در گفتوگو با ایلنا عنوان شد:
چه کسی مقصر عدم اجرای برنامه تولید و نابسامانی بازار محصولات کشاورزی است، جهاد کشاورزی یا کشاورزان؟
هر ساله خبرهای از کاهش قیمت برخی محصولات سبزی و صیفی و زیان کشاورزان یا افزایش جهشی قیمت این محصولات را می‌شنویم. با تکرار هر ساله این اتفاقات به نظر می‌رسد وزارت جهادکشاورزی برنامه‌ای برای تولید سبزی و صیفی ندارد و کشت، باری به هرجهت است. با توجه به مشخص بودن نیاز مصرف داخلی (مصرف تازه خوری و صنایع) و سقف صادرات برنامه‌ریزی برای تولید کار پیچیده‌ای نیست. حال سوال اینجاست چرا وزارت جهاد کشاورزی برنامه‌ای برای کشت این محصولات ندارد؟ اگر برنامه‌ای وجود دارد دلایل عدم اجرایی شدن آن چیست؟
به گزارش خبرنگار اقتصادی ایلنا؛ یک روز محصولات سبزی و صیفی گران می‌شود روز دیگر ارزان، دیگر نه مصرف‌کننده از بازار این محصولات رضایت دارد و نه تولیدکننده! در هم ریختگی بازار معمولا به تولید برمی‌گردد، تولید بی‌برنامه بازار را نیز تحت تاثیر قرار داده و موجب کاهش یا افزایش غیرمنطقی قیمت‌ها می‌شود.
با توجه به مشخص بودن نیاز مصرف داخلی (مصرف تازه خوری و صنایع) و سقف صادرات، برنامه‌ریزی برای تولید کار پیچیده‌ای نیست. حال سوال اینجاست آیا وزارت جهادکشاورزی برنامه‌ای برای کشت این محصولات ندارد؟ اگر برنامه‌ای وجود دارد دلایل عدم اجرایی شدن آن چیست؟
برای پاسخ به این سوالات با حسین اصغری، مدیرکل دفتر صیفی و سبزی وزارت جهاد، گفتوگو داشته ایم که در ادامه می‌خوانید؛
هر ساله خبرهای متعددی از افزایش یا کاهش قیمت محصولات سبزی و صیفی منتشر می‌شود که نتیجه آن زیان کشاورز یا مصرف‌کننده است، آیا وزارت جهادکشاورزی برنامه‌ای برای کشت این محصولات ندارد؟
سالی چهار بار به تفکیک استان‌ها برنامه کشت محصولات سبزی و صیفی اعلام می‌شود که شامل برنامه کشت برای تولید زمستانه(استمرار)، برای تولید بهاره، تولید تابستانه و پاییزه است.
برنامه‌ریزی تولید بر چه اساسی انجام می‌شود؟
معیار اول محاسبه سرانه مصرف داخلی است به طور مثال: میزان مصرف سرانه پیاز در داخل 22 کیلوگرم، سیب زمینی 43 کیلوگرم و گوجه فرنگی 50 کیلوگرم است. معیار بعدی میزان صادرات است که مطابق با میانگین سابقه 5 ساله صادرات هر محصول تعیین می‌شود و معیار آخر نیاز صنایع غذایی است. بر اساس این سه معیار برنامه‌ریزی تولید ارائه می‌شود.
آنچه هر سال شاهد آن هستیم نشان می‌دهد برنامه‌ریزی انجام شده به دست کشاورزان نمی‌رسد چراکه اگر می‌رسید با کمبود یا مازاد تولید مواجه نبودیم؟
برنامه‌ریزی تولید به استان‌ها ابلاغ می‌شود. در استان‌ها برش شهرستانی خورده و در سطح شهرستان نیز تا مزارع برش می‌خورد . سهیه هر استان با ظرفیت شناسایی و مشورت و مشارکت کارشناسان استانی و طی جلسات که با آن‌ها داریم تعیین می‌شود. در استان‌ها برنامه کشت از طریق مرکز خدمات به اطلاع کشاورزان می‌رسد و اینکه کشاورزان به آن عمل می‌کنند یا خیر، موضوع دیگری است.
