اعاده حیثیت چیست و روند قانونی آن به چه صورت است؟

بر اساس اصلی در قانون اساسی، جان، مال، آبرو و حیثیت افراد باید از تعرض مصون باشد و نباید به آبرو، اعتبار و حیثیت افراد بطمه‌ای وارد و آن را پایمال کرد.

در نتیجه اگر کسی حقوق دیگران را زیر پا گذاشته و پایمال کند و یا چیزهایی به دیگران نسبت دهد که در قانون جرم انگاری شده و به این طریق باعث شود آبروی طرف مقابل لکه دار شود، شخص می تواند شکایت اعاده حیثیت مطرح نماید. اعاده حیثیت امری آشنا به گوش ماست و همگی نام آن را شنیده و چه بسا اقدامی در جهت آن کرده‌ایم.

شکایت اعاده حیثیت راهی است برای آن که فرد بتواند آثار سوء اجتماعی که بر اثر تهمت و افترای دیگری به او وارد شده است را کاهش دهد. 

به بیان بهتر این روزها بسیار رایج شده است که مردم به محض آن که جرمی تحقق یابد بدون آن که اطمینانی حاصل کنند از شخص مرتکب، اقدام به طرح شکایت کیفری بر علیه فردی می کنند و وی را مقصر می دانند. این طرح شکایت کیفری بی‌فکر، آفتی است که به نظام قضایی کشور وارد شده و بهترین کار این است که در این زمینه آگاه سازی‌های لازم انجام بگیرد. 

سوالی که در این جا مطرح می شود این است که اعاده حیثیت چیست و اگر کسی اقدام به طرح شکایت اعاده حیثیت کند، چه مجازاتی برای فرد مقابل درنظر گرفته می شود؟ برای دریافت پاسخ این سوالات، مطالعه این مقاله را از دست ندهید.

اعاده حیثیت چیست؟

زمانی که فردی با طرح یک ادعای دروغ باعث هتک حرمت و ریختن آبروی شخص دیگری می شود، شخصی که آبرویش رفته است این امکان را دارد به منظور احیای آبروی از دست رفته‌اش اقدام به طرح شکایت اعاده حیثیت کند. برای طرح شکایت اعاده حیثیت که ادعای شرف هم نام دارد، لازم است که شاکی خصوصی وجود داشته باشد یعنی تا زمانی که شخص شاکی این شکایت را مطرح ننماید، از سوی هیچ کسی قابل پیگیری نخواهد بود. 

اما معنای اعاده حیثیت در اصطلاح حقوقی چیست؟

اعاده حیثیت به این صورت تعریف می شود که هرکسی به هر شکلی اموری را واقعیت ندارد به دیگری نسبت دهد به گونه‌ای که حقوق و آبروی آن شخص پایمال شود، مطابق با قانون برای وی حقی ایجاد می شود که حقوق از دست رفته خود بر اثر آن ادعا را اعاده نموده و بتواند اثر کیفری که در پیشینه‌اش ثبت شده است را پاک کند. 

در ماده 698 قانون مجازات اسلامی اعاده حیثیت بهتر تعریف شده است. به موجب این ماده:« هرکس به قصد اضرار به غیر یا تشویش اذهان عمومی یا مقامات رسمی به وسیلهٔ نامه، شکوائیه، مراسلات، عرایض، گزارش یا توزیع هرگونه اوراق چاپی یا خطی با امضا یا بدون امضا، اکاذیبی را اظهار کند یا به همان مقاصد اعمالی را برخلاف حقیقت راسا یا به عنوان نقل قول به شخص حقیقی یا حقوقی یا مقامات رسمی تصریحا یا تلویحا نسبت دهد اعم از اینکه به طریق مزبور به نحوی از انحاء ضرر مادی یا معنوی به غیر واقع شود یا نه علاوه بر اعاده حیثیت در صورت امکان، باید به حبس از 2 ماه تا 2 سال و یا شلاق تا 74 ضربه محکوم شود.»

بنابراین می توان اینگونه گفت که اعاده حیثیت یا ادعای شرف، به این معناست که شخص تلاش کند وضعیت خود را به قبل از ضربه خوردن به حیثیت  موقعیت اجتماعی خود بازگرداند. 

