نگرانی بروکسل از آزمون و خطا در آتن

«اختیار تشکیل دولت جدید که مردم یونان امروز به ما دادند، پیام شفافی در خود داشت. آن‌ها می‌خواهند از شر دنیای فاسدی که طی سال‌های اخیر بر این کشور حکومت کرده است، خلاص شوند». این عبارات، نخستین جملاتی است که الکسیس سیپراس ۴۱ ساله پس از پیروزی در انتخابات زودهنگام پارلمان یونان در شامگاه ۲۰ سپتامبر؛ در جمع هوادارانش به زبان آورد.

اظهار نظرهای نخست وزیر جوان یونان که ماه گذشته میلادی به دلیل ایجاد شکاف در میان اعضای حزب سیریزا از قدرت کناره‌گیری کرده بود، به همین یک جمله ختم نشد. به گونه‌ای که وی در بخش دیگری از سخنان خود عنوان کرده است: «در این دوره پیروزی مردم نمایان شد. ما مبارزۀ سخت و دشواری را پشت سرگذاشتیم و امروز به من ثابت شد که حق داشتم. چراکه مردم یونان به من اختیار دادند تا به مبارزه در داخل و خارج کشور ادامه بدهم».

با نگاهی به سخنان سیپراس می‌توان فهمید که وی پس از به روی کار آمدن مجدد در آتن، ممکن است شمشیرش را از رو بسته باشد تا مانند هفت ماه گذشته‌ای که بر سر کار بود، ساز مخالف خود را با سیاست‌های اتحادیه اروپا کوک کند اما این بار کمی متفاوت‌تر از دوره قبل دست به این کار خواهد زد. چراکه در انتخابات زودهنگامی که دو روز گذشته برگزار شد، حزب سیریزا به فرماندهی الکسیس سیپراس توانست بیش از ۳۵ درصد آرا را به خود اختصاص دهد و ۱۴۵ کرسی از ۳۰۰ کرسی پارلمان را تصاحب کند. در صورتی که حزب «دموکراسی نوین» به رهبری اوانجلیس می‌ماراکیس تنها ۲۸ درصد از آرا را به خود اختصاص داده است که این موضوع اختلاف هفت درصدی این دو حزب را به تصویر می‌کشد که تعجب عده‌ای را برانگیخته است.

ممکن است تعداد بی‌شماری از افکار عمومی بر این باور باشند که روی کار آمدن مجدد سیپراس و حزب چپگرای سیریزا در یونان اوضاع را از حالت سردرگمی به سوی ثبات پیش خواهد برد و خالی بودن صندلی نخست‌وزیری از این طریق جبران می‌شود اما متغیرهایی در این بین وجود دارد که نمی‌گذارد این مساله به نتیجه برسد. به طوری که پس از اعلام خبر پیروزی سیپراس در انتخابات ۲۰ سپتامبر، «مارتین شولتز» رئیس پارلمان اروپا، بدون پرداختن به حاشیه‌ مستقیماً قلب یونان را هدف قرار گرفت و خواستار تشکیل یک دولت پایدار در این کشور شد.

بدون شک لحن شولتز علاوه بر این‌که یک نوع خوش آمدگویی برای سیپراس محسوب نمی‌شد، بلکه در درجه اول به مثابه یک اخطار مستقیم به سیپراس و در درجه دوم به مانند اخطار غیر مستقیم به حامیان حزب سیریزا و شهروندان یونان عمل کرد تا به افکار عمومی آتن و هم قطاران سیپراس یادآوری شود که اتحادیه اروپا همچنان بر موضع قدیم خود در برابر یونان اصرار دارد.

از طرف دیگر، همین رفتار از سوی «یرون دیسلبلوم» رئیس یورو گروپ مشاهده شد. وی با تبریک گفتن به سیپراس و حزبش اعلام کرده است که کشورهای منطقه یورو منتظر تشکیل دولت جدید یونان و اجرای مفاد مندرج در بسته نجات مالی سوم بوده و آماده همکاری با مقام‌های یونانی در اجرای «اصلاحات بلندپروازانه» هستند. شاید واژه اصلاحات بلندپروازانه برای یونانی‌ها و نخست‌وزیر این کشور موجب شود تا خنده‌ای روی لب‌های آنها نقش ببندد اما همگان موضع اتحادیه اروپا و مهره‌های حاضر در زمین بازی آن را به علاوه سیاست‌های اتخاذی در برابر یونان به خوبی می‌شناسند که البته سخنان افرادی که از نظر گذشت، تنها بخشی از تهدیدات نرم اروپایی‌ها پس از شمارش آرا و پیروزی سیپراس ارزیابی می‌شود.

