دلایل تمایل سودان به روسیه و فاصله گرفتن از ریاض/ دو گزینه پیش‌روی «عمرالبشیر» برای ادامه حیات سیاسی

«جعفر قنادباشی» کارشناس مسائل آفریقا در تشریح دلایل تنش داخلی در سودان و احتمال انحلال دولت در گفت‌وگو با خبرنگار ایلنا اظهار داشت: در تحلیل وضعیت فعلی سودان باید به متغیرهای داخلی و خارجی به صورت موازی و در یک راستا نگاه کرد. بخشی از سیاست خارجی سودان متاثر از وضعیت رود نیل است و مابقی آن مربوط به روابط با ترکیه می‌شود. سودانی‌ها جزیره‌ای را به درخواست ترکیه برای سرمایه‌گذاری آنها به آنکارا تخصیص دادند که بخشی از آن مرتبط با پیوندهای اخوانی میان خارطوم و آ‌نکارا است؛ در این بین مصر و عربستان از اهدای جزیره به ترکیه احساس خطر کرده‌اند و همین موضوع موجب شده تا ریاض اقدام به حمایت مالی از سودان کند.

وی ادامه داد: عربستان به خوبی می‌داند که جزیره مذکور در چارچوب پیوندها با ریشه‌های اخوان المسلمین به ترکیه داده شده است که مخالفت‌هایی از سوی سعود‌ی‌ها به وجود آورده اما مساله این است که سودان به خوبی می‌داند عربستان دقیقاً بر ضد اندیشه «اخوان المسلمین» عمل می‌کند و رسماً تفکر وهابی را قبول دارد. مساله دیگری که در راستای پرونده سودان باید مورد بررسی قرار گیرد اختلاف این کشور با اتیوپی است؛ عمده اختلاف‌های دو طرف مربوط به رود نیل و احداث سد از جانب سودان است، چراکه رود نیل دارای دو شاخه بوده که یک شاخه از اتیوپی منشاء می‌گیرد و یک شاخه دیگر از سودان و همین موضوع مورد اعتراض اتیوپی قرار گرفته که از آن به عنوان مساله مورد اختلاف نام برده می‌شود.

یکی دیگر از اختلاف‌های اتیوپی و سودان وجود دو منطقه در میان این دو کشور است که گروه‌های تجزیه طلب و مخالف سودان در صدد هستند تا بتوانند از آن ناحیه دولت «عمر البشیر» را مورد ضربه قرار دهند و سودان نگران تبعات امنیتی در آنجا است.

این تحلیلگر مسائل بین‌الملل با اشاره به ریشه بحران‌‌های اقتصادی سودان عنوان کرد: بخشی از بحران فعلی سودان مربوط به بهار عربی است؛ زمانی که تونس درگیر انقلاب شد، الجزایر و سودان از به وجود آمدن بحران در کشور خود نگران بودند و نهایتاً نارضایتی‌ها در سودان افزایش پیدا کرد. دلیل وقوع نارضایتی‌ها تاثیر کاهش قیمت نفت بر مواد غذایی بود؛ در آن دوره قیمت نفت سودان کاهش پیدا کرد و همین موضوع موجب شد تا خارطوم در تامین مواد اولیه ضروری با مشکل مواجه شود و نهایتاً اعتراض‌ها افزایش پیدا کرد.

وی افزود: نکته‌ای که باید به آن توجه شود استقلال و از دست رفتن سودان جنوبی بود. زمانی که سودان جنوبی به صورت مستقل درآمد، بخشی از فروش نفت سودان رسماً از دست رفت و همین موضوع بودجه این کشور را با مشکل مواجه کرد. به گونه‌ای که تنها تولید سودان کُنجد بود و درآمد حاصل از آن پاسخگوی نیاز مردم و دولت نبود و نهایتاً تظاهرات در خارطوم شکل گرفت؛ لذا اینکه دیده می‌شود عمر البشیر اعلام می‌کند که قرار است دولت را منحل کند در حقیقت یک مانور سیاسی به حساب می‌آید. به عبارتی دیگر دولت سودان برای هدایت افکار عمومی ناگزیر به اجرای مانورهای سیاسی است.

به نظر می‌رسد که با توجه به نزدیک شدن سودان و ترکیه و تلاش عربستان برای دور کردن آنکارا از این کشور، دولت سودان ناچار به اجرای ریاضت اقتصادی باشد و از این جهت ممکن است برای آرام کردن اوضاع داخلی خود کابینه را تغییر دهد. لذا عمر البشیر به عنوان رئیس جمهور سودان برای ساکت کردن اوضاع دو راه دارد: نخست اینکه وزرا را مجبور به تحرک مثبت در جهت پیشبرد اهداف دولت کند و دوم اینکه مخالفان خود را برای ورود به کابینه برگزیند و به آنها امتیاز بدهد.

قناد باشی در پاسخ به اینکه چرا سودان به سمت روسیه متمایل شده است، گفت: دلیل اصلی متمایل شدن سودان به روسیه را باید در ریشه‌های اخوانی آنها جست‌وجو کرد. خارطوم مطمئن است که با توجه به نگرش اخوان المسلمین که سال‌ها در آن کشور ریشه دارد، نمی‌توان جایگاهی در میان کشورهای غربی داشته باشد. حتی در پرونده سودان جنوبی هم شاهد بودیم که واشنگتن میدان‌دار این موضوع بود و در ادامه پرونده دارفور و شکایت کیفری بین‌المللی از عمر البشیر مطرح شد که باز هم میدان‌داری آن با ایالات متحده بود. از این جهت سودان برای برون رفت از تهدیدهای سیاسی، امنیتی و تا حدودی هم اقتصادی تصمیم گرفت که به سمت روسیه متمایل شود.

وی تصریح کرد: بخشی از تمایل سودان برای پیوستن به روسیه خرید تسلیحات است اما همگان می‌دانند که سودان بودجه‌ای برای پرداختن هزینه تسلیحات به مسکو ندارد و در اینجاست که پیشنهاد تاسیس پایگاه نظامی به کرملین از سوی عمرالبشیر مطرح شد. به گونه‌ای که آنها علاوه بر خرید تسلیحات از روسیه می‌توانند از خطر تحرکات غرب مصون بمانند و از جهت دیگر می‌توانند با اطلاعات ماهواره‌ای و محیطی روسیه گروه‌های جدایی‌طلب را رصد کرده و مقابله احتمالی را صورت دهند. لذا پیشنهاد به روسیه از سمت سودان تجزیه و تحلیل شده اما معلوم نیست چه تاریخی عملیاتی خواهد شد.

قنادباشی در پایان خاطرنشان کرد: سودان به این نتیجه رسیده است که روابط با عربستان به دلیل اخوانی بودن آنها و تضاد با دیدگاه وهابیت با مشکل روبه‌رو می‌شود و حتی احتمال دارد که توطئه‌ای از سمت ریاض برای براندازی در خارطوم طراحی شود. درست است که در برهه‌ای آنها از عربستان پول گرفتند و روابط خود را با ایران قطع کردند اما مجموع متغیرها اعم از اظهارنظرها و راهبردهای سیاسی  بعلاوه وضعیت میدانی در آن منطقه نشان می‌دهد که سودان به دنبال گزینه‌ای بهتر از عربستان برای تامین منافع خود است.