گاهی ممکن است شرایطی پیش آید که به موجب آن شخصی محکوم شده و حتی برای مدتی بازداشت نیز بشود اما پس از گذشت مدتی و بعد از آن که تحقیقات تکمیل شد دادگاه وی را بی گناه شناخته و او را تبرئه می کند. در چنین حالتی در سابقه فرد چیزی ثبت نمی شود ولی ممکن است شخص اعتبار خود را در محیط کار و یا حتی در خانواده و نزد دوستان و آشنایان از دست بدهد. این جاست که شکایت اعاده حیثیت یک راه حل برای بازگرداندن اعتبار محسوب شده و خسارات مادی و معنوی که به شخص وارد شده جبران می گردد. 

انواع اعاده حیثیت

امکان دارد موضوع اعاده حیثیت در حالت‌های مختلفی مطرح شود که در ادامه انواع آن را بررسی خواهیم کرد:

• اعاده حیثیت در اجتماع

تنها کسانی می توانند اقدام به طرح شکایت اعاده حیثیت کنند که جرمی انجام نداده باشند و این بی گناهی آنها برای دادگاه نیز محرز باشد. بنابراین افرادی که واقعا جرمی انجام داده و اکنون بر اثر آن جرم از برخی حقوق اجتماعی خود محروم مانده‌اند نمی توانند پس از پایان محرومیت از حقوق اجتماعی شکایت اعاده حیثیت مطرح نمایند. 

زمانی که کسی بی گناه بوده و شکایت اعاده حیثیت مطرح می نماید، برای آن که آبرو و حیثیت وی به حالت سابق برگردد، در رسانه‌ها و روزنامه‌ها آگهی مبنی بر بی گناهی وی منتشر می شود. 

• اعاده حیثیت در محل کار

اعاده حیثیت در محل کار برای افرادی کاربردی است که که کارمند یا مستخدم یک اداره هستند و متهم به ارتکاب به تخلف اداری و انتظامی شده‌اند. آنها در صورت بی گناهی می توانند اعاده حیثیت اداری یا انتظامی کرده و آثار محکومیت اداری که غالبا تنزیل درجه و یا کاهش حقوق است را از بین ببرند. 

• اعاده حیثیت قانونی

برخی از جرایم هستند که علاوه بر مجازات درج شده در قانون، مجازات تبعی نیز دارند و مجرم به علت ارتکاب آن جرم از حقوق اجتماعی نیز محروم می شود. این افراد پس از به پایان رسیدن دوره محرومیت از حقوق اجتماعی به خودی خود اعاده حیثیت می شوند و نیازی ندارند برای اعاده حیثیت شکایت طرح نمایند. 

• اعاده حیثیت قضایی

زمانی که کسی در روند تحقیقات و رسیدگی به یک جرم تحت تعقب قرار گرفته و بازداشت شود، در صورتی که تبرئه گردد این امکان را پیدا خواهد کرد که از دادگاه مربوطه تقاضای اعاده حیثیت کند. 

• اعاده حیثیت عام

گاهی نیز ممکن است آبرو و حیثیت شخص به حاطر اشتباه قاضی و یا تهمت و افترای دیگران از بین برود. در این حالت شخص این حق را دارد که تقاضای اعاده حیثیت نموده و درخواست جبران خسارات مادی و معنوی وارد شده به خود را بدهد تا به این طریق آبروی ریخته شده به حالت سابق بازگردد. 

البته این روزها مردم از حقوق شهروندی خود بیشتر آگاه شده‌اند و همین موجب شده تا شکایت‌های اعاده حیثیت بیشتر شود. شما نیز اگر می خواهید شکایت اعاده حیثیت مطرح نمایید می توانید از کارشناسان سایت شکایت 24 راهنماییی دریافت کنید. 

