ناشران شهرستانی جایی در لیست خرید كتاب ندارند،
تبعیض در خرید كتاب موج می‌زند
ناشران شهرستانی از وجود تبعیض بین تهران و شهرستان‌ها خبر می‌دهند و این مساله را در بخش خرید آثار پررنگ می‌دانند. خرید‌ها بیشتر از ناشران خودی و تهرانی و در حوزه‌ی آثار دینی صورت می‌گیرد.
ایلنا: خرید کتاب‌های ناشران توسط وزارت ارشاد همواره با گلایه‌های زیادی از سوی طیف‌های مختلف ناشران همراه بوده است. در ادامه‌ی بررسی وضعیت خرید کتاب‌های ناشران توسط وزارت ارشاد، به سراغ ناشران شهرستانی رفتیم. بخشی از این گلایه ها به وجود تبعیض براساس منطقه و استان است؛ ناشران شهرستانی می‌گویند که عمده‌ی خریدهای انجام شده وزارت ارشاد و اصولآ حمایت‌های این وزارت‌خانه از صنف نشر، از ناشران تهرانی انجام می‌شود.
کاظم یاوریان(مدیر انتشارات یاوریان در شهر اردبیل) در این مورد گفت: خود من عضو کمیته‌ی خرید کتاب هستم و به شکل مستقیم از مسائل این حوزه آگاهم. در آبان ماه سال گذشته (۹۰) از انتشارات ما دو عنوان کتاب خریداری شد، اما هنوز با ما تسویه حساب نکرده‌اند.
او توضیح داد: این خرید‌ها که به صورت مستقیم توسط خود وزارت ارشاد انجام شده بود، شامل ۳۰۰ جلد از یک کتاب بود که برای آن باید مبلغ ۴ میلیون و ۸۰۰ هزار تومان به ما می‌پرداختند. این کتاب به عنوان اثر برگزیده‌ی کشور هم انتخاب و حتی ثبت خارجی هم شده بود. کتاب دیگری هم بود که نزدیک به ۵۰۰ جلد از ما خریداری شد و هزینه‌ی آن ۷۸۰ هزار تومان بود. ما این کتاب‌ها را با هزینه‌ی خودمان به انبار وزارت ارشاد در جاده‌ی کرج برده و تحویل دادیم. بعد از گذشت ۱۳ ماه از این خرید‌ها، همچنان منتظر دریافت پول آن هستیم، از طرف دیگر نمی‌توانیم سهم مولفان این آثار را هم پرداخت کنیم و این مساله هم مشکل ما را مضاعف کرده است.
مدیر انتشارات یاوریان درباره‌ی پیگیری‌های صورت گرفته برای وصول این مبالغ گفت: به ما گفتند که مدیریت در این بخش منتقل شده و آدرسی را در خیابان کارگر جنوبی (تهران) به ما دادند، اما با مراجعه‌های ما به این محل هم اتفاقی نیفتاد و در این محل کسی جوابگوی ما نبود. در خود وزارت‌خانه هم جواب مشخصی به ما نمی‌دهند و تکلیف آثاری که از ما خریداری شده مشخص نیست.
او در جواب نحوه‌ی خریدهای وزارت ارشاد از ناشران توضیح داد: بسیاری از این خرید‌ها به درد ناشران شهرستانی نمی‌خورد. مثلآ می‌گویند از فلان کتاب ۵۰ نسخه را می‌خریم، اما قیمت این کتاب ۲۰۰۰ تومان است که کل آن مبلغ خرید ۱۰۰ هزار تومان می‌شود و بر این رقم مبلغ ۳۰ درصد تخفیف را هم لحاظ می‌کنند که در نهایت قرار می‌شود ۷۰ هزار تومان به ناشر پرداخت شود. این نکته را در نظر بگیرید که حمل و نقل کتاب‌ها برعهده‌ی خود ناشران است. به این ترتیب حمل و نقل آن از شهری مثل اردبیل تا جاده‌ی کرج، شاید بیشتر از کل مبلغ پرداختی به ما شود.
یاوریان در مورد موضوع کتاب‌های خریداری شده از ناشران گفت: تلاش کمیته‌ی خرید کتاب استان اردبیل در این جهت است که خرید‌ها شامل تمام عناوین بشود. دلیل این مساله هم این است که بخشی از آثار منتشرشده در این شهر، به زبان آذری است و این آثار در جای دیگر کشور خریداری ندارند و باید از آن‌ها حمایت انجام شود، بنابراین سعی شده که از تمام کتاب‌ها بدون در نظر گرفتن موضوع خرید انجام شود.
این ناشر افزود: البته این مساله تا شهریورماه به این ترتیب بود و از این زمان به بعد، ارشاد از هیچ ناشری خرید نکرده است و دلیل این مساله هم همان جریان انتقال مدیریت عنوان شده است.
