عدم توازن در توسعه تجدیدپذیرها در ایران و نیروگاه‌هایی که فراموش شدند

به گزارش خبرنگار اقتصادی ایلنا، شرکت‌های فعال در زمینه سامانه‌های خورشیدی کوچک‌مقیاس با اشاره به چالش‌های این حوزه درخواست افزایش نرخ‌های خرید تضمینی برق از سامانه‌های خورشیدی کوچک‌مقیاس را به میزان 80 درصد داشته‌اند.

در همین ارتباط گفت‌وگویی با سیدمحمدجواد موسوی، نایب رئیس کمیته تجدیدپذیر سندیکای صنعت برق داشتیم، که بخش اول و دوم آن در روزهای گذشته منتشر شد.

در بخش اول گفتگو به درخواست افزایش نرخ‌های خرید تضمینی برق از نیروگاه‌های خورشیدی کوچک‌مقیاس پرداخته شد و اینکه شرکت‌های فعال در این حوزه در حال تعطیلی و خروج از بازار هستند که مشروح آن را می‌توانید در لینک زیر مشاهده کنید:

https://www.ilna.news/fa/tiny/news-1054956

در بخش دوم گفتگو بیان شد که عدم افزایش مناسب در نرخ خرید تضمینی برق از نیروگاه‌های خورشیدی کوچک‌مقیاس، موجب کاهش کیفیت پروژه‌ها از نظر تجهیزات مورد استفاده، کاهش عملکرد از نظر راندمان و طول عمر و کاهش کیفیت تجهیزات حفاظتی می‌شود و در نتیجه سابقه و اعتبار نیروگاه‌های خورشیدی کوچک‌مقیاس را زیر سوال می‌برد که بزرگترین آسیب به توسعه انرژی خورشیدی کوچک‌مقیاس است. همچنین به درخواست شرکت‌ها برای گسترش بازه 20 الی 100 کیلووات تا 200 کیلووات و نیز ایجاد پله یک مگاوات و تقسیم بازه 200 کیلووات تا 10 مگاوات به دو بخش کمتر و بیشتر از یک مگاوات و دلایل آن اشاره شد. قسمت دوم مصاحبه را نیز می‌توانید اینجا مطالعه کنید:

https://www.ilna.news/fa/tiny/news-1055380

در ادامه بخش سوم گفت‌وگو در زمینه چالش‌های نیروگاه‌های خورشیدی بویژه کوچک‌مقیاس‌ها با سیدمحمدجواد موسوی می‌آید:

آیا تقسیم‌بندی استانداردی برای نیروگاه‌های خورشیدی وجود دارد؟

ما چهار نوع نیروگاه خورشیدی داریم:

•   کوچک مقیاس خانگی/ Residential در سایز 0 تا 20 کیلووات،

•   تجاری/ Commercial در سایز 20 تا 200 کیلووات (بعضی کشورها تا 250 کیلووات) که به ولتاژ 400 ولت متصل می‌شوند،

•   صنعتی/ Industrial در سایز 200 کیلووات تا 1 مگاوات که به ولتاژ 20 کیلووات متصل می‌شوند،

•   و بزرگ مقیاس زمینی/ Utility Scale یا همان فارم که از سایز 1 مگاوات به بالا هستند.

این انواع را در جدول زیر می‌توانید مشاهده کنید:

کم‌توجهی به سامانه‌های خورشیدی کوچک‌مقیاس

آیا آماری برای توسعه این انواع نیروگاه به تفکیک در کشور ما وجود دارد؟

اخیرا جدولی از ظرفیت نصب‌شده نیروگاه‌های خورشیدی در ظرفیت‌های فوق تهیه شده که بصورت زیر است:

برای فاصله 0 تا 20 کیلووات (خانگی) و 20 تا 100 کیلووات (تجاری) آمار تفکیک شده در دست نیست. این دو مجموعا 45 مگاوات هستند. همچنین برای فاصله 100 کیلووات تا 1 مگاوات، 8 نیروگاه در آمار بوده است که مجموع ظرفیت آنها 3.3 مگاوات است.