دلایل اعاده حیثیت

اعاده حیثیت ممکن است دلایل مختلفی داشته باشد که در ذیل به سه مورد از آنها اشاره می نماییم:

الف) هتک حیثیت از طریق تهمت و افترا ونشر اکاذیب:در ابتدا اشاره نمودیم که حقوق و اعتبار و آبروی افراد باید از هتک حرمت و حیثیت مصون بماند و کسی نباید آبروی فرد دیگری را به هر نحوی ببرد. در قانون برای هتک هیثیت مجازات تعیین شده است. مجازات توهین تا 74 ضربه شلاق و یا 50 هزار تا 1 میلیون ریال جریمه نقدی و مجازات افترا حبس از 6 ماه تا 3 سال یا تا 74 ضربه شلاق و مجازات نشر اکاذیب نیز از 2 ماه تا 2 سال یا تا 74 ضربه شلاق است. 

ب) هتک حیثیت در نتیجه اشتباه قاضی:به موجب اصل 171 قانون اساسی هر زمانی که در اثر اشتباه یا تقصیر قاضی در موضوع یا در تطبیق حکم به دیگری خسارت مادی یا معنوی وارد شود، در صورت تقصیر قاضی ضامن بوده و در غیر این حالت، دولت مسئول جبران خسارت خواهد بود. در این شرایط هر اقدامی که برای کاهش خسارت و دردهای خسار تدیده لازم باشد انجام می پذیرد.

ج) هتک حیثیت ناشی از عمل خود مجرم:زمانی که کسی جرمی را مرتکب می شود باید مجازات‌هایی که برای آن جرم تعیین شده است را متحمل شود. حال برخی از جرایم علاوه بر مجازات‌های اصلی مجازات تبعی که محروم شدن از حقوق اجتماعی برای مدتی محدود است هم دارند. در این حالت کسی که از حقوق اجتماعی محروم مانده پس از تمام شدن محرومیت به خودی خود اعاده حیثیت می شود و صلاحیت‌های قبلی را بدست می آورد. 

طرح شکایت اعاده حیثیت

افرادی که به آنها توهین و یا افترا زده شده و یا از طریق نشر اکاذیت هتک حیثیت شده‌اند معمولا به دنبالل راهی هستند که حیثیت لکه دار شده خود را احیا کنند و کسی که بی جهت به آنها توهین یا افترا زده را مجازات کنند. برای این کار شخص شاکی باید به دادسرا مراجعه کرده و برای شکایت اعاده حیثیت شکواییه‌ای تنظیم و تقدیم دادسرا کند. اما ممکن است همه افراد توانایی کافی برای تنظیم شکواییه نداشته باشند و یا به عبارتی بلد نباشد که چگونه شکواییه تنظیم نمایند در این جا سایت شکایت 24 می تواند بسیار به این افراد کمک کند. سایت شکایت 24 این امکان را فراهم نموده است تا برای افرادی که درخواست دارند، متناسب با موضوع شکایتشان شکواییه تنظیم کند. این سایت حتی در صورتی که شخص تصمیم نداشته باشد برای خود وکیل بگیرد نیز می تواند مفید بشد زیرا اولین قدم برای شروع پروسه دادرسی تقدیم شکواییه است و افراد نیز میتوانند به سایت شکایت 24 درخواست تنظیم شکواییه بدهند. این سایت هم خیلی راحت و سریع زیر نظر افراد مجرب و متخصص برای آن ها شکواییه تنظیم می کند.

پس از آن که شخص تنظیم شکواییه خود را به سایت شکایت 24 سپرد، باید ین شکواییه تنظیم شده را به دادسرا یا دفاتر خدمات قضایی تحویل دهد. دادگاه نیز طرف مقابل که توهین کرده یا افترا زده را به دادگاه احضار می کند. چنانچه ثابت شود وی از توهین خود سونیت داشته پرونده او به دادگاه فرستاده می شود. 

