آبخوان‌های زیرزمینی در خطر هستند/ 28 میلیون نفر از جمعیت کشور؛ همچنان در تنش آبی/ تخصیص آب از هیرمند تعیین تکلیف شد

به گزارش خبرنگار اقتصادی ایلنا، قاسم تقی‌زاده خامسی در نشست خبری در جمع خبرنگاران با بیان اینکه 61 درصد کشور ما خشک یا نیمه‌خشک است، اظهار داشت: این اقلیم همیشه با خشکسالی‌های طولانی و ترسالی ناگهانی همراه بوده است. طی دو سال اخیر در سال 97 خشک‌ترین سال در 50 سال گذشته و سال جاری ترترین سال طی نیم قرن گذشته بوده است.

به خاطر یک سال پرآب هیجان زده نشویم

وی افزود: ما دچار تغییر اقلیم شده‌ایم که نه بابت سال‌های کم‌آب ناامید شویم و نه به خاطر سال پرآب دچار هیجان شویم. باید به سمتی برویم که از آب قابل برنامه‌ریزی استفاده کنیم و توافق کنیم که اگر ترسالی بود آب را نگه داریم. اینکه هیجان‌زده شویم، از موضوع تنش آبی کم نمی‌کند.

معاون وزیر نیرو در امور آب و آبفا تصریح کرد: در موضوع تنش آبی تامین و توزیع آب دو موضوع متفاوت است. امسال از نظر تامین آب وضعیت بهتری داشتیم اما از نظر آب‌رسانی مشکل همچنان پا برجاست که امیدواریم با اعتبارات تخصیصی جبران شود.

وی با تاکید بر اینکه موضوع صرفه‌جویی همیشه باید در سرزمین خشک و نیمه‌خشک مد نظر قرار داده شود، گفت: آب شرب فقط 7 درصد آب مصرفی کشور است. 90 درصد آب در بخش کشاورزی مصرف می‌شود که باید در این بخش صرفه‌جویی صورت گیرد. اکنون با هماهنگی وزارت کشور، محیط زیست و وزارت نیرو می‌توانیم الگوی کشت را حل کنیم. نباید در منطقه‌ای که آب شرب به سختی تامین می‌شود، کشت برنج داشته باشیم. کشت برنج مختص استان‌های گیلان و مازندران است و یا نباید میوه‌جاتی مثل هندوانه که آب‌بری بالایی دارند در مناطق خشک اجازه کشت داشته باشند.

130 میلیارد متر مکعب کسری در مخازن

خامسی با بیان اینکه در حال حاضر مخازن آبی کشور 130 میلیارد متر مکعب کسری دارند که با یک سال بارندگی تامین نخواهد شد، افزود: ما 10 سال خشکسالی داشتیم در عین حال مخازن سدهای ما محدود است. با بارندگی‌های امسال 76 میلیارد متر مکعب ورودی داشتیم که نتوانستیم آنها را نگه داریم. بخشی از این آبها وارد تالاب‌ها شده و بخشی نیز به دریا رفت زیرا مخازن سدها فقط امکان نگه‌داشت 50 میلیارد متر مکعب را داشتند. بخشی از حجم مخازن نیز باید بابت سیلاب‌های ناگهانی خالی نگه داشته شوند.

وی با بیان اینکه در حال حاضر کشور در وضعیتی است که 82 درصد مخازن سدها پر است، افزود: یکی از مشکلات این است که نمی‌توانیم وضعیت آب و هوا را دقیق پیش‌بینی کنیم. آب و هوا به مدت 10 روز قبل قابل پیش‌بینی است که 48 ساعت آن قابل اتکا است.

وی افزود: بسیاری انتظار دارند با توجه به پرشدگی مخازن، آب در اختیارشان قرار گیرد اما افقی از سال آینده نداریم و مجبوریم بابت سیلاب‌ها و هم اینکه به عدد قابل اتکا برای تامین آب برسیم، آب را صرفه‌جویی کنیم که بدون اتکا به مردم در شهر و روستا نمی‌تو‌انیم کاری کنیم. مجبوریم از آب خوب حفاظت کنیم تا بتوانیم به پیش‌بینی قابل اتکا برسیم.

وی با اشاره به اقدامات صورت گرفته در سال‌های قبل و بعد انقلاب در حوزه آب و فاضلاب تصریح کرد: قبل از انقلاب در روستاها 12 درصد آب پایدار داشتیم که این رقم در حال حاضر به 75 درصد رسیده است. ابتدای انقلاب حدود 27 تصفیه‌خانه وجود داشت که اکنون به 142 تصفیه‌خانه رسیده است. تصفیه‌خانه فاضلاب نیز قبل از انقلاب فقط چهار تصفیه‌خانه بود که اکنون به رقم 221 رسیده است.

