هنر‌‎های «خوس دوزی جنوب فارس» و «رخ دوزی لامرد» ثبت ملی می‌شوند

به گزارش خبرنگار ایلنا، خوس دوزی هنری است که از گذشته های دور در مناطق جنوبی فارس به ویژه در شهرستان لامرد رواج داشته است. هنر خوس دوزی بر روی روسری شال‌های زنانه با پس زمینه مشکی اجرا می شود. در این رشته هنرمند خوس دوز بدون استفاده از سوزن یا ابزار و صرفا با خوس و قیچی خوس های رنگی را بر روی شال سیاه با گره مخصوص می دوزد.

خوس دوزی که تماما به صورت اشکال هندسی است در طرح ها و نقش های گوناگون بسته به سلیقه هنرمند بر روی شال سیاه نقش می‌بندد. هنرمند خوس دوز هیچ نقشه ای را نمی‌بیند و نقش و نگارها همگی از ذهن هنرمند خوس دوز تراوش می کند. هر ردیفی از نقش و نگارهای خوس دوزی شده نام محلی مخصوص به خود دارد. دختران خوس دوز این هنر را به صورت تجربی از مادران خود آموخته اند.

در رابطه با هنر رخ دوزی که اختصاصا به نام رخ دوزی لامرد ، در دست ثبت قرار دارد، می‌توان گفت نقش و نگارهای این هنر بازمانده ای از هنر دوران باستان است.

رخ هنری است که صرفا با نخ ابریشم در رنگ‌های مختلف بر روی پارچه سرخی که به شیله معروف است بافته می شود. به طور کلی در هنر رخ دوزی از نخ ابریشم رنگی، سوزن و پارچه سرخ (شیله) استفاده می شود. رخ بعد از بافته شدن در ساخت سرپوش زنانه که در گذشته به جای روسری مورد استفاده قرار می گرفته به کار می رود. سرپوش زنانه که با دو نام کلته و کلین معروف است ترکیبی است از رخ که دور تا دور آن با یراق و تلی (بادله) و سکه و مهره های نقره که به حلوین معروف است تزیین شده و بلندای دم آن حدود دو متر  است که بر روی لباس آویزان می شود و تا پشت پا می رسد. نقش و نگار رخ چیزی شبیه به نقش قالی است که هنرمند رخ دوز این نقش‌ها را بدون هیچگونه نقشه آماده و صرفا با نقشه ای که در ذهن خود دارد بر روی پارچه شیله طراح و دوخت می کند.

پارچه سرخ شیله که مخصوص این کار است از کشور هندوستان وارد می شود که امروزه به دلیل عدم واردات این نوع از پارچه هنرمند رخ دوز با مشکل مواجه شده است و ناچار است پارچه های دیگری را جایگزین کند که این امر کیفیت کار هنرمند را تقلیل می دهد. همانند قالی هر رخی دارای طرح و نام مخصوص به خود است و هر ردیفی از نقش و نگارهای رخ دارای نام مخصوص به خود است. رخ از هنرهای قدیمی است که در حال فراموشی است و فقط افراد مسن این هنر را اجرا می کنند و امروزه در تعداد کمی از خانواده ها به دختران آموزش داده می شود. خوس دوزی در سطحی گسترده در مناطق جنوبی فارس رواج دارد اما هنر رخ دوزی  در حال فراموشی است. (منبع: کتاب هنر-صنعت فراموش شده(صنایع دستی لامرد)، مولف جواد عسکری چاوردی، قم، نشر عطش.)

خوس دوزی و رخ دوزی هنری صرفا زنانه است و تماما توسط بانوان آفریده و اجرا می شود. خوشبختانه با آماده شدن پرونده های ثبت ملی این دو هنر در دی ماه سال جاری؛ گامی ارزشمند در جلوگیری از فراموشی این هنرها توسط اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان فارس برداشته شد.

به گفته «مصیب امیری» مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری فارس، پرونده‌های رنگ ریزی پشم در بین عشایر فارس، مهارت ساخت کومه درمناطق ییلاقی فارس، خوس بافی جنوب فارس و رخ دوزی لامرد مهیا و برای کارشناسی نهایی و ثبت در فهرست آثار ناملموس کشور به وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی ارسال شده است.

طی 9 ماه گذشته از سال جاری موسیقی محلی جهرم، مراسم شنبه اول سال در نی ریز، مهارت تهیه کاشی هفت رنگ شیراز، مهارت تهیه حلوای ارده در زرقان، مهارت تهیه حلوای میده در منطقه دشمن زیاری نورآباد ممسنی، مهارت تهیه حلوای سین در ارسنجان و مهارت تهیه حلوای مسقطی لاری در فهرست میراث ناملموس ملی قرار گرفته اند.

تعداد پرونده‌های ثبتی استان فارس در فهرست ناملموس میراث کشور ۷۵ اثر است.