طلای سیاه؛ دلیل اصلی ادامه حضور آمریکا در سوریه

به گزارش ایلنا به نقل از پایگاه اینترنتی روزنامه نیوز اند آبزرور، هم‌زمان با گشت‌زنی‌های مشترک روسیه و ترکیه در شمال شرقی سوریه پس از خروج ناگهانی آمریکا از این منطقه، «دونالد ترامپ»، رئیس‌جمهوری آمریکا، تمرکز خود را بر میدان‌های نفتی در این کشور جنگ‌زده گذاشته است. 

این در حالی است که ترامپ در نطق اخیر خود در کاخ سفید از خروج نیروهایش از سرزمینی خبر داد که «خاکش به خون آغشته است»، با این حال وی بارها سوریه را کشوری نفت‌خیز خوانده و این منابع را دلیل ماندن نیروهایش در بخش‌هایی از این کشور خوانده است. ترامپ روز چهارشنبه گفت: «ما از نفت حراست کرده‌ایم و شماری کوچک از نیروهای آمریکایی در بخش‌های نفت‌خیز باقی خواهند ماند. همچنان به دفاع از این مناطق ادامه می‌دهیم و در آینده تصمیم می‌گیریم که چه کنیم». این در حالی است که مقام‌های کاخ سفید از اظهارنظر درباره این گفته‌های ترامپ خودداری کردند. 

پنتاگون نیز روز پنج‌شنبه اعلام کرد که متعهد به ارسال نیروهای بیشتر به شرق سوریه برای «تقویت» کنترل در میدان‌های نفتی و جلوگیری از افتادن آن‌ها به دست «بازیگران بی‌ثبات‌کننده و همچنین داعش» است. از سویی، اطلاعات دقیقی درباره شمار نیروهایی که بناست در منطقه بمانند و چگونگی استقرار آن‌ها گزارش نشده است. 

«مارک اسپر» وزیر دفاع آمریکا، اعلام کرده که هدف اصلی حضور نیروهای این کشور در مناطق نفتی سوریه جلوگیری از افتادن این منابع به دست نیروهای خارجی است. دولت آمریکا البته این امر را تاحدودی به سود کُردها نیز می‌داند. یک مقام ارشد کاخ سفید در این رابطه به خبرنگاران گفته بود که هدف دولت آن است که از این ماجرا کُردها نیز سود ببرند. ترامپ البته در پیام‌های توئیتری خود اشاره‌ای به این موضوع نکرد و بیشتر تلاش کرد بار قضیه را بر شانه نیروهای آمریکایی بیندازد تا نیروهای کُرد: «میدان‌های نفتی که پیشتر درباره‌شان حرف زدم،‌ در گذشته در کنترل داعش بود تا آن‌که آمریکا با کمک کُردها آن‌ها را پس گرفت. هیچ‌گاه به داعش، در صورت رشد دوباره، اجازه نخواهیم داد که به این میدان‌ها دست پیدا کند!» 

اظهارات اخیر این رئیس‌جمهور جمهوری‌خواه با انتقادهای بسیاری مواجه شده است. شماری از منتقدان ترامپ معتقدند که او درکی ناقص از دینامیک‌های شکننده منطقه دارد یا آن‌که به آنها بی‌اعتنا است. «برت مک‌گورک»، نماینده پیشین ترامپ در ائتلاف برای شکست گروهک تروریستی داعش، در واکنش به این اظهارات در پیامی توئیتری نوشت: «به‌نظر می‌رسد که رئیس‌‌جمهوری‌ آمریکا خواستار مهاجرت گسترده کُردها و تجمع در اطراف یک میدان نفتی کوچک است.»

شرق سوریه مرکز باقی‌مانده صنعت نفت این کشور است و به‌رغم نزاع‌های متعدد همچنان یکی از منابع سودآور کُردها در این منطقه است. پس از سال ۲۰۱۲، نیروهای کُرد کنترل میدان نفتی کوچک در منطقه حسکه را در اختیار گرفتند. پس از شکست داعش و بیرون راندن‌شان از جنوب شرقی سوریه، کُردها کنترل بیشتر میدان‌های نفتی پرسود در منطقه دیرالزور را به دست گرفتند. 

کردها و دولت سوریه، طی توافقی خاموش، بر سر این میدان‌ها با یکدیگر معامله کردند. بر این اساس، دمشق با استفاده از واسطه‌های متعدد و طی عملیاتی پرسود این نفت کُردها را می‌خرید. این تجارتی بود که به‌رغم اختلاف‌های سیاسی به کار خود ادامه داد. کُردها نفت را به پالایشگاه‌های خصوصی می‌فروختند که که با تجهیزات ابتدایی‌شان، نفت خام را پالایش کرده و به دولت سوریه می‌فروختند. 

کُردها گمان می‌کردند که این میدان‌های نفتی پوئن مثبتی است برای مذاکره با دولت سوریه. البته همچنان نیز به‌نظر می‌رسد که اظهارات ترامپ دال بر این است که نفت کماکان اهرمی است برای اعمال فشار به دمشق و مسکو. پیش از آغاز جنگ، سوریه روزانه حدود ۳۵۰ هزار بشکه نفت تولید می‌کرد و بیش از نیمی از آن را نیز صادر می‌کرد. بیشتر این تولید برآمده از شرق سوریه بود. شرکت‌های خاجی نفتی،‌ از جمله توتال، شل و کوناکو هشت سال پیش این کشور را ترک کرده و میدان را به پالایشگاه‌های ابتدایی و شخصی واگذار کردند. 

اظهارات شماری از مقام‌های بلندپایه آمریکا نیز بر این ماجرا صحه می‌گذارد. «لیندزی گراهام»، سناتور جمهوری‌خواه آمریکایی و از هواداران ترامپ، گفته بود که با رئیس‌جمهور این کشور دیدار کرده و از او خواسته که در سوریه باقی بماند. وی پس از دیدار با ترامپ عنوان کرد: «اگر بتوان راهی یافت تا مانع افتادن این میادین نفتی به دست داعش و نیروهای ستیزه‌جو شد، این موضوعی مرتبط با منافع ملی ما است».

از سوی دیگر، وزیر دفاع روسیه نیز روز گذشته -‌جمعه- اعلام کرد که صدها نیروی اضافی را برای کمک به عملیات مشترک گشت‌زنی با ترکیه به شمال شرقی سوریه فرستاده است. این وزارتخانه اعلام کرد که ۳۰۰ نیرو پلیس وارد سوریه شده‌اند و همراه با نیروهای ترکیه گشت‌زنی در مناطق مرزی را آغاز می‌کنند. بنا به بیانیه وزارت دفاع روسیه، این نیروهای اعزامی بیش اهل چچن هستند. 

به نظر می‌رسد که نزاع در سوریه نه‌تنها پایان نیافته است، بلکه شکل و شمایلی عریان‌تر به خود گرفته است و اکنون طرف‌های درگیر تلاش دارند با آرایش نیروهای خود به یکدیگر فشار آورند.