چهارشنبه سوری، جشن پاسداشت نور و روشنایی است/ آتش ؛ مهم‌ترین مؤلفه شادی در نزد ایرانیان

نوروز رجبی در گفت و گو با خبرنگار ایلنا در این باره اظهار داشت: بر خلاف سنت سامی نژاد در سنت فرهنگی، مذهبی و اجتماعی ایرانیان گرامی داشت شادی از اهمیت بالایی برخوردار است.

وی ادامه داد: از نگاه مردمان ایرانی سور، شادی و جشن سبب رضایت خداوند و پدیدآورنده خلقت می شود و این به پایداری هستی کمک می کند.  از این جهت است که در نزد ایرانیان شادی جشن و سور  از اهمیت بالایی برخوردار است. بر خلاف سامی ها که گریه کردن برای رضای خدا و عزا داری از اهمیت بالایی برخوردار است.   

چهارشنبه سوری یکی از  دیرپا ترین جشن های ایرانی است

رجبی افزود: از این روی در نزد مردمان ایران شادی، سور و جشن در پیوند با آتش است. چهارشنبه سوری یکی از  دیرپا ترین جشن های ایرانی است که می توانیم رد پای آن را در  متون کهن پیش از اسلام جست وجو کنیم. شاید برای بسیاری از مردم جای سئوال باشد که چرا چهارشنبه پایان سال این جشن برگزار می شود. ایرانی ها جشن چهارشنبه سوری را در اصل در پنجه آخر سال می گرفتند یعنی از 365 روز سال، 5 روز پایانی سال کبیسه است که متناسب با نیاز سال برای اینکه همگام باشد با تحولات طبیعی این 5 روز پایانی را کم و زیاد می کردند.

این استاد دانشگاه بیان کرد: ایرانی ها عادت داشتند 5 روز آخر سال را جشن بگیرند ولی اینکه چرا این جشن بعدها در چهارشنبه پایانی سال برگزار شد ساختگی است. عده ای گفتند در سنت اسلامی چهارشنبه روزی نحس بوده و سعد و مبارک نیست اما در هیچ روایت دینی این سخن از اعتبار برخوردار نیست و همه روزها  در سنت ایرانی و اسلامی نامبارک نبوده و همگی مبارک هستند.

چهارشنبه سوری جشن پاسداشت نور است

رجبی ادامه داد: چهارشنبه سوری به طور کلی جشن پاسداشت نور است. در سنت ایرانی و در نگاه دیالکتیک و دین زرتشت  جهان بر دو بخش استوار است که همه چیز یا بر حق است یا بر باطل، یا بر شادی است یا بر غم و تاریکی است، خنده و شادی یا بر غم و گریه است که آتش نیز در جبهه روشنی، پاکی، خیر و برکت است. سیاوش برای اینکه پاکی و راستی اش ثابت بشود از آتش می گذرد و آتش بر او سرد می شود.

این باستان شناس گفت: در سنت اجتماعی ایران آمدند و احترام به آتش را که نماد مهر و دوستی است را تسری دادند چرا که رنگ عشق قرمز است و در رنگ شناسی می گویند رنگ‌های سرد و گرم و در طبع آدمی هم می گویند طبع سرد و گرم ؛  آدمی که طبعش سرد باشد بیمارگونه و سودا زده است و آدم گرم مهربان، خوش اخلاق و مهمان نواز است.  بنابراین به همین دلیل است که در جشن چهارشنبه سوری مردم ایران از آتش می خواهند که   بی عشق و سردی  من را بگیر و طبع گرم و آتش زده و عشق پاک، خیر، برکت و نور را به من بده.

 
                                                                 به ایرانی ها اتهام آتش پرستی زدند

وی عنوان کرد: برخی ـآمدند و به ایرانی ها اتهام آتش پرستی زدند  در حالی که ایرانیان هرگز آتش را پرستش نکردند و خدای یگانه را می پرستند. ایرانیان جزو نخستین ملل یگانه پرست در جهان هستند و از قضا به نظر می رسد یکی از دلایلی  که ما ایرانیان به سمت دین اسلام گرایش پیدا کردیم همین پیشینه یکتا پرستی ما است . وقتی به ایرانیان تهمت آتش پرستی زدند فردوسی به درستی خلاف این تهمت را بیان کرد : نگویی که آتش پرستان بدند /پرستنده پاک یزدان بُدند »ایرانیان آتش را پرستش نمی کردند بلکه چون آتش یکی از چهار نیروی  پایدار هستی است آن را گرامی می داشتند که حتی در متون اسلامی هم می توان ردی از این موضوع را مشاهده کرد.  سهروردی برای اولین بار که یکی از نخستین پیشگامان رجوع به اندیشه های ایرانی بود و سنت اسلامی و فلسفه اشراق را پدید آورد می گوید که آتش یک نماد است. حتی در قرآن آمده که حضرت موسی وقتی در کوه طور گم می شود با دیدن آتش راه را پیدا می کند و آتش نشانه نور و رستگاری است. همچنین در قرآن سوره ای به نام نور داریم که اشاره به روشنایی می کند. بنابراین آتش پرستیدنی نیست بلکه گرامی داشتنی است. 

رجبی افزود: چه کسی اهمیت آتش را می فهمد؟ آن کسی که از سرما دارد یخ می زند. ایرانیان قدیم که در سرزمین های سرد زندگی می کردند طبیعتا باید به آتش توجه بسیار زیادی داشته و آن را گرامی می داشتند.  روی هم رفته ایرانی ها توجه شان به آتش توجه به نور و رستگاری، خیر و عشق است. و پرهیز از سردی و بیماری است و اینکه ایرانیان باستان در جشن های سده، مهرگان، چهارشنبه سوری و... آتش را گرامی می دارند به همین دلیل است. متاسفانه همانگونه که بسیاری از مفاهیم درست به مرور زمان تحریف می شوند چهار شنبه سوری هم یکی از سنت های دوست داشتنی و مبتنی بر عرفان، اخلاق و اندیشه ایرانی است که در سایه ترقه، بمب و نارنجک و کارهای نادرست کمی به بیراهه سوق داده شده است. و بر ماست که این سنت دیرینه را به سنت درستش بازگردانیم. همانگونه که نیاکان مان به ما آموختند از روی آتش بپریم  و  آتش را به عنوان نماد برکت و مهربانی و دوستی بدانیم.  اینکه برخی اتهام وارد کردند که ایرانی ها آتش پرستند  زیرا از روی آن می پرند  این‌گونه نیست بلکه به آتش احترام می گذاشتند.

 وی گفت: کسانی آتش را قابل احترام می دانند که در سرزمین های سرد زندگی کرده باشند.  همچنین ایرانیان برای آب نیز ارزش زیادی قائل بوده و الهه آناهیتا که نماد آب بود را گرامی می داشتند و آن کسی که در بیابان زندگی می کند و عطش آب دارد قدر آب را را بیشتر می داند. نور  برای افرادی دوست داشتنی است که دچار تاریکی  جسمی و معنوی شده باشد. همچنین ایرانیان به هوا هم احترام می گذاشتند و کسانی قدر هوا را می دانند که در شهری با آلودگی هوا مانند تهران زندگی می کنند. پس هوا، آب، خاک و آتش سالم و تمیز بسیار ارزشمند است و زندگی ما  را می تواند رهایی ببخشد. 

گفت و گو: مریم بازوند