نگاهی به تحولات جهان در سال ۲۰۲۰/ پرونده سوم: آفریقا
لیبی کانون نزاع بین‌المللی/ سودان و مراکش در مدار تل‌آویو/ تاخت‌وتاز بوکوحرام در نیجریه/ سایه مناقشه بر سر اتیوپی/ سرکوب اخوان‌المسلمین توسط ژنرال
کارشناس مسائل آفریقا گفت: گسترده شدن تقابل در لیبی و دعوای داخلی در اتیوپی از جمله رویدادهای مهم سال ۲۰۲۰ در حوزه آفریقا بود اما پیوستن مراکش و سودان به قطارعادی‌سازی اسرائیل را نمی‌توان نادیده گرفت.
«جعفر قنادباشی» کارشناس مسائل آفریقا در تشریح مهمترین وقایع آفریقا در سال ۲۰۲۰ در گفت‌وگو با خبرنگار ایلنا اظهار کرد: در سالی که گذشت، قاره آفریقا شاهد تحولات بسیار مهمی بود و سودان یکی از کشورهایی است که کانون توجه رسانه‌ها و محافل سیاسی و امنیتی قرار داشت؛ به گونه‌ای که تغییر مهره‌ها خارطوم در سال ۲۰۱۹ میلادی انجام شده بود و شورای نظامی تلاش داشت تا در سال ۲۰۲۰ بتواند جایگاه خود را تثبیت کند. از سوی دیگر مقام‌های این کشور کوشش کردند تا وارد رابطه با ایالات متحده شوند تا در نهایت بتواند تحریم‌های اعمال شده بر کشور را از ناحیه واشنگتن لغو کند. این در حالی بود که آمریکایی‌ها لغو تحریم‌ها را مشروط به برقراری رابطه میان سودان و اسرائیل کردند و این امر با تمام مخالفت‌ها و اعتراض‌های داخلی در این کشور انجام شد. نکته دیگر این است که برخی از نیروهای سودانی برای جنگ به لیبی اعزام شدند و در آنجا به حمایت از ژنرال خلیفه حفتر مقابل نیروهای فائز السراج جنگیدند. از این منظر باید گفت که لیبی هم یکی از کشورهایی بود که در سال گذشته میلادی آبستن حوادث بسیار مهمی بود.
لیبی
وی ادامه داد: در لیبی شاهد شروع یک نزاع تمام‌عیار سیاسی و نظامی میان دولت شرق و غرب این کشور بودیم. جنگ میان نیروهای خلیفه حفتر و دولت وفاق ملی لیبی ادامه داشت تا اینکه ترکیه به صورت آشکار و قطر به صورت پنهانی وارد این معادله شدند و حمایت از دولت طرابلس را در دستور کار قرار دادند. از سویی دیگر عربستان، امارات، مصر، فرانسه و حتی روسیه هم وارد میدان نبرد شدند و از خلیفه حفتر حمایت کردند. این دخالت‌ها، لیبی را به عرصه درگیری تمام‌عیار سیاسی و همچنین میدانی برای سهم‌خواهی تبدیل کرد. اوضاع به حدی به هم ریخت که یک اجلاس در آلمان برای حل و فصل اختلاف‌ها برگزار شد اما معادلات و تحولات نظامی به حدی محیط را به صحنه تضاد منافع تبدیل کرد که آلمانی‌ها هم نتوانستند این بحران را به پایان برسانند. بحث صلح سیاسی و همچنین رفت و آمدهای دیپلماتیک همچنان در مورد لیبی ادامه دارد اما اختلاف‌ها به حدی زیادی است که ما شاهد بودیم چند روز پیش خلیفه حفتر علناً ترکیه را مورد خطاب قرار داد. بر این اساس لیبی را باید کانون تحولات آفریقا در سال گذشته بدانیم.
مراکش و نیجریه
این تحلیلگر مسائل سیاسی تصریح کرد: موضوع دیگری که در سال گذشته میلادی بسیار مهم ظاهر شد، عادی‌سازی مراکش و رژیم صهیونیستی بود. به‌رغم آنکه بسیاری می‌گویند این دو، دهه‌ها با هم ارتباط داشتند اما علنی کردن رابطه مذکور موجب شد تا مراکش به کانون توجه رسانه‌ها تبدیل شود. این عادی‌سازی را باید هدیه دونالد ترامپ به تل‌آویو دانست و حالا علنی شدن این مناسبات باعث شده که توافقات اقتصادی، نظامی و سیاسی میان تل‌آویو و رباط منعقد شود. از سوی دیگر نیجریه را هم باید یکی از کانون‌های تحولات قاره آفریقا در سال گذشته میلادی دانست. در این کشور تحرکات گروه تروریستی بوکوحرام شدت گرفت و طی چند نوبت شاهد ربایش دانش‌آموزان توسط این جریان و حتی اعمال حمله‌های تروریستی از سوی آنها در نیجریه بودیم که امنیت آفریقا را به خطر انداخت.
