به بهانه کشته و مجروح شدن خبرنگاران محیط‌زیست

به گزارش ایلنا، روز چهارشنبه 20 خبرنگار از رسانه‌های مختلف کشور به دعوت از ستاد احیای دریاچه ارومیه جهت بازدید از دریاچه راهی استان آذربایجان‌غربی شدند، در پی آن اتوبوس حامل خبرنگاران و تیم اعزامی بر اثر نقص فنی واژگون شد و بر اثر این حادثه دو تن از خبرنگاران فوت شدند و 17 نفر نیز دچار مصدومیت شدند.

در هیمن ارتباط مصطفی فدایی‌فرد پژوهشگر حوزه آب طی یادداشتی نوشت: دفاع از محیط زیست در ایران هر روز دشوارتر و پرهزینه‌تر می‌شود. تاکنون مشکلات مالی و اعتباری و پایین بودن حق‌الزحمه فعالیت‌های زیست محیطی در روند پیشبرد اهداف حفاظت از منابع طبیعی کشور بسیار تاثیرگذار بوده است ولی به نظر می‌رسد از این‌ پس برای تداوم اینگونه فعالیت‌ها، مدافعان حفظ منابع آب و محیط زیست، علاوه بر تحمل مشکلات مالی و کنار آمدن با دستمزدهای اندک، باید از سلامتی و جان خود نیز هزینه کنند!

بررسی آماری دستمزدها و حقوق کارشناسی بخش‌های مختلف در کشور نشان می‌دهد که کمترین دریافتی‌ها متعلق به کارشناسان و فعالین سازمان حفاظت از محیط زیست و بیشترین دستمزدها متعلق به دست‌اندرکاران ساخت و اجرای طرح‌های توسعه است.

بر این اساس شاید یکی از مهمترین دلایل بی‌توجهی به مطالعات، تحقیقات و پژوهش‌ها در مقایسه با تجهیز و راه‌اندازی کارگاه‌های عریض و طویل طرح‌های توسعه بزرگ و پرهزینه همین موضوع باشد. ولی در کشورهای توسعه‌یافته برای انجام مطالعات به خصوص از نوع محیط‌زیستی آن، هم به لحاظ مالی و هم به لحاظ مالی و اعتباری توجه ویژه‌ای معطوف می‌شود و تا پیش از روشن شدن همه، ابعاد فنی، اقتصادی، اجتماعی و محیط زیستی وارد مراحل اجرایی طرح‌ها نمی‌شوند.

بدیهی است در چنین شرایطی، طرح‌های توسعه با کمترین زمان و معقول‌ترین هزینه و کمترین تبعات اجتماعی و محیط زیستی بزرگ عموماً تحمل لازم برای مطالعه جامع و اصولی به خصوص در رابطه با تبعات و تاثیرات محیط زیست را نداشته و علاقمند هستند که به سرعت به مراحل اجرایی طرح وارد شوند! بنابراین طرحی که بر روی کاغذ می‌بایست در مدت‌زمان معین و با هزینه‌ای مشخص به بهره‌برداری برسد، بعضاً با چند برابر زمان و چندین برابر هزینه‌های پیش‌بینی شده و آن هم با مشکلات اجتماعی و محیط زیستی فراوان به بهره‌برداری می‌رسند.

طرح بزرگ انتقال آب از حوضه زاب به حوضه دریاچه ارومیه از جمله طرح‌هایی است که علیرغم فشارهای فراوان دولت در ماه‌های اخیر با هزینه‌های پیش‌بینی شده و در زمان مورد نظر به بهره‌رداری نرسید و افتخار افتتاح آن به این دولت نخواهد رسید و همین موضوع منجر به دعوت از خبرنگاران و رسانه‌ها برای پوشش خبری مراحل پیشرفت طرح و بزرگی فعالیت‌ها و ثبت افتخار آن برای این دولت شد که آن هم با بی‌تدبیری منجر به فاجعه شد.

البته دلیل اصلی این فاجعه همانند بسیاری از فجایع و بحران‌ها در کشور، کمبود منابع مالی و اعتباری است چراکه اگر اعتبارات طرح انتقال آب به حوضه دریاچه ارومیه به موقع تامین شده بود، افتتاح آن نیز مطابق برنامه در همین دولت به انجام می‌رسید و لزومی به اجرای این برنامه خبری نبود. همچنین اگر اعتبارات مورد نیاز و جاری ستاد احیای دریاچه ارومیه وجود داشت، مجبور به استفاده از اتوبوس مرگ برای کاهش هزینه‌ها نمی‌شدند.

هرچند موضوع کمبود منابع مالی و اعتباری در کشور به همین موارد ختم نمی‌شود و همین موضوع باعث توسعه فقر، فساد، رانت، اعتیاد، رشوه، عدم شفافیت، قاچاق، تولید غیرقانونی رمزارزها، عدم نوسازی ناوگان حمل و نقل شهری و جاده‌ای، عدم اصلاح زیرساخت‌های جاده‌ای، معطل ماندن بسیاری از طرح‌های توسعه اجرایی، عدم پاسخگویی مسئولین و حتی توهین‌آمیز بودن برخورد برخی از مسئولین یا عدم هم‌دردی اصولی مسئولین مرتبط با همین فاجعه دردناک اخیر نیز شده است. این در حالی است که ایران کشوری ثروتمند است و به لحاظ بسیاری از جنبه‌ها در دنیا بی‌نظیر است و بی‌تدبیری، سوءمدیریت، فقدان شفافیت و در نهایت اجرای سیاست‌های کلان نابخردانه باعث این همه ناهنجاری شده است.

تنها نکته مثبت این وضعیت کشور، افزایش مطالبه‌گری است که البته تداوم آن می‌تواند نجات‌بخش شود. همانگونه که مطالبه‌گری‌های مردمی و رسانه‌ای موجب تشکیل ستاد احیای دریاچه ارومیه شد.

به نظر می‌رسد در این شرایط، تنها راه باقیمانده اصلاح سیاست‌های کلان کشور در راستای تعامل با جهان برای رفع کامل تحریم‌ها و کاهش فقر، فلاکت و نهایتاً جلوگیری از فجایع مشابه که باعث به خطر افتادن جان و سلامتی فعالین محیط زیست و سایر مردم شود.

یاد و خاطرات همه کشته شده‌های حفاظت از محیط زیست گرامی و راهشان پررهرو باد.