قدمت شهر سنندج به هزاره چهارم پیش از میلاد بر می گردد

ایلنا- سنندج: شهرستان سنندج مرکز استان کردستان در فاصله 512 کیلومتری غرب شهر تهران و از لحاظ جغرافیایی تقریباً در مرکز استان قرار گرفته است به طوریکه به جز شهرستا‌نهای سقز و بانه با سایر شهرستانها همسایه است.

به گزارش ایلنا، شهرستان سنندج بر اساس برآورد سال 1390  با جمعیتی معادل بیش از یک ونیم میلیون  نفر پرجمعیت‌ترین شهرستان استان محسوب می‌گردد.

از لحاظ وضعیت طبیعی و اقلیمی سنندج یک شهر کوهستانی با آب و هوای سرد کوهستانی است که دارای تابستانهای ملایم و زمستانهای نسبتاً سرد است.

 ارتفاع این شهر از سطح دریا 1480 متر و متوسط بارندگی آن بیش از 500 میلیمتر در سال است،شهر سنندج به دلیل وضعیت خاص توپوگرافی یکی از شهرهای زیبای ایران است به طوریکه پیرامون این شهر از کوه‌های زیبا و بلند و داخل شهر به صورت تپه ماهور از تپه‌های متعددی تشکیل شده و برفراز هر تپه‌ای منظره‌ای زیبا از شهر نمایان است.

تعدادی از این تپه‌ها مانند توس‌نوذر، تپه‌روسی، تپه شرف‌الملک و.. از لحاظ تاریخی و مذهبی با اهمیت می‌باشند و همچنین کوه زیبای آبیدر، کوه کوچکه‌رش (سنگ سیاه) در دو طرف شهر، زیبایی بیشتری به این شهر داده‌اندو در حاشیه شرقی شهر رودخانه قشلاق جاری است که بر زیبائی هرچه بیشتر شهر افزوده است.

مردم مناطق کردنشین شهر سنندج را «سنه» می‌گویند و در واقع سنندج معرب واژه مرکب «سنه‌دژ» است، «سنه‌» در فرهنگ لغات اوستایی به معنای شاهین و عقاب است هرچند که در مورد واژه سنه تعاریف دیگری نیز وجود دارد.

قدمت شهر سنندج به هزاره چهارم پیش از میلاد برمی گردد

مسوول مرکز باستان شناسی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کردستان در گفتگو با خبرنگار ایلنا در سنندج اظهار داشت: قدمت شهر سنندج به هزاره چهارم پیش از میلاد (دوره مس و سنگ میانی) برمی گردد.

زاهد کریمی افزود: بررسی های باستان شناسی انجام شده در دو تپه واقع در ضلع شرقی شهر سنندج و در جوار رودخانه گریاشان، در اراضی شهرک دگایران که با مساحتی بیش از دو هکتار به همدیگر تصل هستند نشان دهنده قدمت شش هزار ساله شهر سنندج (دوره مس و سنگ میانی) است.

وی تصریح کرد: با توجه به پراکندگی سطحی داده های فرهنگی (سفال) و بررسی آثار بدست آمده در این مکان این آثار مربوط به دوران کالکولتیک میانی (مس و سنگ میانی) مربوط می شود که شاخصی از دوره دالما - عبید بوده و سفال ها دارای نقوش هندسی هستند.

کریمی بیان کرد: با توجه به استقرار این منطقه در حاشیه شرقی شهر سنندج که اکنون بافتی از شهر محسوب می شود می توان به پیشینه این شهر در ادوار گذشته دست یافت.

وی در ادامه افزود: در ضلع شرقی این تپه آثار سطحی از دوره اشکانی و اسلامی نیز به دست آمده است که با ساخت و سازهای صورت گرفته در این قسمت، بخش زیادی از محوطه مربوط به این دوران از بین رفته است.

سابقه تاریخی:

آنچه درباره سنندج محرز است این است که از سال 1046 هـ ق یعنی در دوره صفوی و در زمان شاه صفی سلیمان خان اردلان مرکز حکومت را از قلعه‌های حسن‌آباد و پالنگان در جنوب سنندج به شهر سنه منتقل نمود. و تا قبل از آن سنندج به صورت دهکده‌ای کوچک به حیات خود ادامه می‌داد.

احتمالاً شهر کهن «سنه» در اثر زلزله و یا هجوم مغول ویران شده بود زیرا تپه باستانی توس‌نوذر در کنار رودخانه قشلاق و قلعه حسن‌آباد و سایر شواهد مانند قبرهایی با قدمت بیش از هزار سال که در سنندج پیدا شده است گواهی بر قدمت شهر دارد.