حد وظایف شما تا کجاست؟ آیا پیگیر این موضوع هستند که برنامه‌ریزی انجام شده به دست کشاورزان می‌رسد؟ استان‌ها چه اسنادی را به شما نشان می‌دهند که وظیفه خود را در این زمینه به درستی انجام داده‌اند؟
ما مطمئن هستیم که برنامه کشت به دست کشاورزان می‌رسد. مدیران جهادکشاورزی در استان‌ها و شهرستان‌ها از طرق مختلف از جمله اطلاعیه‌های رسمی، ائمه جمعه و جماعات و نصب بنر و فرمانداری‌ها و ... برنامه‌ریزی تولید را به اطلاع کشاورزان می‌رسانند. حتی برخی استان‌ها از جمله هرمزگان و بوشهر برنامه‌ریزی تولید و سطح زیر کشت را مستقیم به کشاورزان اعلام می‌کنند.
گفته می‌شود یکی از دلایلی که برنامه‌ریزی تولید اجرا نمی‌شود نبود اهرم قانونی برای وادار ساختن کشاورزان برای اجرای برنامه تولید است. راهکار حل این مشکل چیست؟
به نظر ما هم باید اهرم‌های اجرایی شامل؛ تشویق و مکانیزم‌های بازدارنده با تعامل همه دستگاه‌های درگیر پیش‌بینی شود و هم کشاورزان به این نتیجه برسند که کشت بیش از اندازه در نهایت به زیان آن‌ها تمام خواهد شد چرا که کشت بیش از توان منابع تولید، پایداری سرزمین را تهدید می‌کند.
محوریت برنامه کشت پاییزه در سال جاری با حمایت از بازار داخل است یا صادرات؟
در برنامه‌های وزارت جهادکشاورزی هر دو در نظر گرفته می‌شود. در تنظیم برنامه تولید به تامین نیاز بازار داخل و حفظ بازارهای صادراتی همزمان توجه می‌شود.
تجربه‌های اخیر نشان می‌دهد منافاتی بین برنامه‌ریزی شما و تصمیماتی که در حوزه بازار محصولات کشاورزی توسط وزارت صمت گرفته می‌شود وجود دارد، به طور مثال تصمیم یکشبه وزارت صمت برای ممنوعیت صادرات برخی از محصولات کشاورزی. این موضوع برای برنامه ریزی تولید مشکل ساز نشده است؟
ما نمی‌تواند به طور 100 درصد برای صادرات برنامه‌ریزی کنیم. درحال حاضر مشکل ما وزارت صمت نیست مشکل ما ناپایداری بازار صادراتی است، به طور مثال؛ کشور عراق از اردیبهشت ماه تعرفه‌های بسیار سنگینی را برای محصولات کشاورزی ایران تعیین کرده، این تصمیمات بدون هماهنگی ما بوده است. آمار 4 سال گذشته به ما می‌گفت باید خود را آماده صادرات 600 تن هندوانه و خربزه به عراق کنیم، اما امسال این کشور اجازه صادرات به ما نمی‌دهد به عبارت ساده‌تر عراق سال قبل از ما هندوانه و خربزه می‌خرید، اما امسال نمی‌خرد و بخشی از محصول تولیدی بدون بازار مانده است.
چرا برای صادرات تولید بر اساس سفارش انجام نمی‌شود که شاهد بد عهدی طرف تجاری نباشیم؟
در حال حاضر بخشی از تولید در کشور بر اساس سفارش انجام می‌شود. به طور نمونه برخی شرکت‌ها تولید سفارشی فلفل و گوجه فرنگی و... را برای صادرات انجام می‌دهند و برخی دیگر نیز برای صنایع داخلی تولید سفارشی دارند، اما در مجموع طرف‌های تجاری ما واردات را بر اساس سفارش انجام نمی‌دهند. بیشتر محصولات سبزی و صیفی ما به عراق و افغانستان صادر می‌شود که شرایط بی ثبات و نابسامان سیاسی و اقتصادی دارند.
در سلامت محصولات ما شبهات زیادی وجود دارد. آیا یکی از دلایلی که نتوانسته‌ایم در برنامه‌ریزی صادرات موفق باشیم مربوط به این موضوع است؟
ادعا نمیکنیم که تمام محصولات ما سلامت دارند، اما برگشت کالا از کشور مقصد صادراتی شاخص خوبی است که ببینیم کالایی سلامت دارد یا خیر. آمار برگشت کالا برای محصولات ایرانی بسیار پایین است که نشان از مناسب بودن سلامت محصولات دارد. ضمن اینکه وقتی کالایی بازار صادراتی دارد به معنای این است که استانداردهای کشور مقصد را پاس کرده است.