چه نکاتی از این آمار بنظر شما مهم است؟

دو نکته بسیار مهم در این آمار به چشم می‌آید، نکته اول اینکه مجموع ظرفیت خورشیدی نصب‌شده در ظرفیت‌های کمتر از یک مگاوات بسیار کم بوده و نیازمند توجه بسیار بیشتر است. طبق جدول فوق تا اردیبهشت 99 تنها 48 مگاوات نیروگاه خورشیدی کوچک‌مقیاس زیر یک مگاوات در کشور نصب شده است که برابر 12 درصد از ظرفیت خورشیدی منصوبه است. در حالی که در سایز بیشتر از یک مگاوات، 341 مگاوات نیروگاه خورشیدی بزرگ‌مقیاس نصب شده است که 88 درصد ظرفیت نصب‌شده را تشکیل می‌دهد. این توزیع را در نمودارهای زیر نیز می‌توانید مشاهده کنید.

حفره در توسعه نیروگاه‌های خورشیدی در ایران

چرا ظرفیت نصب‌شده در فاصله 100 کیلووات تا 1 مگاوات اینقدر کم است؟

دقیقا. نکته دوم همینجاست که در فاصله 100 کیلووات تا یک مگاوات تنها 3.3 مگاوات نیروگاه نصب شده که بسیار کم و تقریبا قابل صرفنظر کردن است. این به معنای یک حفره در توسعه نیروگاه‌های خورشیدی در ایران و نیازمند تحقیق و علت‌یابی است.

به عبارتی در فاصله 100کیلووات تا 1 مگاوات، یک جای خالی وجود دارد، و اتفاقا این سایزی است که محبوبیت زیادی در کشورهای دنیا در بین واحدهای صنعتی برای نصب نیروگاه خورشیدی روی سقف سوله‌ها دارد.

توسعه نامتوازن نیروگاه‌های خورشیدی در ایران

آیا این آمار از نظر شما غیر طبیعی است؟

ببینید در سایز 0 تا 20 کیلووات چندین هزار نیروگاه خورشیدی خانگی در کشور نصب شده است، همچنین در سایز 20 کیلووات تا مرز 100 کیلووات نیز چند ده نیروگاه خورشیدی احداث شده است که مجموع دو سایز فوق 45 مگاوات را تشکیل می‌دهد، ولی از 100 کیلووات که بالاتر می‌رویم تا 1 مگاوات تقریبا هیچ نیروگاهی در کشور احداث نشده یا بسیار کم احداث شده است. همچنین در سایز بالاتر یعنی در فاصله 1 تا 10 مگاوات، حدود 55 نیروگاه خورشیدی با ظرفیت 390 مگاوات نصب شده است، این توسعه نامتوازن است.

آیا آماری از کشورهای دیگر دنیا در این خصوص دارید؟

اگر به نمودار ظرفیت نصب‌شده نیروگاه‌های خورشیدی در کشور آلمان نگاه کنیم در همه سایزهای نیروگاهی، توسعه متوازن اتفاق افتاده است. توسعه نیروگاه‌های خورشیدی در آلمان متوازن و بیشتر به سمت نیروگاه‌های کوچک مقیاس بوده است. رنگ‌های آبی (مجموع زیر 500 کیلووات) دو سوم از ظرفیت کل نصب‌شده را تشکیل می‌دهد. در مجموع دو سوم (66درصد) از نیروگاه‌های خورشیدی نصب‌شده مربوط به سایز کمتر از 500 کیلووات در سایزهای صنعتی و تجاری و خانگی است و یک‌سوم (33درصد) در سایز نیروگاه‌های بزرگ زمینی است.

کشور ترکیه نیز آمار جالبی دارد. حدود 6 هزار مگاوات (6 گیگاوات) نیروگاه خورشیدی در این کشور نصب شده که 97 درصد از آن مربوط به سایز کمتر از 1 مگاوات است. در حالی که در کشور ما تنها 12درصد مربوط به کمتر از 1 مگاوات است.

