درسى از مبادله اسرا در لبنان

هفته گذشته شانزده سرباز ارتش لبنان که از سوى عناصر وابسته به جبهة النصره در منطقه عرسال گروگان گرفته شده بودند با تعدادى از زندانیان مرتبط با این گروه مبادله شدند که موجى از شادى را میان خانواده سربازان و مردم لبنان ایجاد کرد.

این مساله در ماه‌هاى گذشته به موضوعى براى سوءاستفاده جریان‌هاى مختلف سیاسى علیه یکدیگر تبدیل شده بود که به ما و این یادداشت ارتباط ندارد.

آنچه که براى ما درس‌آموز است، اصالت قائل شدن به گفت‌وگو با مخالف و تبادل داشته‌ها به خاطر منافع ملى و مصالح عمومى است.

ارتش لبنان و حزب الله در شرایطى وارد این مذاکرات شدند که در وضعیت جنگى با طرف مقابل هستند. یعنی ارتش لبنان و حزب‌الله همچنان در نقاط مختلف با نیروهاى تکفیرى جبهة النصره و داعش درگیرند، اما این نزاع، مانع از گفت‌وگو براى بسته شدن یکى از پرونده‌هاى مهم و ملی نیست.

عباس ابراهیم (رئیس سازمان امنیت لبنان) در مصاحبه‌هاى اخیر خود تاکید کرده است که این مبادله با ابتکار و تدبیر سیدحسن نصرالله دبیرکل حزب الله لبنان و از طریق دولت قطر انجام شده است. حتی در روزهاى پایانى، جبهة النصره بهانه‌هاى جدیدى را مطرح کرد و موجى از نگرانى را دامن زد که با اقدام سریع نصرالله و پیغام به امیر قطر موانع برطرف و مبادله انجام شد.

شاید گفته شود که فضاى سیاسى و فرهنگى لبنان با سایر نقاط دنیا متفاوت است و تنوع فرهنگى موجود در آن، گفت‌وگو با مخالف و حتى با کسانى که همه روزه با آن‌ها در جنگ و تخاصم هستند را آسان مى‌کند. اما فراموش نکنیم که مردم لبنان هم مانند بسیارى دیگر از نقاط دنیا با عقب‌ماندگى‌هاى عمیق فرهنگى و اجتماعی مواجه بوده‌اند. روزگارى نه چندان دور در همین کشور براى مسائلى بسیار پیش پا افتاده، جنگ‌ها و نزاع هاى بزرگ آغاز می‌شد که تا سال‌ها ادامه مى‌یافت.

در سال‌هاى دهه ۶۰ و ۷۰ میلادى که امام موسی صدر تلاش مى‌کرد تا گفت‌وگو میان طوایف را نهادینه کند، همراهان زیادى نداشت و بسیارى از نیروهاى انقلابى آن روز (اعم از ایرانى و لبنانى) او را به محافظه‌کارى و سازش متهم مى کردند اما او و همراهان معدودش در طوایف شیعه، سنى و مسیحى بر این مسیر پای فشردند و هزینه‌هاى فراوانی را براى ترویج فرهنگ گفت‌وگو پرداختند که بسیار تلخ و تاسف‌بار است. اما تلاش آن روز ایشان شرایطى را ایجاد کرد که امروز غیر از آن نمی‌توان رفتار کرد.

به همین دلیل باید گفت اگر مردم لبنان با همه مشکلاتى که داشته و دارند، می‌توانند از طریق گفت‌وگو بحران‌هاى سیاسى و امنیتى را حل کرده یا مهار کنند، پس در سایر کشور‌ها با‌‌ همان ریشه‌هاى فرهنگى نیز می‌توان چنین کرد، به شرط آن‌که انسان‌هایى شجاع و معتقد و وفادار به فرهنگ گفت‌وگو پیشگام باشند. شاید اصلاح‌طلبان در این زمینه مسئولیت بیشترى دارند، حتى اگر تندروهاى خشونت‌طلب تمایلى به آن نداشته و موانعى هم ایجاد کنند.