تجاری داغستان حضور دارد و آماده همکاری هستند. ما در این میان صرفاً نقش تسهیل کننده را داریم و تا جایی که توان داشته باشیم کمک می‌کنیم.
