نفت عامل اصلی حضور نظامی آمریکا در منطقه است
بخش عمدهای از استراتژی نظامی واشنگتن و متحدانش به گونهای متوجه منطقه خاورمیانه است که منافع غرب را تامین کند.
«امیرعلی ابوالفتح» کارشناس مسائل آمریکا درباره پایگاههای نظامی آمریکا در جهان به خبرنگار ایلنا گفت: ایالات متحده آمریکا به عنوان دارنده بزرگترین ارتش در جهان، فعالیتهایش یک گستره جهانی دارد و بر اساس آمارها گفته میشود رقمی بالغ بر ۶۰۰ پایگاه نظامی در گوشه و کنار جهان دارد و در بعضی از آنها مانند کرهجنوبی و ژاپن تا ۴۵ هزار نیرو دارد و در کشورهای کماهمیت دیگر حضورشان در حد مستشاران نظامی است و در قالب سفارتخانهها فعالیت میکنند.
وی ادامه داد: سابقه ایجاد پایگاههای نظامی آمریکا به اوایل قرن بیستم بر میگردد. یعنی آمریکا از یک جمهوری فراتر رفت و یک سیاست خارجی تهاجمی در پیش گرفت و جنگهایی که پیش از آن مقابل سرخپوستان یا مکزیکیها در خاک ایالات متحده آمریکا و ایالتهای جدید صورت گرفت باعث شد تا آنها متوجه مناطق دیگری از جهان شوند که شروعش با جنگ ۱۸۹۸ اسپانیا بود.
ابوالفتح افزود: پس از آن ورود آمریکا به جنگ جهانی اول، دوم و همچنین جنگهای بعدی هر یک زمینهساز این شد که آمریکا پایگاههای دائم یا موقت در گوشه و کنار جهان به وجود آورد. به عنوان مثال در اروپا بعد از اینکه جنگ جهانی دوم پایان یافت، بخشی از نیروهای آمریکایی از اروپا خارج نشدند و دلیل نگرانی در دهه ۱۹۴۰ این بود که آلمان در این میان سر بلند کند و امنیت اروپا را به خطر بیندازد. در حالی که کشورهای اروپایی تقریباً توان خود را از دست داده بودند و نیاز بود یک نیروی تازه نفس امنیت اروپا را در مقابل آلمان حفظ کند که بخشی از آن مربوط به ناتو و گسترش قدرت اتحاد جماهیر شوروی میشد. لذا برای جلوگیری از اینکه شوروی مناطق بیشتری از خاک اروپا را تحت سلطه خود قرار دهد، تعدادی از سربازان آمریکایی در اروپا باقی ماندند و بزرگترین آنها هم پایگاهی بود که در آلمان وجود دارد.
وی افزود: در شرق آسیا تحولات پس از جنگ جهانی دوم و جنگ کره باعث شد تا آمریکا نیروهای خودشان را در منطقه حفظ کنند و پایگاه «اوکیناوا» در ژاپن در اختیار آمریکا قرار گرفت که این تضمینی بود برای اینکه امپراطوری ژاپن یک بار دیگر قدرت نظامی خود را افزایش ندهد و خطری برای ایالات متحده نباشد. در جریان جنگ کره، آمریکا حدود ۴۰ هزار نیروی خود را در کرهجنوبی حفظ کرد. همچنین جنگ ویتنام باعث شد که آمریکا در منطقه آسیای شرقی، حضور و تجمع نظامی داشته باشد که البته با پایان این جنگ آمریکا تا مقدار قابل توجهی از این مرتبه خارج شد.
این تحلیلگر مسائل بینالملل در ادامه تصریح کرد: در منطقه خاورمیانه بهانه آمریکاییها برای حضور در این منطقه حوادثی بود که در اواخر جنگ ایران و عراق رخ داد که موسوم به جنگ نفتکشها بود و ناوگان آمریکا به بهانه حراست از تردد آزاد نفتکشها و اقدامی که صدام در سال ۱۹۹۰ انجام داد، وارد خلیجفارس شد و زمینهای شد تا آمریکاییها دست به احداث پایگاه دائم در عربستان بزنند و پس از آن ناوگان دریایی خود را در بحرین برای مقابله با تهدیداتی که از سمت صدام محتمل بود، دائر کردند و نتیجهاش هم جنگ سال ۲۰۰۳ و اشغال عراق بود که کاملاً این کشور به اشغال نظامی آمریکا درآمد. جنگ افغانستان هم باعث شد که آمریکا علاوه بر افغانستان در داخل آسیای مرکزی تجمع نیرویی را به بهانه مبارزه با القاعده داشته باشد.
وی درباره دلایل آمریکا برای تشکیل پایگاههای نظامی خود در منطقه و کشورهای آسیای شرقی گفت: در مجموع میتوان گفت که تهدیدهای واقعی بینالمللی و همچنین برخی از تهدیدهایی که بزرگنمایی شد، زمینهساز این شد تا آمریکا در گوشه و کنار جهان نیرو داشته باشد به گونهای که گستردهترین و پراکندهترین نیروهای نظامی موجود متعلق به آمریکاییها است. باید توجه داشت که این بخش استقرار بر روی زمین است در حالی که آمریکا تعداد زیادی تفنگدار دریایی بر روی ناوهای خود دارد و تعدادی از ناوهای هواپیمابر این کشور در گوشه و کنار جهان مستقر هستند که اگر تعدادشان از نظامیان مستقر بر روی زمین بیشتر نباشد، اما کارایی و قدرت آتششان بیشتر خواهد بود که میتوان به ناوگان دریایی آمریکا در ژاپن و خلیجفارس اشاره کرد و همچنین شناورها و نیروهایی که در اقیانوس هند و آتلانتیک پراکنده هستند.
ابوالفتح در پاسخ به اینکه آیا تجمع نیروهای نظامی و پایگاههای آمریکا در منطقه و خلیجفارس میتواند نوعی مقابله با ایران تلقی شود، خاطر نشان کرد: در فهرست آمریکاییها، ایران به عنوان یک تهدید جایگاه مهمی دارد اما تنها بحث ایران نیست. از دید ایالات متحده استقرار نظامیان آمریکا چه بر روی خشکی و چه بر روی دریا با هدف اطمینان از آزادی انتقال انرژی است. هر کشور هر گروه و یا هر جریان سیاسی که این موضوع را تهدید عملی یا غیر عملی کند، به عنوان تهدید تلقی میشود و آمریکاییها قدرت نظامی خود را برای برخورد یا مهار آن متمرکز خواهند کرد. حالا ممکن است ایران باشد یا عراق یا هر کشور دیگر و حتی اگر متحدان آمریکا هم بخواهند عملی تحریککننده صورت دهند، بیشک غربیها در مقابل آن واکنش نشان خواهند داد. چراکه از دید جهان غرب، حفظ امنیت خلیجفارس به دلیل وجود نفت حیاتی است و بخش عمدهای از استراتژی نظامی واشنگتن و متحدانش به گونهای متوجه منطقه خاورمیانه است که منافع غرب را تامین کند.
گفتوگو: فرشاد گلزاری