واشنگتن علیه سندرم هاوانا/ اعمال فشار بر کاراکاس/ زنگ اصلاحات در شیلی و آرژانتین/ مکزیک و بازتعریف نفتا/ جدال احزاب بولیوی/ جولان کرونا در برزیل

«هادی اعلمی فریمان» کارشناس مسائل آمریکای لاتین در تشریح مهمترین وقایع آمریکای لاتین در سال ۱۳۹۹ در گفت‌وگو با خبرنگار ایلنا اظهار کرد: تحولات آمریکای لاتین در سال گذشته متاثر از پاندمی کرونا و شیوع این ویروس مرگبار بود. کووید- ۱۹ به صورت بسیار عمیقی تاثیر خود را بر جامعه، سیاست و اقتصاد آمریکای لاتین گذاشت و ما شاهد کشتار هزاران انسان در مکزیک، برزیل و آ‌رژانتین بودیم. این سه کشور به دلیل ضعیف‌ بودن ساختار و زیرساخت‌های بهداشتی و اقتصادی خود نتوانست آن‌گونه که باید با پاندمی کرونا مقابله کنند و بر این اساس اخبارِ هر سه کشور در رأس خبرهای سال گذشته قرار گرفت.

شیلی

وی ادامه داد: فارغ از بحث کرونا اگر از منظر سیاسی بخواهیم به مهمترین تحولات آ‌مریکای لاتین اشاره کنیم باید مستقیماً به سراغ شیلی برویم. در شیلی بحث اصلاح قانون اساسی یکی از مهمترین اقدامات سال گذشتة جغرافیای آمریکای لاتین به شمار می‌رود. مردم این کشور بارها در اعتراض به اقتصاد و ساختار آموزشی شیلی به خیابان‌ ها آمدند و حتی در ماه‌های گذشته درگیری‌های بسیار زیادی میان آنها و نیروهای امنیتی این کشور رخ داد. در نهایت ۷۸ درصد از مردم به اصلاح قانون اساسی شیلی رأی دادند و باید این خبر را یکی از مهمترین تحولات آمریکای لاتین دانست. توجه داشته باشید که اقتصاد شیلی با بسیاری از کشورهای همجوار خود قابل مقایسه نیست و در همین راستا از وضعیت بهتری در حوزه اقتصاد و بهداشت برخوردار است.

کوبا

این تحلیلگر مسائل سیاسی تصریح کرد: در کوبا هم شاهد اعمال تحریم‌های مجدد از سوی ایالات متحده علیه این کشور بودیم اما مهمتر از آن بحث بازنگری دولت هاوانا در محور اقتصاد این کشور است. بر اساس مستندات و اظهارات مقام‌های کوبا، این کشور تمایل دارد از کالبد اقتصاد سوسیالیستی خارج شود و به سمت سرمایه‌داری پیش برود که این نکته بسیار مهمی به حساب می‌آید. در این راستا تک نرخی کردن دلار به ما می‌فهماند که کوبا در مسیر اصلاحات اقتصادی قرار گرفته است؛ چراکه تک نرخی کردن دلار در این کشور از فسادهای زیادی جلوگیری می‌کند و باید این اقدام‌ها را دگرگونی در ساختار اقتصاد سوسیالیستی این کشور بدانیم. به همین جهت کوبا هم تحول مهمی را در سال گذشته تجربه کرد. نکته دیگری که در مورد کوبا باید مورد نظر قرار بگیرد این است که هاوانا با وجود اینکه ترامپ از گردونه قدرت خارج شده است، همچنان با ایالات متحده و دموکرات‌های کاخ سفید دست و پنجه نرم می‌کند. همین چند روز پیش بود که برونو رودریگز، وزیر خارجه کوبا خواستار پایان محاصره اقتصادی، تجاری و مالی از سوی آمریکا علیه کشورش شد و حتی آنرا نقض حقوق بشر دانست. این درگیری و نزاع تا جایی در سال گذشته پیش رفت که مقامات امنیتی و دیپلماتیک آمریکا کوبا را به خاطر «سندرم هاوانا» مورد مواخذه قرار دادند. سندرمی که به گفته آمریکایی‌ها نوعی آلودگی صوتی برای مقامات آمریکایی شاغل در هاوانا ایجاد کرده و وزارت امور خارجه آمریکا هم چند هفته پیش در بیانیه‌ای اعلام کرد، دولت واشنگتن «پاملا اسپراتلن» را برای رهبری نیروی ضربت موظف به رسیدگی به حملات صوتی ادعا شده علیه مقامات آمریکایی در کوبا منصوب کرد.

