بررسی کارنامه پنج ساله پادشاهی ملک‌سلمان؛
زنگنه: ریاض اسیر «سیاست بومرنگ» شده است/ تیمِ سلمان اخبار بحران داخلی را بایکوت می‌کنند
نماینده سابق ایران نزد سازمان همکاری اسلامی گفت: پادشاه عربستان با گذشت پنج سال از به قدرت رسیدنش، در مشکلاتی غوطه‌ور شده که به این زودی حل و فصل نمی‌شود.
«صباح زنگنه» سفیر و نماینده سابق ایران نزد سازمان همکاری اسلامی با اشاره به گذشت پنج سال از پادشاهی ملک سلمان بن‌عبدالعزیز و چالش‌های عربستان در عرضه‌های مختلف در گفت‌وگو با خبرنگار ایلنا اظهار کرد: به لحاظ کلی عربستان سعودی با بحران‌های بنیادین مواجه بود و در یک تحلیل داخلی تمام حاکمیت این کشور به نتیجه رسیده بودند که اگر مسائلی مانند گذشته اتفاق بیفتد و همان وضعیت ادامه پیدا کند، بحران‌های موجود عمیق‌تر خواهد شد و چالش‌های جدی سرزمین سعودی را فرا خواهد گرفت. این مولفه‌ها دقیقاً رخدادهایی بود که در منطقه اتفاق افتاده بود و از سوی دیگر عربستان سعودی با اقدام‌های تخریبی و حمایت از جریان‌های تروریستی، خود را با چالش‌های زیادی روبه‌رو کرد. از این منظر سعودی‌ها در اواخر دوران پادشاهی ملک عبدالله به این نتیجه رسیدند که برای جلوگیری از فروریزی عربستان باید استراتژی جدیدی را در دستور کار خود قرار دهند. به همین جهت حاکمیت سعودی نظریه تجدید ساختار و ورود نیروی جوان به ساختار حاکمیت را برگزید.
وی ادامه داد: به موازات این وضعیت، ساختار انتقال قدرت و همچنین «قاعده سن و سال» دستخوش تغییر شد. به عبارتی دیگر فرایند انتقال قدرت از بزرگ‌ترها به کوچک‌ترها به هم ریخت و همین موضوع باعث شد تا محمد بن‌سلمان به عنوان ولیعهد عربستان انتخاب شود که در کنار آن به حاشیه رفتن محمد بن‌نایف رخ داد. این سطح از تغییرات با نارضایتی‌هایی در داخل عربستان سعودی روبه‌رو بود، اما به هر ترتیب ملک سلمان توانست این نارضایتی‌ها را به سبک و سیاق خود سرکوب کند و اجازه جوش و خروش از سوی مخالفان را به بن‌بست بکشاند. در این راستا دور شدن از بافت سنتی و حاکمیت مذهبی در دستور کار قرار گرفت که اجرای آن توسط ولیعهد سعودی اتفاق افتاد و ملک سلمان از دور بر تمام این اوضاع و احوال نظارت داشت. موضوع دیگر محدود کردن آزادی عمل مراکز اصلی حاکمیت به نفع خود بود اما مهمترین نکته‌ای که باید در طول پنج سال پادشاهی ملک سلمان مورد توجه قرار بگیرد، پرونده یمن است.
این کارشناس مسائل کشورهای عربی با بیان اینکه تصمیم‌گیری ملک‌سلمان و تیم او در مورد یمن کاملاً اشتباه بود، گفت: پس از به روی کار آمدن سلمان بن عبدالعزیز شاهد آن بودیم که سعودی‌ها از سیاست مسامحه برای برون‌رفت از بحران یمن که در زمان ملک عبدالله اتفاق افتاده بود، عدول کردند و در زمان بن‌سلمان مشاهده کردیم که چه جنایتی در یمن اتفاق افتاد و نتایج اقدام‌های ریاض در این کشور در عرصه بین‌الملل کاملاً مشهود است؛ تا جایی که هجمه‌های حقوقی و سیاسی بسیار زیادی به این کشور وارد شد. مبحث دیگری که پس از به روی کار آمدن ملک سلمان در دستور کار سعودی‌ها قرار گرفت، کنار زدن سوریه، مصر و عراق براساس منافع ریاض بود. عربستان با خلق سناریوهای تخریبی و انفعالی اقدام به خلق چالش در کشورهای مذکور کرد که در پرده نهایی، لبنان هم به آن اضافه شد. باید بدانیم که یکی دیگر از کشورهایی که در این راستا مورد نظر سعودی‌ها بوده، جمهوری اسلامی ایران است. مجموع این اقدام‌ها، پایه‌های قدرت عربستان را دچار چالش کرده و ریاض را در یک بی‌ثباتی کم سابقه فرو برده است.
زنگنه افزود: در محور اقتصادی، پروژه تیم ملک سلمان نزدیک شدن و اتحاد با روسیه برای کنترل صحنه انرژی و نفت بود و از سوی دیگر شاهد نزدیک شدن ریاض در این محور به واشنگتن بودیم که بحث افزایش تحریم علیه ایران از مسائلی است که طی پنج سال گذشته انجام شد؛ ولی برایند و خروجی این مسائل خلق سیاست بومرنگ بود. به این معنا که سعودی‌ها هر سناریویی را که براساس منافع خود طراحی کردند چندی بعد خواسته یا ناخواسته دچارش شدند و حالا زیر بسیاری از فشارهای داخلی و خارجی قرار دارند؛ تا جایی که ایالات متحده به عنوان رقیب بزرگ نفتی عربستان به گونه‌ای نقش‌آفرینی کرده که سعودی‌ها وارد یک بحران ناخواسته شدند. در این بین یکی دیگر از اتفاق‌هایی که عربستان را بیش از حد مضطرب کرده بن‌بست سیاسی در اسرائیل است. ریاض با نزدیک شدن به تل‌آویو سعی داشت به نوعی ایران را از این طریق تحت فشار قرار دهد و پایه‌های روابط خود با آمریکا را بیش از پیش مستحکم کند که این اتفاق تا حد زیادی عقیم مانده است.
وی در پایان خاطرنشان کرد: عربستان حس می‌کند نتانیاهو به آخر خط رسیده و مضاف بر آن وضعیت دونالد ترامپ در ایالات متحده برای تصدی دور دوم ریاست جمهوری آمریکا در هاله‌ای از ابهام قرار دارد. مجموع این متغیرها باعث شده تکیه‌گاه حاکمان سعودی زیر سوال برود و حتی شاهد آن هستیم که دست به حذف مخالفان خود زدند. بارزترین نمونه آن قتل جمال خاشقجی روزنامه‌نگار منتقد سعودی در استانبول بود که انتقادهای زیادی علیه ولیعهد عربستان و ساختار سیاسی امنیتی این کشور به وجود آورده است. این روند را در بحث بازداشت شاهزاده‌های عربستان توسط ولیعهد این کشور به خوبی ملاحظه می‌کنیم اما مضاف بر این مسائل، اختلاف میان عربستان، قطر و شورای همکاری خلیج فارس است که همچنان حل نشده باقی مانده است. بنابراین اگر بخواهیم کارنامه پادشاهی پنج ساله ملک سلمان را ارزیابی کنیم، باید بگویم که بحران نه تنها در پشت مرزهای عربستان و سیاست خارجی بلکه در داخل این کشور به نحوی پیش رفته که درون حاکمیت آل‌سعود شکاف‌های جدی ایجاد شده اما بایکوت رسانه‌ای و انحراف افکار عمومی نمی‌گذارد واقعیت به بیرون درز کند.