علت عدم توسعه ایران

-بنظر شما چرا توسعه سامانه‌های خورشیدی در سایز 100 کیلووات تا 1 مگاوات در ایران اتفاق نیفتاده است؟ آیا اشکال از پیمانکاران بوده است که از لحاظ فنی نتوانسته‌اند نیروگاه‌های خورشیدی در سایز 100 کیلووات تا 1 مگاوات را روی سقف واحدهای صنعتی نصب کنند؟

اشکال از پیمانکاران نیست. همین پیمانکاران توانسته‌اند تعداد زیادی نیروگاه تا مرز ظرفیت 100 کیلووات را روی سقف کارخانه‌ها نصب کنند.  ولی از مرز 100 کیلووات به بالا، این روند ناگهان متوقف شده است.

طبق بررسی‌هایی که انجام شد، متوجه شدیم که اشکال از سمت تقاضا است. یعنی مالکان واحدهای صنعتی علیرغم وجود زیرساخت برای نصب نیروگاه‌های خورشیدی با ظرفیت بیشتر از 100 کیلووات تا مرز 1 مگاوات، چون از نظر اقتصادی توجیه‌پذیر نبوده است، اقدام نکرده‌اند.

 اشکال از عدم تفکیک پله صنعتی از نیروگاهی است

چرا فاصله 100 کیلووات تا 1 مگاوات برای مالکین واحدهای صنعتی از نظر اقتصادی جذاب نبوده است؟

بدلیل پله‌های نرخ های خرید تضمینی که در سال‌های گذشته اعمال شده است. از سال 94 نرخ‌های خرید تضمینی برق برای تکنولوژی‌ها و سایزهای گوناگون تجدیدپذیر بصورتی تعیین شدند که احداث نیروگاه برای انواع تکنولوژی‌ها و سایزها جذاب شود. در این زمان برای انرژی خورشیدی پله‌هایی تعیین شد. با دقت در این پله‌ها متوجه می‌شویم که فاصله 100کیلووات تا 10 مگاوات که فاصله بسیار بزرگی است، بصورت یک بازه با یک نرخ خرید برق در نظر گرفته شده است. این بازه بزرگ شامل نیروگاه‌های صنعتی از 100 کیلووات تا 1 مگاوات و نیروگاه‌های بزرگ‌مقیاس زمینی از 1 مگاوات تا 10 مگاوات می‌شود. در حالی که تیپ این دو نوع نیروگاه و قیمت تمام‌شده آنها کاملا متفاوت است، بنابراین تعیین یک نرخ خرید برق برای کل این بازه، درست نیست. به عبارتی اکنون بعد ازگذشته 5 سال و کسب تجربه، نیاز است که این دو نوع نیروگاه صنعتی و نیروگاه زمینی بزرگ مقیاس در جداول نرخ وزارت نیرو از هم تفکیک شوند.

یعنی بنظر شما عدم تفکیک این دو بازه موجب کاهش جذابیت شده است؟

مطمئنا تعیین یک نرخ برای این فاصله بزرگ که از 100 کیلووات شروع می‌شود و تا 10 مگاوات ادامه پیدا می‌کند، نتیجه‌اش این شده است که برای سایز 10 مگاوات بیشترین جذابیت و برای سایزهای نزدیک به 100 کیلووات کمترین جذابیت ایجاد شود و عملا توسعه در سایز 100 کیلووات تا 1 مگاوات را متوقف کرده است.