حبیب‌الله اکبرپور(مدیر انتشارات «الف» و رئیس سابق اتحادیه‌ی ناشران مشهد) ضمن نامناسب بودن نحوه‌ی خرید کتاب از ناشران گفت: من به عنوان کسی که ۴ سال رئیس اتحادیه‌ی ناشران مشهد بوده، می‌گویم که این روند بسیار نامناسب و نامطلوب است.
او به تبعیض‌های موجود در روند خرید کتاب‌ها اشاره کرد و گفت: کتاب‌های بعضی از ناشران را به خوبی و راحتی می‌خرند، اما بسیاری از آثاری خوب و چاپ اول را که کتاب‌های مرجعی در زمینه‌ی خود محسوب می‌شود، جایی در لیست خرید کتاب ندارند. البته گاهی اوقات هم از ناشرانی که با آن‌ها ارتباط ندارند، خرید می‌کنند، اما این خرید‌ها به چه صورت است؟
مدیر انتشارات «الف» توضیح داد: زمانی به ما گفتند کتاب‌های شما را ۶۰ درصد قیمت پشت جلد می‌خریم. این یعنی ما باید ۱۰ درصد هم از جیب خود بگذاریم. واقعآ این منطقی است، این خرید درست است؟ این خریدهای چیزی نیست که مشکلات ناشران را حل کند. البته در این میان آن دسته از ناشرانی که روابط خوبی دارند، آثار خود را به خوبی می‌فروشند، اما ناشران غیر وابسته واقعآ با مشکل روبرو هستند.
اکبرپور درباره‌ی آخرین خریدی که از آن‌ها انجام شده است گفت: آخرین بار ۴ ماه قبل کتاب «اسرائیل چگونه باید از بین برود» را از ما خریدند، اما هنوز پول آن را نپرداخته‌اند. جالب است که این کتاب را با قیمت تمام شده به ارشاد فروختیم.
او به تبعیض بین شهرستان‌ها و تهران اشاره کرد و گفت: خرید‌ها از ناشران تهرانی بیشتر است و با شرایط ما خیلی متفاوقت است. بالاخره آن‌ها به خود وزارت‌خانه دسترسی مستقیم دارند و خیلی از آن‌ها هم ارتباط خوبی با ارشاد پیدا می‌کنند.
این ناشر خود را جزء ناشران فعال دانست و ادامه داد: با وجود فعال بودن ما در این حوزه، حتی اجاره‌ی محل دفتر نشر هم تامین نمی‌شود. شرایط امروز نشر به گونه‌ای است که اگر کسی انتشارات را تعطیل کند کار درستی کرده و زود‌تر جلوی ضرر را گرفته است. در چنین وضعیتی اگر خریدهای ارشاد از ناشران به شکلی درست و منطقی انجام شود، می‌تواند تا حدودی کمک حالشان شود.
علی نویدگویی (مدیر انتشارات نوید شیراز) با اعلام اینکه روند خرید کتاب از ناشران در شهر شیراز از ابتدای امسال متوقف شده است، ادامه داد: هیچکدام از خریدهای سال قبل ارشاد هم هنوز تسویه نشده است. ضمن اینکه این کتاب‌ها در سال گذشته با کاغذ ۳۵ هزار تومانی چاپ و قیمت‌گذاری شده‌اند، حتی در صورت پرداخت پول آن‌ها هم ناشران در این بین بسیار متضرر شده‌اند. این کار مثل این است که یک قالب یخ را در برابر آفتاب قرار داده باشیم و مدام کوچک‌تر شدن آن را نظاره کنیم.
او در مورد تفاوت بین ناشران تهرانی با سایر شهرستان‌ها گفت: به هر حال از قدیم هم گفته‌اند «از دل برود هرآنکه از دیده برفت». در تمام حوزه‌ها شهرستان‌ها کمتر به چشم می‌آیند. به هر حال در تهران ارتباط مستقیم با نهاد‌ها و وزارتخانه‌ها وجود دارد. موضوع نشر هم از باقی حوزه‌ها جدا نیست و این تفاوت‌ها در این بخش هم کاملآ به چشم می‌آیند.
نویدگویی که از سال ۱۳۵۰ در حوزه‌ی نشر فعال است؛ ادامه داد: ما ۱۸ بار به عنوان ناشر برگزیده‌ی کشور انتخاب شده‌ایم و به جرات می‌توانم بگویم در حال حاضر جزء ۲۰ ناشر فعال کشور هستیم. ما در بحران اخیر اقتصادی و با وجود بحث دلار و مشکلات کاغذ و فیلم وزینک و... فعالیت خود را کم نکرده‌ایم و سعی می‌کنیم همچنان با این وضعیت ادامه بدهیم، اما واقعیت تلخ این است که باز هم در این زمینه به چشم نمی‌آییم، زیرا در خیلی از جا‌ها قدرت تصمیم‌گیری یک کارمند بیشتر از یک مدیرکل است و روال تصمیم‌گیری‌ها درست نیست.