ونزوئلا

وی افزود: ونزوئلا یکی از کشورهای دیگری بود که در سال قبل تحولات متنوعی در آن رخ داد. در سال گذشته همچنان تقابل میان «نیکلاس مادورو» و «خوان گوایدو» ادامه داشت و اساساً یک بحران سیاسی بر پایه شکل‌گیری دوقطبی عمیق را شاهد بودیم. در این میان بسیاری بر این عقیده بودند که با نمایش ترامپ در کنگره آمریکا و معرفی گوایدو به عنوان جایگزین مادورو همه چیز به نفع اپوزیسیون ونزوئلا تمام خواهد شد که این تحلیل عملیاتی نشد. بارها شاهد بودیم که آمریکایی‌ها سعی کردند ونزوئلا را با اعمال تحریم‌های گسترده تا سر حد سقوط پیش ببرند اما میدان‌داری روسیه و چین موجب شد تا این توازن در کاراکاس به هم بریزد. حتی شاهد آن بودیم که بخشی از دارایی‌های بلوکه شده ونزوئلا در بانک‌های بریتانیا و آمریکا به حساب اپوزیسیون این کشور واریز شد، اما باز هم اوضاع آنگونه که واشنگتن طرح‌ریزی کرده بود پیش نرفت. در این راستا اعزام نفت‌کش‌های ایران به ونزونلا را شاهد بودیم که یکی از بحث برانگیزترین تحولات سال گذشته در جغرافیای آمریکای لاتین به حساب می‌آید. در نهایت برگزاری انتخابات پارلمانی در ونزوئلا تا حدودی اوضاع را آرام کرد و جو سیاسی را به نفع مادورو رقم زد. این درحالیست که با آمدن جو بایدن همچنان درگیری و تحریم‌ها علیه کاراکاس ادامه دارد؛ تا جایی که چند روز قبل صفحه فیسبوک مادورو مسدود شد که نشان از ادامه فشارها بر کاراکاس دارد. این در حالیست که رئیس جمهوری آمریکا هم اعلام کرده که عجله‌ای برای برداشتن تحریم‌های ونزوئلا ندارد.

بولیوی و برزیل

اعلمی فریمان گفت: در بولیوی اتفاقات زیادی طی سال گذشته رخ داد و ما شاهد تقابل جبهه‌های مختلف سیاسی در این کشور بودیم. فرار «اوو مورالس» و همچنین مانور سیاسی او علیه مخالفانش و بالعکس از مهمترین وقایع بولیوی در سال قبل بود؛ مضاف بر اینکه مقام‌های فعلی بولیوی اعلام کردند مورالس می‌تواند به کشور بازگردد اما صرفاً می‌تواند فعالیت حزبی داشته باشد. چندی قبل هم «جنین آنی‌یز»، رئیس جمهور موقت سابق این کشور به همراه آلوارو کویمبرا و رودریگو گوسمن، وزیر دادگستری و انرژی بولیوی توسط پلیس بازداشت شدند که نشان از تقابل جناح‌های سیاسی با یکدیگر دارد. برزیل هم یکی از کشورهای دیگری بود که در سال قبل تا حدود زیادی کانون توجه رسانه‌ها قرار گرفت. دلیل این امر، کشتار بی‌رحمانه مردم به دلیل پاندمی کرونا در این کشور بود. ساختار ضعیف بهداشتی و اقتصادی برزیل باعث شد تا انتقادهای زیادی از دولت این کشور به رهبری «ژائیر بولسونارو» رخ دهد. این در حالی است که بولسونارو طی سال‌های گذشته سعی کرده تا یک ساختار تک‌حزبی را در برزیل به راه بیاندازد که موفق نشد و حالا ما شاهد ائتلاف مخالفان علیه او هستیم. اوضاع به حدی در برزیل وخیم است که بر اساس آخرین آمار که چند روز قبل منتشر شد، این کشور با آمار بیش از ۱۲.۱ میلیون مبتلا پس از آمریکا در رتبه دوم جهانی قرار دارد؛ به گونه‌ای که ۱۲ میلیون و ۱۳۶ هزار و ۶۱۵ مبتلا، ۲۹۸ هزار و ۸۴۳ قربانی در برزیل ثبت شده است.