اما سوال بسیار مهمی که پرسیده می شود این است که شاکی چگونه می تواند جرم افترا یا توهین را ثابت کند تا بتواند درخواست اعاده حیثیت بدهد؟ در پاسخ باید گفت بیاناتی که به شخص گفته می شود باید افترا باشد و زمانی یک بیان افترا محسوب می شود که ویژگی‌های زیر را داشته باشد:

• به عقیده دادگاه جمله‌ای که به شخص گفته شده است، باعث بی اعتباری او شده باشد. و یا آن که به صورت کلی آن جمله باعث بی اعتباری هر شخصی شود. و یا آن که جمله نشان دهنده دشمنی، اهانت، تحقیر و آسیب رساندن به کسی در محل کار، تجارت و حرفه او باشد. 
• جمله‌ای که بیان شده باید به شخص شاکی نسبت داده شده باشد. نسبت دادن به این معنا نیست که حتما اسم شخص در آن جمله آورده شود بلکه کافی است که از دیدگاه منطقی جمله به شاکی نسبت داده شده باشد.
• جمله گفته شده به شخص شاکی لازم است که انتشار یافته باشد. البته انتشار به معنای چاپ کردن نیست بلکه همین که شخص جمله اهانت آمیز را علیه شاکی به دیگری گفته باشد یعنی آن را انتشار داده است. 
• و در نهایت جمله‌ی زده شده به شخص شاکی باید واقعا باعث لطمه دیدن آبرو و حیثیت شخص شاکی شده باشد. شاکی نیز باید در جهت اثبات وارد شدن لطمه به آبرو و حیثیت خود بر اثر آن جمله، مدرکی ارائه دهد.

حال اگر تمام این ویژگی‌های در جمله بیان شده به شاکی وجود داشت توهین یا افترا بوده و می تواند شکایت اعاده حیثیت مطرح نماید. با اثبات توهین یا افترا، شخص اهانت کننده مجازات خواهد شد. 

هزینه تنظیم شکایت اعاده حیثیت چقدر است؟

هزینه تنظیم شکایت اعاده حیثیت بستگی به مرجع رسیدگی کننده به شکایت دارد زیرا هزینه در هر مرجع با مرجع دیگر متفاوت است. لذا اگر می خواهید از قیمت دقیق آن مطلع شوید با کارشناسان سایت شکایت 24 ارتباط برقرار کنید تا شما را در این خصوص راهنمایی کنند. 

طرح شکایت اعاده حیثیت نیازبه اخذ وکیل دارد؟

پرواضح است که حضور یک وکیل پایه یک دادگستری که در خصوص شکایت اعاده حیثیت تخصص دارد می تواند بسیار مفید باشد و در روند پرونده تأثیر زیادی بگذارد. بنابراین توصیه می شود که حتما در چنین مواردی از مشاوره‌ها و راهنمایی‌های وکیل دادگستری بهره ببرید. 

سایت شکایت 24 چگونه از شکواییه تنظیم شده پشتیبانی می کند؟

سایت شکایت 24 در قبال خدماتی که به مردم ارائه می دهد هزینه دریافت می کند، از همین جهت این امکان را فراهم نموده است تا اگر کسی در پروسه دادرسی کیفری، درخصوص شکواییه تنظیم شده از سوی سایت شکایت 24 با مسائلی روبرو شد و یا شکواییه او رد شد، بتواند با پشتیبانی سایت شکایت 24 ارتباط برقرار کند تا کارشناسان به بهترین نحو او را راهنمایی کنند. 

پرسش‌های متداول شکایت اعاده حیثیت

• مهلت شکایت اعاده حیثیت چقدر است؟

برای شکایت اعاده حیثیت در قانون مهلت معیتی در نظر گرفته نشده است و افراد هر زمان می توانند برای اعاده حیثیت از دست رفته خود را بکنند. اما برای رعایت مصالح بهتر است شخص آسیب دیده و شاکی به محض وقوع جرم، اقدام به طرح شکایت اعاده حیثیت کند. 

• مجازاتی که اعاده حیثیت برای طرف مقابل به دنبال دارد چیست؟

در ماده 697 قانون مجازات اسلامی بیان شده است که دادگاه این اختیار را دارد که مرتکب افترا را به یک سال حبس و یا تا 74 ضربه شلاغ محکوم نماید. 

در ماده 698 نیز حکم شده است که اگر افترا به دلیل نشر اکاذیب باشد و به شخص ضرر مادی و معنوی وارد شود، دادگاه می تواند مرتکب را به حبس از 2 ماه تا 2 سال و یا تا 74 ضربه شلاغ محکوم کند.