 سلیمان خان اردلان پس از انتقال مرکز حکومت به سنندج، قلعه حکومتی را با استحکام تمام دربالای تپه‌ای بنا نهاد و عمارات و حمام و مسجد و بازار را در خارج و اطراف قلعه ساخت گفتنی است سنندج به لحاظ موقعیت جغرافیائی و فعالیت‌های شهرسازی عصر صفوی و قاجار، از بافت شهری سنتی باارزشی برخوردار است که بناهای مسکونی و عام‌المنفعه متعددی مانند حمام، مساجد، بازار و تکیه در آن باقی‌مانده است.

موقعیت فرهنگی:

شهر سنندج از نظر فرهنگی، هنری و مذهبی جایگاه ویژه‌ای در میان مناطق کردنشین دارد تعداد هنرمندان برتر عرصه‌های مختلف فرهنگی و هنری مانند موسیقی، تئاتر وهنرهای تجسمی جایگاه عظیم تصوف و عرفان در تکایا و خانقاه‌های شهر و چاپ نشریات کردی، سنندج را به یک شهر فرهنگی تبدیل نموده است.

 گفتنی است شهر سنندج با تعداد 141 مسجد بیشترین تعداد مسجد را نسبت به جمعیت در میان کشورهای اسلامی دارا است.

جاذبه‌های گردشگری شهرستان سنندج

1-مسجد جامع سنندج:

این مسجد در حد واسط خیابان امام خمینی و در ضلع شمالی آن قرار دارد. بر اساس مدارک موجود زمان احداث مسجد مربوط به دوره قاجار بوده و به دستور امان‌ا..‌خان والی کردستان در سال 1228 هجری قمری ساخته شده است.

این مسجد دو ایوانی است با یک حیاط مرکزی که در پیرامون آن 12 حجره برای طلاب علوم دینی ساخته شده است. مسجد دارای شبستانی بزرگ با 24 ستون است و اطراف شبستان و سر ستونها با آیات کلام‌ الله مجید مزین شده است. برای تزئین دیوارهای مسجد از کاشی‌های هفت‌رنگ استفاده شده و در ازاره‌های آن سنگ مرمر به کار رفته است

2 - مجموعه پارک تفریحی آبیدر:

سینمای روباز (تابستانه) کشور در این باغ جای گرفته است. این مجموعه از قدیم‌الایام تفریحگاه مردم سنندج بوده و کوه آبیدر دارای محبوبیت خاصی در میام مردم است.

3 - بازار سنندج:

این بازار در دو طرف خیابان انقلاب قرار گرفته و در سال 1046 هـ ق همزمان با مرکزیت یافتن شهر سنندج به عنوان مرکز حکومت اردلانها ساخته شده است. پلان این بازار به صورت مستطیل بزرگی است که در اثر خیابان‌کشی دوران حکومت پهلوی به دو بخش تقسیم شده و بخش شمالی آن بازار سنندجی و بخش جنوبی آن بازار آصف نام گرفته است. با وجود مراکز خرید جدید این بازار همچنان موقعیت و ارزش خود را از لحاظ تجاری حفظ نموده است.

4 - خانه کرد (عمارت آصف):

خانه کرد موزه مردم‌شناسی مناطق کردنشین و بزرگترین موزه مردم‌شناسی مربوط به یک قوم در کشور ایران است. که در خیابان امام خمینی شهر سنندج واقع شده است. این موزه در عمارت آصف دایر گردیده و این عمارت یکی از بزرگترین عمارتهای اعیانی شهر سنندج است که دارای ارزش‌های ویژه معماری از لحاظ آجرکاری و گچبری و اروسی‌سازی است و حمام آن زیباترین حمام خصوصی در بین حمام‌های سنندج می‌باشد. بنای اولیه این عمارت مربوط به دوره صفویه بوده و در دوره‌های قاجار و پهلوی تکمیل تر شده است.

5 - موزة سنندج:

این موزه در خیابان امام، کوچه حبیبی و در بخش بیرونی عمارت ملا لطف‌الله شیخ‌الاسلام (که امروزه به خانه سالار سعید مشهور است) قرار دارد و در آن آثار و اشیاء تاریخی کشف شده از استان و سایر نقاط ایران به نمایش گذاشته شده است. اروسی موزه سنندج یکی از نمونه‌های بی‌نظیر هنر اروسی‌سازی و کار استادکاران سنندجی می‌باشد. عمارت ملا لطف‌الله از بناهای باقیمانده دوره قاجار است.