در مقابل هم شاهد پیام‌های تبریک جریان‌های سوسیالیست و چپ‌گرای کشورهای دیگر اروپایی پس از روی کار آمدن سیپراس هستیم که البته عده‌ای از آنها کمی تندتر از هم‌قطاران خود در کشورهای دیگر، از غلبه بر راست‌ها خشنود هستند. به نحوی که «فرانسوا اولاند» رئیس‌جمهوری فرانسه نتیجه انتخابات پارلمانی مجدد در یونان را یک موفقیت قابل توجه برای سیپراس و حزب سیریزا دانست و تصریح کرد که یونان در آستانه یک دوره ثبات با اکثریت قاطع قرار دارد. همچنین رئیس حزب چپ‌گرای «پودموس» اسپانیا به همراه «جانی پیتلا» رهبر گروه سوسیالیست‌ها در پارلمان اروپا نیز پیروزی سیپراس را دستاوردی بزرگ برای چپ‌گراها دانست.

لذا با نگاهی به اظهار نظرهای مطرح شده می‌توان گفت که سیپراس و حزب سیریزا همانند انتخابات قبلی که در بهمن ماه سال گذشته برگزار شد، موافقان و مخالفانی دارد که می‌تواند برای وی به صورت یک «بیم و امید» عمل کند.

موضوع مهمی که شاید پس از پیروزی مجدد سیپراس و حتی قبل از آن یعنی در زمان اعلام کاندیداتوری وی در انتخابات ۲۰ سپتامبر، ذهن افکار عمومی جهان را به خود مشغول کرده این است که سیپراس پس از آن‌که نتوانست در مدت هفت ماه حضور خود در مقام نخست‌وزیری یونان اوضاع بحرانی این کشور را سر و سامان دهد، چرا مجدداً برای بار دوم حضور خود را انتخابات پارلمانی علنی کرد؟

در پاسخ به این پرسش باید به برگزاری همه‌پرسی «نه» در یونان اشاره کرد که بیش از ۶۰ درصد مردم به ابقاء یونان در اتحادیه اروپا و تزریق وام‌های کلان به بدنه این کشور رای منفی دادند که این عمل به نوعی یک خط و نشان برای اتحادیه اروپا محسوب می‌شد. البته قبل از برگزاری این همه پرسی، حضور و پیروزی چپ‌ها در یونان هم به عنوان شلیک تیر اخطار برای اتحادیه اروپا مخاطراتی را از حیث سیاسی و اقتصادی به همراه داشت و به روی کار آمدن مجدد چپ‌ها در آتن هم به عنوان سومین تهدید این کشور برای اروپا‌یی‌ها قابل درک و تفسیر ست.

در بیان این‌که چرا سیریزا و اعضای آن تا این حد بر حضور خود در راس امور یونان اصرار و پافشاری دارند، باید گفت که رقیب اصلی سیپراس که آلمان و آنگلا مرکل هستند، در طول هفت ماه حضور سیپراس در آتن انواع و اقسام فشارها را برای این‌که وی را وادار به دریافت بسته‌های نجات مالی کنند بر او وارد کردند و سیپراس هم برای غلبه بر آلمان و اتحادیه اروپا مردم کشورش را در امور سیاسی و تصمیم‌گیری‌های اقتصادی دخیل کرد تا بتواند علاوه بر ایجاد یک دورنمای رسانه‌ای از حضور مردم در مقابل اروپایی‌ها و سپس ورود به انتخابات زودهنگام پارلمانی، حداکثر فشار را بر اتحادیه اروپا وارد آورد تا بتواند حداقل امتیاز را از آنها کسب کند.

بنابراین به عنوان فرجام سخن باید گفت که ظهور مجدد سیپراس و حزب سیریزا در یونان علاوه بر جنگ روانی که در بر دارد، در صدد است سیگنالی از به تصویر کشیدن قدرت چپ‌ها را به سمت اتحادیه اروپا ارسال کند. اما باید به این نکته توجه داشت که مهاجران سوری که اخیراً به سمت اروپا حرکت کرده‌اند، یونان را به عنوان یک اقامتگاه برای خود برگزیده‌اند که این موضوع بیشترین ضرر را از حیث اقتصادی برای یونان خواهد داشت. البته احتمال آن می‌رود که دولت یونان با تکیه و استفاده از ابزار‌های اخلاقی در قبال مهاجران و در آمیختن آن با بسته نجات سوم مالی، بتواند تا حدودی از این پدیده برای تطهیر و تقویت چهره خود و حتی غلبه حداقلی بر اتحادیه اروپا استفاده کند و شاید هم در این مورد تا جایی با مرکل هم نوا شود چراکه دولتمردان یونان در این کشور دست به آزمون و خطای روش‌های کشور داری زده‌اند.

گزارش: فرشاد گلزاری