حفظ اصالت پوشش سر در بین زنان غرب ایران/ نقش زن در حکومت و مذهب عیلام باستان

به گزارش خبرنگار ایلنا، مهسا ویسی در همایش "زن در گستره فرهنگ و تمدن عیلام تا ایلام" درباره مقایسه «سرپوش زنان در ایلام باستان بر اساس داده‌های باستان‌شناسی و ایلام معاصر» اظهار داشت: یکی از ویژگی‌های بارز مردم در فلات ایران در طول تاریخ نوع پوشش خاص آنها بوده که این نوع پوشش در مناطق مختلف ویژگی‌‌های خاص خودش را داشته است.

ویسی ادامه داد: برخی از این پوشش از دوره‌های باستانی تا به امروز در فرهنگ مردم ایران باقی مانده‌اند و علاوه بر پوشش تن، پوشش سر نیز داشته‌اند. این پوشش سر بر اساس طبقات اجتماعی در بین اشخاص متفاوت بوده است.

وی گفت: بر اساس بررسی کارشناسی تاریخ پوشاک و تن‌پوش، در فلات ایران این نوع پوشش از دوره عیلام باستان الگو گرفته که این تمدن از سه هزار سال قبل از میلاد آغاز شده و تا هزاره اول میلاد حکمرانی‌شان ادامه داشته و تاریخ پادشاهی ایران منحصر به این دوره است. 

عضو هیات علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی در ادامه به سه دوره حکمرانی عیلامی‌ها اشاره کرد و گفت: حکومت پادشاهی عیلامی‌ها با مرکزیت شهر شوش به سه دوره عیلام قدیم، میانه و جدید تقسیم می شود که بخش پشت‌کوه لرستان در سال 1307 که مقارن است با حکومت پهلوی اول اسم این منطقه را به یاد عظمت پادشاهی تمدن عیلام به این نام تغییر داد و امروزه ما شاهد این نام بر استان ایلام هستیم.

ویسی: امروزه در استان ایلام شاهد پوشش سر (سربند)، زنان این منطقه هستیم که ریشه در دوران گذشته تمدن عیلام دارد

وی به پوشش سنتی زنان امروز استان ایلام اشاره کرد و گفت: زنان این منطقه پوشش سنتی خاص خودشان را دارند و ریشه‌های این پوشش سنتی به دوره پنج هزار سال قبل از میلاد باز می‌گردد. امروزه در استان ایلام شاهد پوشش سر (سربند)، زنان این منطقه هستیم که ریشه در دوران گذشته تمدن عیلام دارد.

سرپوش در ایران باستان

ویسی اضافه کرد: قدیمی‌ترین نوع پوشش سر در پیکره‌ها و نقش برجسته‌های شناسایی شده در تاریخ ایران باز می‌گردد به یک پیکره عیلامی و بعد از آن در دوره ماد، هخامنشی، اشکانی و ساسانی این نوع پوشش سر در بین زنان مشاهده می شود.

مادرسالاری در تمدن ایلام

وی به جایگاه ویژه و محبوبیت زنان در دوره تمدن عیلام باستان نیز اشاره کرد و گفت: نقش زن در حکومت و مذهب عیلام باستان از جایگاه ویژه و همچنین تاثیر بسیار زیادی در قدرت سیاسی حکایت دارد به خصوص در اوایل این حکومت یک نوع مادرسالاری کاملا مسلط به جامعه آن روز دیده می‌شود. الهه‌ها، رب‌النوع‌ها و پیکرهای آن دوره گویای باورهای مذهبی و نگاه حاکمان آن دوره به جایگاه زنان در این تمدن است.

ویسی تصریح کرد: با در نظر گرفتن موقعیت اجتماعی زنان در جامعه عیلامی پنج طبقه وجود داشته که هر کدام از این طبقات لباس مخصوص به خودشان را داشتند که عبارتند از : الهه‌ها، نیایشگران، ملکه‌ها، زنان شاغل و عادی. در کنار پوشش خاص هر کدام از این طبقات، سرپوشش نیز بر سر هر کدام از آنها مشاهده می‌شود که البته ناگفته نماند تعدادی از پیکرک‌هایی که از آن دوره باقی مانده فاقد سر هستند به همین دلیل در مورد پوشش سر آ‌نها نمی‌شود اظهارنظر کرد.

وی عنوان کرد:‌ اولین نقش‌برجسته‌های تاریخی که نشان دهنده ریسندگی و تولید نخ در دوران باستان توسط زنان مربوط به تمدن عیلام است.

ویسی در ادامه به نقش برجسته دوران تمدن عیلام در کورنگان نیز اشاره کرد و گفت:‌ در این نقش برجسته دو رب‌النوع زن و مرد نقش شده که در کنار آنها خادمان و پرستندگان وجود دارند. پنج نفر در کنار رب‌النوع‌ها ایستاده‌اند که همگی زن بوده و لباس بلندی بر تن دارند به نظر می‌رسد که این زنان پوششی بر سر دارند که در زیر این پوشش گیسوان آنها نمایان است.

ویسی: پوشش سر یا سربند در بین زنان مناطق غربی از جمله ایلام، کرمانشاه و لرستان ریشه و اصالت عمیقی در تاریخ۵۰۰۰ هزار ساله گذشته تمدن عیلام دارد که این سنت تا به امروز در بین زنان غرب ریشه و اصالتش را حفظ شده و تغییر چندانی نکرده است

وی به نقش برجسته دیگری که باز هم به تمدن عیلام در بین‌النهرین باز می‌گردد اشاره کرد و گفت: در این تصویر عیلامی‌هایی که به اسارت دولت آشور در آمدند در بین آنها زنانی با پوشش ساده سر دیده می‌شوند.

ویسی بیان کرد: در برخی نقش برجسته‌های دیگر مربوط به تمدن عیلام زنانی با پوشش سر مشاهده و به صورت چادر نقش شده اند و این پوشش به شکلی بر سر آنها قرار گرفته که موهای‌شان مشخص نیست که این نقش برجسته‌ها به دوره عیلام میانی و در شهرستان شوش یافت شده است.

سرپوش زنان ایلام معاصر

وی به پوشش سر (سربند) زنان ایلام معاصر نیز اشاره کرد و گفت: پوشش زنان ایلامی امروز که شامل تن‌پوش، سرپوش و پاپوش است نسبت به مناطق کردنشین امروز از جمله کردستان، کرمانشاه و لرستان از تنوع بیشتری برخوردار است. این پوشش‌ها عبارتند از کلاو، گلونی، کت، سرون، هبر، کساری، مقنا، لچک و ... که به لحاظ نوع پارچه و مدل بستن آنها بر روی سر باهم متفاوت هستند. 

ویسی گفت: بر اساس بررسی‌های کارشناسان سرپوش یا پوشش سر از دوران پیش از تاریخ ایران جزیی از جامه ایرانی بوده و پوشاک‌سنتی زنان منطقه غرب ایران از جمله کردها و لرها که شباهت‌های زیادی از لحاظ فرهنگ پوشش از گذشته تا به امروز دارند که نقش برجسته‌های به جای مانده چند هزار ساله گویای این حقیقت است.

وی در پایان اضافه کرد: پوشش سر یا سربند در بین زنان مناطق غربی از جمله ایلام، کرمانشاه و لرستان ریشه و اصالت عمیقی در تاریخ۵۰۰۰ هزار ساله تمدن عیلام دارد که این سنت تا به امروز در بین زنان غرب ریشه و اصالتش را حفظ کرده و تغییر چندانی نکرده است.