آرژانتین و مکزیک

وی عنوان کرد: در حوزه حقوق زنان یک اتفاق بسیار مهم در آمریکای لاتین رخ داد که مرکزیت آن در آرژانتین بود. در این کشور ما شاهد تصویب قانون سقط جنین بودیم که بازتاب جهانی داشت. دلیل آن هم این است که زنان آرژانتین سال‌های سال برای احقاق این حقوق خود با مقامات، سیاستمداران و حقوق‌دانان جنگیدند و سال گذشته شاهد بودیم که این قانون تصویب شد. تحول مهم دیگر در آرژانتین گمانه‌زنی‌ها در مورد خروج این کشور از گروه لیما (یک گروه چند جانبه متشکل از کشورهای آمریکای لاتین) بود که اتفاقاً همین چند روز پیش عملیاتی شد و آرژانتین از این گروه به صورت رسمی خارج شد. در مکزیک هم بحث بازنویسی قرارداد نفتا را شاهد بودیم. این قرارداد از زمانی که دونالد ترامپ وارد کاخ سفید شد به یکی از محورهای حمله کاخ سفید به این کشور تبدیل شده بود اما در نهایت او توانست در سال گذشته مکزیک را مجبور به بازبینی و بازنویسی این قرارداد کند. ترامپ معتقد است که ساختار نفتا به ضرر واشنگتن بود؛ چراکه کارخانه‌ها و نیروی کار در مکزیک تمرکز داشتند. حالا ایالات متحده با بازنویسی این قرارداد باعث شد تا این کارخانه‌ها به جنوب آمریکا منتقل شوند و کارگران سفیدپوست در آ‌ن مشغول به کار شوند. از سوی دیگر توجه داشته باشید که ترامپ تعرفه‌های مندرج در این قرارداد را به نفع آمریکا تغییر داد و کنگره هم به مدت چهار سال قرارداد جدید را مورد تایید قرار داده است. بنابراین فکر نمی‌کنم که اگر دموکرات‌ها بخواهند آن را تغییر دهند، موفق شوند.

چشم‌انداز سال جدید

این پژوهشگر مسائل آمریکای لاتین در پایان خاطرنشان کرد: در سال جدید بحث تقابل جبهه چپگراها و راست‌گراها در آ‌مریکای لاتین ادامه خواهد داشت و مجدداً ما شاهد ادامه پاندمی کرونا در این جغرافیا خواهیم بود. تحولات این بلوک بدون تردید متاثر از کرونا خواهد بود که در رأس آن مسائل اقتصادی و اجتماعی قرار خواهد داشت. نکته دیگر این است که با روی کار آمدن دموکرات‌ها در کاخ‌سفید احتمالاً بحث مهاجران و فرامین اجرایی در حوزه آمریکای لاتین دستخوش تغییر خواهد شد؛ چراکه تیم «جو بایدن» اساساً راهبرد نیمکره‌ گرایی را در دستور کار قرار می‌دهد که البته جمهوریخواهان با این راهبرد مخالف هستند. از سوی دیگر به نظر می‌رسد در مورد کوبا تغییراتی صورت بگیرد اما در مورد ونزوئلا هنوز هیچ چیز مشخص نیست.