دلایل سفر هیأت طالبان به پنجشیر/ پشت‌پرده به‌کارگیری قانون اساسی دوران ظاهرشاه در افغانستان

«پیرمحمد ملازهی» تحلیلگر مسائل جنوب‌آسیا در تشریح دلایل سفر هیأت طالبان به پنجشیر در گفت‌وگو با خبرنگار ایلنا اظهار کرد: طالبان تقریبا در پنجشیر تمام مناطق مسکونی را که در مسیر دره پنجشیر بوده اشغال کرده که مراکز ولایات هم شامل آن می‌شود. نگرانی طالبان این است که اگر مقاومت پنجشیر ادامه پیدا کند، با توجه به شرایط افغانستان و عدم شناسایی طالبان از سوی کشورهای اسلامی و منطقه می‌تواند مجموعاً اوضاع را به ضرر آنها رقم بزند. طالبان در اصل نگران این هستند که این وضعیت، آنها را با مشکل روبه‌رو کند و نتوانند شرایط را به نفع خود تثبیت کنند. توجه داشته باشید که طرف دیگر این معادلات روسیه و چین هستند. آنها معتقدند که نباید یک جبهه ضدطالبانی در افغانستان شکل بگیرد؛ چراکه منافع اقتصادی، سیاسی و امنیتی هر دو کشور در این امر نهفته است.

وی ادامه داد: روس‌ها به دلیل امنیت ملی خود و نگرانی از سرایت بحران به تاجیکستان به دنبال آن هستند تا درگیری در پنجشیر با مذاکره میان جبهه مقاومت ملی افغانستان به رهبری احمد مسعود و طالبان حل و فصل شود تا جمهوری‌های جدا شده از شوروی سابق و به خصوص تاجیکستان مورد تهدید قرار نگیرد. این در حالی است که فرانسوی‌ها و برخی از کشورهای اروپایی در حال حمایت از احمد مسعود هستند که این باز هم به ضرر منافع چین و روسیه خواهد بود، به همین دلیل حالا بحث مذاکره میان پنجشیر و کابل مطرح شده که نتایج آن هنوز مشخص نیست. بحث اصلی که در این میان باید مورد اشاره قرار گیرد این است که آیا طالبان توزیع قدرت را می‌پذیرد یا خیر؟ پاسخ به این پرسش بسیار پیچیده است و مشخص نیست که چه اتفاقی رخ می‌دهد اما به هر حال تفاوت نگاه طالبان با قومیت‌های دیگر فعلاً اوضاع را به نوع دیگری پیش برده و کار را سخت‌تر کرده است.

این کارشناس مسائل سیاسی تصریح کرد: طالبان همچنان به دنبال آن است تا از سوی کشورهای منطقه و حداقل دولت‌های عربی مورد شناسایی قرار بگیرد و از نظر من طالبانِ فعلی هم تمایل به مذاکره دارد. توجه داشته باشید که هم جبهه پنجشیر و هم جبهه طالبان به این نتیجه رسیدند که باید مذاکره صورت بگیرد؛ چراکه جریان منتسب به فرزند احمدشاه مسعود هم به این جمع‌بندی رسیده که یک واقعیت اصلی در کابل به نام طالبان وجود دارد که نمی‌توان آن را کتمان کرد و طالبان هم نگرانی‌های خود را دارد. به همین دلیل فکر می‌کنم اعزام هیأت طالبان به پنجشیر برای مذاکره به همین دلایل صورت گرفته است. نکته مهم دیگر، اجرای قانون اساسی دوران ظاهرشاه از سوی طالبان در افغانستان است. بسیاری از منتقدان طالبان در خارج و داخل افغانستان این اقدام آنها را مورد نقد قرار دادند و حتی معتقدند که طالبان از عهده نوشتن یک قانون اساسی جدید هم برنمی‌آید، چه برسد به مدیریت کشوری مانند افغانستان.

ملازهی افزود: اینکه چرا طالبان قانون اساسی دوران ظاهرشاه را اجرایی کرده به این دلیل است که در آن دوران یک دموکراسی حداقلی به وجود آمد و مهمتر از آن این بود که افغانستان به عنوان یک کشور بی‌طرف شناخته می‌شد. حتی در زمان ظاهرشاه پاکستانی‌ها هم بی‌طرفی افغانستان را به رسمیت شناختند و می‌توان گفت که این کشور در آن دوران اوضاع آرامی را سپری می‌کرد، تا زمانی که ژنرال داوودخان دست به کودتا در افغانستان زد. در همان موقع بی‌طرفی افغانستان زیر سوال رفت و در نهایت جنگ داخلی میان نظام مارکسیستی حاکم بر کابل و مجاهدین افغانستان رخ داد که منجر به ورود نظامیان شوروی سابق به افغانستان شد. افغانستان در آن دوران نتوانست سیاست خارجی بی‌طرف را پی بگیرد و تا به امروز این مشکل ادامه دارد؛ به گونه‌ای طی ۲۰ سال گذشته از آمریکایی‌ها گرفته تا اروپا، در این کشور جولان دادند و حالا از آن خارج شدند.

وی در پایان خاطرنشان کرد: حالا هم فعال کردن قانون اساسی دوران زمامداری ظاهرشاه از سوی طالبان که به نظرم با خط‌دهی پاکستانی‌ها انجام شده، نشان می‌دهد که کابل و گردانندگان صحنه افغانستان به دنبال آن هستند تا یک ذهنیت مثبت در منطقه ایجاد کنند. پاکستان و طالبان به خوبی می‌دانند که مردم افغانستان دوران ظاهرشاه را یکی از بهترین ادوار سیاسی و اجتماعی افغانستان می‌دانند و به همین دلیل طالبان و پاکستان به دنبال آن هستند تا با اجرایی کردن قانون اساسی آن موقع کشور، بتوانند یک آرامش نسبی را به مردم هدیه دهند یا حداقل از منظر روانی آنها را مدتی آرام کنند. از سوی دیگر اجرایی کردن این قانون اساسی به نوعی برای جلب رضایت و نظر کشورهای منطقه و فرامنطقه هم می‌تواند به کار گرفته شده باشد.