-پیشنهاد شما چیست؟

پله‌های استاندارد پیشنهاد شده بصورت زیر است:

 موافقت با گسترش پله 100 کیلووات تا 200 کیلووات و ایجاد پله 1 مگاوات

آیا ساتبا و وزارت نیرو با این پله‌ها موافق هستند؟

ساتبا با گسترش پله 100 کیلووات به 200 کیلووات موافقت کرده و این پیشنهاد را در نامه به وزارت نیرو نیز ارسال کرده است. فاصله 100 تا 200 کیلووات از فنی و اتصال به شبکه مشابه با کوچک‌تر از 100 کیلووات است و مشکل فنی ندارد. منتظریم که وزارت نیرو نیز موافقت کند. درباره پله 1 مگاوات نیز ساتبا طبیعتا با این پله موافق است.

پیشنهاد عقد قرارداد تا 1 مگاوات توسط شرکت‌های توزیع برق در استان‌ها

عقد قرارداد در این بازه جدید با ساتبا است یا با شرکت‌های توزیع؟

برای نیروگاه‌های خورشیدی که در ظرفیت 200 کیلووات الی 1 مگاوات قرار است احداث شوند، در حال حاضر نیاز است که متقاضی به ساتبا در تهران مراجعه کند. پیشنهاد ما این بوده است که در این فاصله، قراردادهای خرید تضمینی با شرکت‌های توزیع استان منعقد شود و بدین ترتیب از بوروکراسی و تمرکزگرایی کارها در تهران نیز جلوگیری می‌شود. برای نیروگاه‌های بادی نیز هم اکنون پله 1 مگاوات وجود دارد و قراردادهای برای کمتر از 1 مگاوات توسط شرکت‌های توزیع در استان‌ها منعقد می‌شود. همچنین در این فاصله شرکت‌های توزیع مسئولیت دریافت مطالعه اتصال به شبکه و اعطای مجوز آن را بر عهده دارند که در آینده نیز اینگونه خواهد بود. ضمنا فراموش نکنیم که در کشور همسایه‌مان ترکیه نیز نیروگاه‌های خورشیدی تا ظرفیت 1 مگاوات، نزدیک 97 درصد ظرفیت نصب شده را شامل می‌شوند و پروسه مجوزها بسیار ساده‌سازی شده است. این نشان‌دهنده اهمیت نیروگاه‌های خورشیدی کمتر از 1 مگاوات است.

توسعه نیروگاه‌های خورشیدی روی سقف ده‌ها هزار واحد صنعتی

چه متقاضیانی برای فاصله 200 کیلووات تا 1 مگاوات وجود دارد؟

ما 822 شهرک و ناحیه صنعتی و 46 هزار واحد صنعتی به بهره‌برداری رسیده در این شهرک‌ها و نواحی صنعتی در ایران داریم که کانون‌های مصرف برق هستند.

باید توجه کنیم که در سوله‌های صنعتی زیرساخت ایجاد نیروگاه خورشیدی بصورت بسیار عالی مهیا است، از جمله مالکیت محل، سوله آماده نصب و انشعاب برق آماده دارند. همه چیز آماده است که تعداد زیادی از این واحدها بتوانند مجهز به نیروگاه‌های خورشیدی کوچک مقیاس شوند و مقداری از برق مصرفی خود را تامین کنند. در صورت همراهی ساتبا و وزارت نیرو می‌توانیم در سال 1400 شاهد توسعه نیروگاه‌های خورشیدی در شهرک‌های صنعتی سراسر کشور باشیم.

پیش‌بینی شما از سال آینده چیست؟

در صورت افزایش نرخ‌های خرید تضمینی برق خورشیدی به میزان مناسب و تفکیک پله‌ها، شاهد رونق نیروگاه‌های خورشیدی خانگی، تجاری و صنعتی از یکطرف و بازگشت شرکت‌های فعال در این زمینه به کسب و کار خواهیم بود. همچنین با توجه به این که دستورالعمل الزام ادارات دولتی به نصب نیروگاه‌های خورشیدی توسط وزیر نیرو نزدیک به ابلاغ است، امیدواریم که با اجرای صحیح آن یک مسیر جدید نیز برای توسعه نیروگاه‌های خورشیدی کوچک‌مقیاس گشوده شود و بخشی از برق ادارات نیز از این طریق تامین شود.