او در این مورد که اجرای درست طرح خرید کتاب تا چه میزان می‌تواند کمک حال ناشران باشد؛ گفت: به نظر من اساس این طرح با ایراداتی زیادی مواجه است و بهتر بود حمایت‌ها از ناشران به شکل‌های دیگری انجام می‌شد که به زیرساخت‌های صنف نشر کمک کند. بودجه و یارانه‌ی کاغذ که امروز دیگر مشخص نیست کجا می‌رود و چه می‌شود، می‌تواند به شکل‌های دیگری مورد استفاده قرار بگیرد. اگر این پول در بخش مدیریت بخش توزیع و سیستم‌ها پخش کتاب مصرف می‌شد خیلی منطقی‌تر و بهتر بود.
این ناشر ادامه داد: در بسیاری از موارد برای اجرای این طرح هیچگونه کار‌شناسی و نظارتی صورت نمی‌گیرد، مثلآ کتاب از ناشر آذربایجان غربی خریداری می‌شود و به شیراز فرستاده می‌شود. عمده‌ی این خرید‌ها هم توسط خود وزارت ارشاد انجام می‌شود و کمیته‌های خرید استانی در این زمینه چندان فعال نیستند.
نویدگویی در پاسخ به این سوال که اجرای درست این طرح در وضعیت فعلی و با وجود مشکلات اقتصادی، تا چه میزان می‌تواند کمک حال ناشران باشد، اینگونه پاسخ داد: به هر حال خرید کتاب بی تاثیر نیست، اما همانطور که گفتم مشکلات بزرگی هم در بقیه‌ی بخش‌ها وجود دارند و مثلآ در حوزه‌ی خرید کتاب، سیستم توزیع به شدت مشکل دارد. ضمنآ فقط بحث خود کتاب و ناشر مطرح نیست، اصناف بسیار زیادی با این بخش مرتبط هستند، بخش‌هایی مثل چاپ و لیتوگرافی و صحافی و حمل و نقل و توزیع و... که هرکدام جای کار بسیاری دارند.
انتشارات «نوشته» به مدیریت «سید مهدی صاحب فصول» یکی از ناشران دیگر شهرستانی است که مدت‌هاست از آن‌ها خریدی انجام نشده است. این ناشر اصفهانی توضیح داد: از ۲ سال پیش به این سمت از ما خریدی انجام نشده و همیشه اولویت اول با تهران بوده و از آن‌ها تعداد عناوین بیشتر و تعداد بالاتری را می‌خرند. به هر حال ناشران شهرستانی با مشکلات زیادی روبرو هستند و باید در این بخش‌ها مورد توجه قرار بگیرند.
او افزود: پیشنهاد من این بود که خرید کتاب بر اساس ضریب‌هایی که به آثار داده می‌شود صورت بگیرد. این ضریب‌ها می‌تواند براساس آثاری برگزیده در جشنواره‌ها و... انجام شود.
«صاحب فصول» در مورد موضوع آثاری که خریدهای وزارت ارشاد بیشتر معطوف به آن‌هاست، گفت: احساس ما این است که این خرید‌ها بیشتر در حوزه‌ی آثار دینی صورت می‌گیرد. البته این مساله بد نیست، اما این خرید‌ها به قصد تجهیز کتابخانه‌ها انجام می‌شود و زمانی که تعادل بین موضوع کتاب‌ها به هم بریزد، علاقه برای حضور در کتابخانه‌ها کمتر می‌شود.
مدیر انتشارات «نوشته» افزود: مثلآ همچنان روی خرید قرآن و مفاتیح سرمایه‌گذاری می‌شود و این در حالی است که در کتابخانه‌های ما به تعداد زیادی از این آثار موجود است و ضمن اینکه همه‌ی مردم در خانه‌ی خود قرآن دارند و مطالعه‌ی آن هم معمولآ در خانه انجام می‌شود. به هر حال بالا بودن آمار خرید کتاب در این حوزه‌ها، در سایر حوزه‌ها مشکل و واکنش ایجاد می‌کند.
این ناشر در پایان به وضعیت نامناسب نشر در شرایط کنونی اشاره کرد و گفت: با این وضعیت ۳ برابر شدن قیمت کاغذ، تقریبآ کار‌ها را متوقف کرده‌ایم. در این شرایط لزوم حمایت از سوی ارشاد بیش از پیش احساس می‌شود تا این صنف به طور کامل ورشکست نشود.
داریوش رضوانی(مشاور اجرایی معاونت امور فرهنگی وزارت ارشاد) در مورد خرید کتاب از شهرستان‌ها گفت: در شهرستان‌ها کمیته‌های خرید وجود دارند که تصمیم‌گیری برای خرید کتاب برعهده آن‌هاست و سرفصل بودجه‌ای مشخص خود را برای خرید کتاب دارند.
او همچنین درمورد عدم خرید کتاب او در مورد دلیل توقف خرید کتاب در چند ماه اخیر گفت: امسال برای خرید کتاب از ناشران مبلغ ۱۲ میلیارد تومان بودجه درنظر گرفته شده است. ۴۰ درصد از این بودجه تاکنون به ما تخصیص داده شده که در مراحل خرید کتاب مصرف شده است.