معاون وزیر نیرو خاطرنشان کرد: در این دولت شش میلیون نفر در روستاها به آب قابل اطمینان دسترسی پیدا کرده‌اند که یک میلیون و 200 هزار نیز در سال جاری اضافه می‌شوند. برنامه این است که تا پایان دولت دوازدهم هفته‌ای 32 روستا از آب پایدار برخوردار شوند.

وی با اشاره به اینکه سالانه هفت میلیارد و 400 میلیون متر مکعب آب در شهر و روستا مصرف می‌شود، افزود: از این رقم 4.5 میلیارد متر مکعب پساب است که تا به امروز 1.2 میلیارد متر مکعب بناست که به صنعت واگذار شود و بخشی نیز جهت تغذیه استان‌ها و کشاورزی ارسال شود. در برنامه ششم قرار است که این رقم 1.2 میلیارد متر مکعب پساب تولیدی به 2.2 میلیارد متر مکعب برسد و ترجیح ما این است که بخش خصوصی در این بخش وارد شود.

وی در ادامه با اشاره به بحث چاه‌های مجاز و غیرمجاز تصریح کرد: در حال حاضر 808 هزار حلقه چاه در کشور موجود است که از این تعداد 320 هزار حلقه غیرمجاز است. کل برداشت آب به صورت مجاز 49 میلیارد متر مکعب است و 3/7 میلیارد متر مکعب نیز غیرمجاز برداشت می‌شود. ضمن اینکه در حوزه چاه‌های مجاز نیز بیشتر از پروانه آب برداشت می‌شود.

آبخوان‌های زیرزمینی در خطرند

خامسی با بیان اینکه آبخوان‌های زیرزمینی در خطر هستند، افزود: باید در این زمینه برنامه‌ریزی صورت بگیرد. یکی از برنامه‌ها این است که اضافه برداشت از چاه‌ها و همچنین چاه‌های غیرمجاز تعیین‌تکلیف شوند. از 320 هزار حلقه چاه غیرمجاز 220 هزار حلقه از زیر 20 متر آب برداشت می‌کنند که قابل توجه نیست. ما باید تکلیف 97 هزار چاه غیرمجاز را روشن کنیم که برداشت بالایی دارند.

برخورد پلیسی جواب نمی‌دهد

وی در ادامه با تاکید بر اینکه باید بازار آب را راه‌اندازی کنیم و مسائل حل و فصل شود تصریح کرد: البته چاه‌های آب با معیشت مردم سروکار دارند برخورد چکشی و پلیسی جواب نمی‌دهد در شرایط کنونی اقتصاد نباید کاری کنیم که مردم به تنگنا بیافتند در حال حاضر 220 هزار حلقه چاه از زیر 20 متر آب برداشت می‌کنند در واقع از آب زیرزمینی استفاده نمی‌کنند در کل باید به نحوی برنامه‌ریزی کنیم که از آب سطحی استفاده کنند.

وی در ادامه با بیان اینکه نصف چاه‌های غیرمجاز در استان‌های گیلان و مازندران و آذربایجان غربی هستند نسبت به خودروسازی در استان‌های کم‌آبی مثل خراسان رضوی انتقاد کرد و افزود: این استان برای آب شرب مشکل دارد ما برای سه استان خراسان رضوی، شمالی و جنوبی باید از دریای عمان آب منتقل کنیم که 700 میلیون متر مکعب پیشنهاد شده است و باید 100 هزار میلیارد تومان هزینه شود در صورتی که در این سه استان 11 میلیارد متر مکعب آب مصرف می‌شود اگر فقط 10 درصد صرفه‌جویی صورت گیرد  این میزان به 1.1 میلیارد متر مکعب خواهد رسید.

مطالعه برای احداث 100 سد جدید

وی درباره افزایش ظرفیت مخازن تصریح کرد: در حال حاضر 50 میلیارد متر مکعب از مخازن سدها قابل استفاده است و 100 سد نیز در دست مطالعه و احداث است چنانچه ظرفیت سدها بالا برود سیلاب‌های قابل پیش بینی امکان مدیریت خواهند داشت. 

