تاکید وزیر نیرو برای اصلاح تعرفه آب به روش پلکانی-افزایشی

یادداشت- سید مسعود احمدی- کارشناس ارشد انرژی- چیت‌چیان وزیر نیرو با بیان اینکه تعرفه پایین آب انگیزه‌ای برای کاهش مصرف آب باقی نگذاشته است، اصلاح تعرفه آب را یکی از راهکارهای مدیریت منابع آبی دانسته است.

یکی از چالش‌های مهم پیش روی کشور در سال‌های نه چندان دور، کمبود منابع آب است. منابع آب تجدیدپذیر کشور در سال 93 بیش از 130 میلیاردمترمکعب بوده است که این مقدار در سال 94 به 116 میلیاردمترمکعب رسیده و در سال جاری این میزان باز کمتر شده است. در حال حاضر بنا به اظهار چیت‌چیان وزیر نیرو، 86 درصد منابع آب تجدیدشونده کشور مورد استفاده قرار می‌گیرد.

یکی از مسائل مهم در مدیریت مصرف آب تعرفه‌گذاری صحیح تعرفه آب است. چیت چیان وزیر نیرو درنخستین همایش ملی اقتصاد آب در تاریخ 5 مرداد 95 اعلام کرده است که « قیمت آب در کشور به حدی پایین است که کسی برای سرمایه گذاری برای کاهش مصرف آب انگیزه ندارد.» وی در این همایش لزوم توجه همه جانبه به اصلاح قیمت آب را خواستار شده است. در حال حاضر بر اساس مصوبه جدید دولت متوسط قیمت آب برای مشترکان خانگی350 تومان برای هر مترمکعب است در حالی که قیمت تمام شده تولید آن 1200 تومان برای هرمترمکعب است و مابقی به صورت یارانه از طرف دولت پرداخت می‌گردد.

وزیر نیرو همچنین در روزهای اخیر در مورد تاثیر قیمت آب در کاهش مصرف این مایه حیاتی گفته است که «وقتی هزینه کمی برای مصرف آب‌های تجدیدپذیر پرداخت شود، انگیزه‌ای برای صرفه‌جویی نخواهد بود و قیمت کنونی آب در کشور باعث مصرف‌گرایی می‌شود پس قیمت آب می‌تواند اثرات مثبتی در این زمینه ایجاد کند.» وی همچنین اعلام کرده است که مصرف بهینه منابع آب با بخشنامه انجام شدنی نیست و با خواهش و تبلیغات هم نمی‌توان این مهم را انجام داد و تا زمانی که آب با قیمت واقعی به دست مشترکین نمی‌رسد این روند ادامه خواهد داشت.

در حال حاضر بنابر ملاحظات اجتماعی و سیاسی امکان واقعی نمودن تعرفه آب برای مشترکین وجود ندارد. اما برخی از کشورهای پیشرفته دنیا با بهره‌گیری از الگوی تعرفه‌گذاری پلکانی- افزایشی بدون تبعات اجتماعی و سیاسی اقدام به اصلاح تعرفه آب نموده‌اند. نظام تعرفه گذاری پلکانی-افزایشی با توجه به روند مصرف عموم مردم، میزان مشخصی از مصرف آب را به عنوان «الگوی مصرف مجاز» تعریف می‌کند و هزینه مصرف کمتر از الگو، ارزان‌تر تعیین می‌شود. با عبور مصرف از مقدار الگو، قیمت به صورت ناگهانی افزایش می‌یابد تا مشترکین پرمصرف با پرداخت هزینۀ واقعی آب، رفتار خود را اصلاح کنند و فشار افزایش قیمت نیز از عموم مردم برداشته شود.

از ابتدای مهرماه سال 94 بنا بر پیشنهاد وزارت نیرو با الهام از نظام تعرفه‌گذاری پلکانی- افزایشی و با تصویب شورای اقتصاد، پله های بالای مصرف آب با درصد بالاتری نسبت به سایر پله ها افزایش  یافت. در نتیجه، مشترکین پرمصرف که تعداد کمی هستند هزینه بیشتری برای مصرف بی رویه آب خود  می پردازند و انگیزه بیشتری برای اصلاح الگوی مصرف خود پیدا می کنند.

اگرچه استفاده از این الگو، گام بزرگی برای اصلاح تعرفه آب است اما بررسی شیوه اجرای این روش از تعرفه‌گذاری نشان می‌دهد که این مصوبه قابلیت ارتقا در 2 زمینه دارد:

1. تعرفه بالاترین پلکان مصرف آب(حدود 700 تومان برای هر مترمکعب) همچنان از هزینه واقعی آن کمتر است که به معنی پرداخت یارانه پنهان حتی به پرمصرف‌ترین مشترک آب است. بهتر است که تعرفه آب برای مصارف خارج از الگو به صورت قیمت تمام شده لحاظ گردد.
2. فاصله تعرفه پلکانهای مصرف آب به گونه‌ای نیست که مشترکین برای تغییر الگوی مصرف آب خود انگیزه بالایی داشته باشند. در این رابطه نیز پیشنهاد می‌شود که مصارف خارج از الگوی مصرف با افزایش ناگهانی تعرفه آب روبرو شود.

بنابر این با توجه به تاثیر بالای شیوه درست تعرفه‌گذاری برای کاهش مصرفآب، ضروری است که در گام اول مشترکین پرمصرف بر مبنای شیوه تعرفه‌گذاری پلکانی- افزایشی در کانون افزایش قیمت قرار گیرند. در این صورت علاوه بر حذف یارانه پنهان این دسته از مشترکین، انگیزه آنها برای تغییر الگوی نادرست خود افزایش می‌یابد.