البته ما دو برنامه برای سنجش سلامت 8 محصول اصلی از جمله سیب زمینی، پیاز و گوجه داریم یکی از این برنامه‌ها سنجش نیترات در محصولات و دیگری تعیین میزان باقی مانده سموم است که با همکاری موسسه خاک و آب و سازمان حفظ نباتات انجام می‌شود و اعتبارات لازم برای اجرای آن‌ها نیز تامین شده است.
درباره محصولات سبزی و صیفی گزارش‌های مبنی بر آبیاری محصولات با فاضلاب وجود دارد. وزارت جهادکشاورزی برای جلوگیری از این عمل خطرساز چه اقداماتی انجام داده است؟
قانون وظیفه نظارت و کنترل آبیاری محصولات کشاورزی با فاضلاب را به سه دستگاه؛ وزارت نیرو به عنوان تامین کننده آب، سازمان محیط زیست و وزارت بهداشت واگذار کرده است. این سه دستگاه وظیفه دارند اگر کشاورزی با آب فاضلاب محصولات خود را آبیاری می‌کند با او برخورد کرده و به مراجع قانونی معرفی کنند. وظیفه‌ای که در این زمینه بر عهده وزارت جهادکشاورزی است معرفی محصولات جایگزین برای کشت در زمین‌های است که با آب فاضلاب آبیاری می‌شوند. همچنین ما برای اینکه به این سه وزارتخانه کمک کنیم هر کجا که موردی از این خطا را دیده‌ایم، آن را به دستگاه‌های مذکور گزارش کرده‌ایم.
تمام اقدامات که بر شمردید و برنامه‌ریزی‌های انجام شده برای کشاورزان باید نتیجه‌ای داشته باشد، اما شرایط حاکم بر تولید و بازار محصولات سبزی و صیفی گواه این است که اقدامات مذکور بی‌نتیجه بوده است؟
من این موضوع را قبول ندارم. کشاورزان بسیار زیرک هستند کاملا می‌دانند کاشت چه محصولی اقتصادی است. اینطور نیست بدون علم آگاهی کشت کنند. تغییرات قیمت ارز نیز تولید بسیاری از کالاها را اقتصادی نموده است. عملکرد بالا و دوره کشت کوتاه و نیز بازار مناسب کالا های مرتبط با حوزه سبزی و صیفی تمایل کشاورزان را به کشت این محصولات افزایش داده است.
با این اوصاف باید کشاورزان ما شرایط مالی خوبی داشته باشند اما اینطور نیست.
من درباره کشاورزان سبزی و صیفی‌کار صحبت می‌کنم. کشاورزان سبزی و صیفی‌کار ما وضعیت مالی نسبتا خوبی دارند. کشت محصولات سبزی و صیفی برای کشاورزان سود خوبی به همراه داشته و دارد. برای تعیین سود زیان کشاورزان باید پرسید هزینه تولید، میزان تولید و قیمت فروش آن چقدر است. برای مثال: اگر هزینه تولید یک کیلو گوجه فرنگی را 500 تومان و کمترین میزان خرید از کشاورز را 700 تومان در نظر بگیریم ، هر کیلوگرم از این محصول برای کشاورز 40 درصد سود به همراه دارد.
به عنوان سوال آخر وزارت جهادکشاورزی چه برنامه‌های را برای بهبود تولید و بازار این محصولات در نظر دارد؟
در سبزی و صیفی توسعه کشت نشایی برای همه محصولات به جز سیب زمینی و سبزیجات برگی هدف ماست. باید آبیاری میکرو با هدف کاهش تقاضای آب همه سطوح سبزی و صیفی گسترش پیدا کند. کاهش ضایعات در مزرعه هنگام حمل و نقل و مصرف بسیار مهم است. انتقال سطوح سبزی و صیفی از فضای باز به گلخانه‌ها از سیاست‌های وزارت جهادکشاورزی است که همزمان با بحث مصرف بهینه آب و اشتغال و صادرات مدیریت می‌شود.
و حرف آخر....
جهاد کشاورزی سه وظیفه عمده در تولید محصولات کشاورزی بر عهده دارد. این سه وظیفه شامل؛ بالا بردن امنیت غذایی در جامعه، حفظ منابع پایه تولید از جمله آب و خاک و بالا بردن درآمد کشاورزان از طرق مختلف است. ما در وزارت جهادکشاورزی نگاهمان باید هم به تولید باشد و هم باید منافع مصرف‌کننده را در نظربگیریم . امیدواریم کشاورزان زحمتکش با توجه ویژه به دو نکته آب و بازار از طریق تشکل‌ها و تعاونی های تخصصی بیش از پیش در تولید موفق باشند.
گفتوگو از سپیده قاسمی