تونس
وی افزود: توجه داشته باشید که تقویت حضور و اقدامات بوکوحرام در نیجریه تا حدودی به حضور علنی فرانسوی‌ها در آنجا مربوط است و بخشی دیگر به حمایت بریتانیا و آمریکا از این جریان ربط دارد. فرانسوی‌ها در چاد و مالی پایگاه‌های نظامی بسیار مهمی دارند که در قالب ناتو با بریتانیا و آمریکا هماهنگ هستند. از سوی دیگر، پاریس سیاست سرکوب را در این کشورها به علاوه نیجر و نیجریه به صورت غیرمستقیم در دستور کار قرار دارد که بدون تردید آینده امنیتی این منطقه با چالش روبه‌رو خواهد شد. در ادامه این تحولات، در تونس هم شاهد تحولات سیاسی مهم بودیم به نوعی که یک رفورم در این کشور اتفاق افتاد و گروه‌های لائیک سعی داشتند تا بتوانند اسلام‌گرایان را به حاشیه ببرند. در نهایت با ورود «راشد الغنوشی» اوضاع تا حدودی آرام شده ولی همچنان تهدیدها علیه ایشان ادامه دارد.
الجزایر و اتیوپی
قنادباشی عنوان کرد: در الجزایر شاهد انتخابات ریاست جمهوری طی سال گذشته میلادی بودیم و اساساً دوران «پسا بوتفلیقه» در این کشور تجربه شد. نکته اینجاست که همچنان مهره‌های منتسب به وی در الجزایر وجود دارند و به عنوان یک استخوان لای زخم ایفای نقش می‌کنند. بر این اساس حل و فصل مشکلات در الجزایر حداقل در کوتاه‌مدت دور از ذهن است و باید منتظر تحولات بزرگ در این کشور باشیم. جغرافیای دیگری که در سال ۲۰۲۰ قاره آفریقا با تحولات بسیار مهم نظامی و سیاسی دست و پنجه نرم کرد، اتیوپی بود. در این کشور درگیری میان ایالات تیگرای (واقع در شمال اتیوپی) و دولت مرکزی به رهبری «آبی احمد» روی داد که چندین هزار نفر آواره و صدها نفر کشته بر جای مانده است. رسانه‌های غربی به دلیل آنکه آبی احمد برنده جایزه صلح نوبل شده بود، بسیاری از اخبار درگیری‌ها در اتیوپی را بایکوت کردند و حالا هزاران آواره اتیوپیایی روانه سودان شدند. بر این اساس بحران در اتیوپی حل نشده و در سال ۲۰۲۱ هم احتمالاً شاهد ادامه این منازعه به صورتی دیگر خواهیم بود. لذا اگر وضعیت کنونی ادامه پیدا کند، می‌تواند یک بحران تمام‌قد در شاخ آفریقا به وجود بیابد.
مصر
وی در پایان خاطرنشان کرد: در مصر هم، ژنرال عبدالفتاح السیسی سعی کرد تا در سال ۲۰۲۰ بتواند آرامش و ثبات قاهره را به نفع خود و نظامیان این کشور حفظ کند و در این راستا روابطش با برخی از کشورهای عربی مانند عراق و دیگران را به سمت تقویت شدن هدایت کرد که عمده دلیلش تعمیق مناسبات اقتصادی بود. البته این ارتباط‌گیری به نوعی نمایش داخلی برای ساکت کردن مخالفان بود و هیچکدام از اتفاق‌هایی که در مصر طی سال گذشته رخ داد، درونمایه دموکراسی نداشت. به عنوان مثال برگزاری دادگاه‌های کیفری علیه رهبران جریان اخوان المسلمین یکی از مسائلی بود که باعث شد از السیسی در سفر اخیرش به فرانسه در حوزه حقوق بشر با انتقادهای زیادی روبه‌رو شود که این قضیه ادامه خواهد داشت. مسأله دیگر مناقشه میان قاهره و ترکیه بود که بطن این اختلاف هم اخوان‌المسلمین تحلیل می‌شود که به نظر می‌رسد در سال ۲۰۲۱ هم ادامه خواهد داشت.
