نگاهی به تحولات سیاسی ترکیه در سالی که گذشت

به گزارش ایلنا، ترکیه سال ۲۰۱۹ را با انتقادها و همچنین بحران‌های گوناگون به پایان برد. از یک سو، شکست در انتخابات شهرداری‌ها در استانبول باعث شد که حزب عدالت و توسعه مهم‌ترین پایگاه سیاسی خود را از کف بدهد. از سوی دیگر، در ادامه دولت کوشید با اتهام همکاری با جنبش «فتح‌الله گولن»، روحانی منتقد دولت، بسیاری از کرسی‌هایی را که پیشتر از دست داده بود، بار دیگر به دست آورد. 

نکته دیگری که در سیاست ترکیه توجه‌های بسیاری را به خود جلب کرد، عملیات موسوم به «چشمه صلح» بود، عملیاتی که البته انتقاد بسیاری از کشورهای جهان را به دنبال داشت. ترکیه به‌رغم محکومیت گسترده جامعه جهانی استدلال کرد که برای مبارزه با نیروهای تروریستی در شمال شرقی سوریه این عملیات را انجام می‌دهد و آمریکا به بدعهدی در کمک به این اقدام متهم کرد. 

مجموع این وقایع را باید مهم‌ترین موضوع‌ها در عرصه سیاست ترکیه دانست که برای واکاوی آن باید نگاهی به تحلیل مفسران و کارشناسان این حوزه انداخت. 

«لنوره جی. مارتین»، استاد علوم سیاسی و روابط بین‌الملل در کالج امانوئل بوستون

می‌توان چنین فرض کرد که تنها برنده کودتا سال ۲۰۱۶ «رجب طیب اردوغان»، رئیس‌جمهوری ترکیه، بوده است. تردیدی نیست که از زمان کودتا، اساس اجتماعی و امنیتی ترکیه آسیب دیده است. بیش از ۱۵۰ هزار نفر از مشاغل‌شان اخراج شده‌اند، هزاران نفر در بازداشت به سر می‌برند، مدارس و دانشگاه‌ها بسته شده‌اند، شمار کثیری از نیروهای ارتش و پلیس و وزارت دادگستری یا اخراج شده‌اند یا بازداشت، رسانه‌ها در کنترل کامل اردوغان است، تجارت را دولت در دست گرفته و هر بخت برای پیشرفت اقتصادی، سیاسی و اجتماعی به محاق رفته است. 

 در جولای ۲۰۱۸، دولت وضعیت اضطراری را معلق کرد، اما در عین حال قوانینی نوین را به اجرا درآورد. این قوانین کشور را در وضعیتی نگه داشته که هیچ امنیتی برای آن دسته از شهروندان که دولت را به چالش می‌کشند وجود ندارد و اگر بازداشت شوند هیچ نهادی نمی‌تواند از آن‌ها دست‌گیری کند. در راستای همین تغییرات، سازوکار سیاسی دولت از نظام پارلمانی به ریاست‌جمهوری تغییر یافت و این امر به رئیس دولت قدرتی نامحدود در زمینه مسائل داخلی و خارجی می‌دهد. 

شکی نیست که پیروزی مخالفان در این انتخابات نشانی از فساد تدریجی حزب عدالت و توسعه است. استانبول مهم‌ترین شهر در ترکیه است، هم به‌خاطر نقشی که در اقتصاد کشور دارد و هم از لحاظ جمعیتی. رجب طیب اردوغان از این شهر کار سیاسی خود را آغاز کرد و به مدت ۲۵ سال پست شهرداری در اینجا در اختیار حزب عدالت و توسعه بود. به همین خاطر بود که وقتی اردوغان در ۳۱ مارس در انتخابات شهرداری‌ها شکست خورد، خواستار برگزاری مجدد آن شد. البته دلیلی که اردوغان و حزب متبوعش برای برگزاری مجدد انتخابات مطرح کردند چندان منطقی نبود. اما اردوغان و حزبش نمی‌خواستند پایگاه خود در استانبول، پایتخت مالی ترکیه و ارتباطات تجاری آن را از دست بدهند. 

«ویلیام هیل»، استاد علوم سیاسی و روابط بین‌الملل در دانشگاه لندن

بی‌تردید پیروزی «اکرم امام‌اوغلو»، نامزد حزب جمهوری‌خواه خلق ترکیه در انتخابات شهرداری‌ها در استانبول نشانه‌ای است از زوال رئیس‌جمهوری ترکیه و حزب عدالت و توسعه. اردوغان خود پیشتر گفته بود که هر کس در استانبول پیروز شود، کشور را برده است. مانند امام‌‌اغلو، معتقدم که نتیجه انتخابات را می‌توان شروعی دوباره برای استانبول و همچنین ترکیه دانست. 

نکته جالب اینجاست که امام‌اوغلو انتخابات قبلی را که حدود سه ماه پیش‌تر برگزار شده بود، با اختلاف ۱۳ هزار رای برد اما در دور جدید انتخابات با اختلاف ۷۷۵ هزار رای پیروز شد. چه ضربه‌ای بدتر از این بر پیکره عدالت و توسعه؟ نهایتا گمان می‌کنم بناست با ترکیه جدیدی سروکار داشته باشیم، اما نکته مهم اینجاست که دولت حاکم نیز این را می‌داند و باید دید در آینده برای احیای آبروی سیاسی خود چه خواهد کرد. 

«محمد عباس التمیمی» استاد دانشگاه و تحلیلگر برجسته عراقی

طبیعتا توافق تعلیق عملیات نظامی ترکیه در سوریه یک توافق سیاسی است که هر دو طرف از خلال آن اهداف خود را در منطقه محقق خواهند کرد.

اهداف و دستاوردهای سیاسی و اقتصادی، ترکیه را به پذیرش این توافق و توقف عملیات نظامی سوق داد که از جمله این اهداف و دستاوردها موارد زیر بود: 

۱-ایجاد منطقه امن در مرزهای ترکیه.

۲- اجازه به دخالت ترکیه در اراضی سوریه.

۳- رفع تحریم‌های اقتصادی آینده از ترکیه.

«سعدون الساعد» استاد علوم سیاسی دانشگاه «میسان» بغداد

دو فرضیه درباره ماهیت و ویژگی‌های کودتای ۱۵ جولای ۲۰۱۶ در ترکیه مطرح است، فرضیه اول معتقد است که این کودتا توسط ارتش ترکیه به دلیل سیطره اردوغان و حزب «عدالت و توسعه» بر عرصه تصمیم‌گیری کلان کشور و نقض مبانی سکولاریسم طراحی و مدیریت شد و در حقیقت، ارتش به دنبال براندازی حکومت حزب عدالت و توسعه و دور کردن آن از زندگی و صحنه سیاسی در ترکیه بود.

فرضیه دوم معتقد است که کودتا توسط دولت ترکیه طراحی شد و صوری بود و هدف از آن این بود که اردوغان با دشمنان خود تسویه حساب کند و آنها را از سر راه بردارد و دلیلی که برای آن مطرح می‌شود، اینکه وی به دنبال این کوتا حمله گسترده‌ای علیه دشمنان سیاسی خود ترتیب داد.