233 شهر همچنان در تنش آبی

معاون وزیر نیرو در پاسخ به سوال ایلنا درباره رقم تغییر شهرهای دارای تنش آبی در سال جاری اظهار داشت: در سال 97 ، 336 شهر با 35 میلیون نفر جمعیت در تنش آبی به سر می‌بردند امسال با بارندگی‌ها و آبی که ذخیره شد 100 شهر از برنامه خارج شده و اکنون 233 شهر با جمعیت 28 میلیون نفر همچنان در تنش هستند.

وی افزود: 150 میلیون یورو از صندوق ذخیره ارزی بابت عبور از تنش و آبرسانی روستایی هزینه خواهد شد که از این رقم صد میلیون یورو مختص آبرسانی روستایی و 50 میلیون یورو نیز بابت عبور از تنش هزینه خواهد شد.

ساماندهی آب ورودی از هیرمند

وی در پاسخ به دیگر سوال ایلنا درباره معاهده هیرمند تصریح کرد: معاهده هیرمند با افغانستان مربوط به سال 51 است که بر این اساس مقرر بود در سال‌های نرمال 820 میلیون متر مکعب آب رهاسازی شود بعد از انقلاب حدود 20 کمیسیون و جلسه برگزار شد اما هیچ وقت به این جمع‌بندی نرسیدند که برنامه عملیاتی ارائه دهند. همواره بحث بر سر این بود که طرف افغان اعلام می‌کرد سه میلیارد متر مکعب آب تخصیص داده و ما معتقد بودیم که 300 میلیون متر مکعب آب به سمت ایران آمده است اما در جلسه اخیر یک برنامه عملیاتی شش ماهه تدوین شد و قرار شد در سمت افغانستان ابزاری نصب شود که آب خروجی اندازه‌گیری شود و به این شکل مشکل قابل حل خواهد بود.

انتقال آب از خزر هنوز نهایی نشده است

وی درباره انتقال آب از خزر و دریای عمان اظهار داشت: طی سال‌های اخیر این موضوع مطرح شده که اگر طرح قابل توجیهی ارائه شود آب انتقالی برای صنعت مورد استفاده قرار گیرد بدون اینکه وزارت نیرو تضمینی برای خرید داشته باشند ضمن اینکه مباحث زیست محیطی نیز در این خصوص لحاظ خواهد شد.

وی با بیان اینکه در زمینه انتقال آب از دریا مباحث زیست محیطی درنظر گرفته می‌شود تصریح کرد: بحث انتقال آب از خزر به سمنان هنوز به نتیجه نهایی نرسیده به علاوه اینکه آب شیرین‌کن‌ها وارداتی هستند و بهای تمام شده انتقال آب را بسیار بالا می‌برند. برای انتقال از خزر و عمان جهت استفاده از صنعت اقتصادی است اما برای کشاورزی و شرب هنوز نهایی نشده است.

وی درباره اختصاص بودجه جهت لایروبی نیز گفت: ما هر سال درخواست اعتبار می‌کنیم اما میزان تخصیص کافی نیست و 12 درصد از اعتبارات تخصیص یافته است در خسارت سیل عدد قابل توجهی پیشنهاد کردیم که تخصیص نیافته است.

وی با اشاره به نقش لایروبی در کنترل سیلاب اظهار داشت: لایروبی در همه جا تاثیرگذار نیست هیچ جای دنیا سدها لایروبی نمی‌شوند اما در هر حال ما برای کارون به صورت اختصاصی برنامه لایروبی در نظر گرفته‌ایم و در مورد اروند نیز با دولت عراق در حال مذاکره هستیم.

حمایت قوه قضائیه از جلوگیری از ساخت و ساز در حریم رودها

خامسی یادآور شد: برای پاکسانی رودخانه‌ها و رعایت حریم آنها از ساخت و سازهای غیرمجاز نیز حمایت‌های کاملی از سوی قوه قضائیه داریم تا این پروژه‌ها اجرایی شوند.

وی در مورد آخرین وضعیت طرح آمایش بر محور آب گفت: سازمان برنامه و بودجه قرار بود این موضوع را مطالعه و تا اول تابستان ارائه دهد، اما هنوز اقدامی نکرده است. این طرح باید آماده شود و همه دستگاه‌ها ملزم شوند آن را رعایت کنند.

وی درباره اختلاف‌نظرهای بین وزارت کشاورزی و وزارت نیرو در زمینه میزان مصرف آب تصریح کرد: باید روی داده‌ها و اعداد پایه با ذینفعان و دستگاه‌های بهره‌بردار مثل بخش کشاورزی و صنعت به توافق برسیم تا در زمینه الگوی کشت توافق شود و به جمع بندی خوبی برسیم مشکل ما این است که درخواست تخصیص آب از استان‌ها زیاد است.