6 -عمارت خسروآباد:

این عمارت در بلوار خسروآباد (شبلی) قرار دارد. عمارت در نوع خود بی‌نظیربوده وسالها مرکز حکومت حکام اردلان به ویژه خسروخان بوده است. مجموعه عمارت و باغ آن افزون بر دو بخش اصلی یعنی قصر سلطنتی با ورودی ستون دار در بخش غربی و ساختمان شرقی باغلام گردشها و ایوان ستون‌دار مشرف بر صحن عمارت و فضای بیرونی بنا دارای فضاهای دیگری چون حمام، اتاق قاپی چیان و خدمتکاران است. تزئینات معماری این بنا شامل گچبری، آجر کاری، اروسی‌های زیبا و حوض چلیپا شکل داخل عمارت است.

7- عمارت وکیل:

این مجموعه بزرگ در خیابان کشاورز واقع شده است و شامل سه حیاط با عمارت‌های مربوطه و یک حمام خصوصی در داخل مجموعه و یک حمام عمومی در خارج آن است.

بخش اصلی عمارت وکیل در دوران زندیه ساخته شده و بخش‌های دیگر متعلق به دوره‌های قاجار است. مجموعه دارای تزئیناتی چون آجرکاری‌های زیبا و اروسی‌های پرکار است و حیاط مرکزی دارای سقف شیروانی با طرح کلاه‌فرنگی است.

8- عمارت مشیر دیوان:

این عمارت در خیابان شهدا قرار دارد و شامل هفت حیاط با فضاهای مرتبط است و یک حمام خصوصی در داخل مجموعه دارد. هر یک از حیاط‌ ها نیز دارای آبنما می‌باشند؛ عمارت توسط میرزا یوسف مشیردیوان در دورة قاجار ساخته شده است و زیباترین ایوان با طرح کلاه‌فرنگ در سنندج متعلق به این بنا است.

در این عمارت نیز از اروسی‌های پرکار، تزئینات آجری، کاربندی‌های و چگ‌بری جهت تزئین استفاده شده است.

9- حمام خان:

این حمام در ضلع شمالی بازار قدیمی سنندج در خیابان انقلاب واقع است. تزئینات آهکبری داخل حمام و نقوش موجود بر روی دیوار آن در نوع خود بی‌نظیر و جالب می‌باشد. حمام در سال 1220 هجری قمری به دستور امان‌الله خان اردلان ساخته شده و در بین حمام‌های باقیمانده از گذشته بزرگترین و زیباترین حمام شهر است. مقدمات تبدیل این حمام به موزه فراهم شده و قرار است درسال جاری (1385) به عنوان موزه حمام افتتاح شود.

10- امام زاده هاجره‌خاتون:

این امام زاده در خیابان صلاح‌الدین ایوبی در محلة قدیمی سرتپوله واقع است؛ بر اساس روایات موجود این امامزاده شریفه، خواهر امام رضا (ع) است که در سفر آن بزرگوار به خراسان در کردستان رحلت نمود و در این مکان به خاک سپرده شده است. در مجاور این امامزاده مسجد و آرامگاه مشایخ و بزرگان سنندج نیز قرار دارد.

11- امام زاده پیر عمر:

این امام زاده در ضلع جنوبی خیابان امام خمینی واقع شده و تاریخ ساخت آن 1046 هـ ق می‌باشد. امام زاده پیرعمر را پسر بلافصل حضرت علی (ع) می‌دانند. بنای آرامگاه شامل تزئینات آجری، گچبری و اروسی‌های زیبا است. قسمتهای عمده‌ای از بنا به علت فرسودگی در سالهای 1372 تا 1374 هـ. ش بازسازی شده است.

12- امامزاده پیرمحمد:

این بقعه در میدان نبوت سنندج در بالای تپه‌ای که قبرستان قدیمی شهر واقع شده است قرار دارد این بنا محل دفن امام زاده محمد بن یحیی مشهور به پیرمحمد است.

13- قرآن نگل:

در 65 کیلومتری غرب سنندج در مسیر جادة سنندج- مریوان، در داخل مسجد روستای نگل قرآنی خطی از دوران گذشته وجود دارد که بنا به اعتقادات مردم یکی از چهار قرآن خطی است که در زمان خلیفة سوم به رشته تحریر درآمده و به چهار اقلیم دنیا فرستاده شده است. قطع قرآن رحلی بزرگ، جلد آن چرمی و صحفات کاغذی ضخیم آن به علت تشابهی که با پوست دارد بین مردم به پوست آهو شهرت یافته است. خط قرآن کوفی و دارای نقطه و اعراب و در قسمتی از شماره آیات طلاکاری شده و مزین به نقوش گیاهی می‌باشد.تاریخ تحریر قرآن با توجه به شیوه خط و تزئینات مربوط به اواخر قرن چهارم هجری است.این قرآن در بین مردم جایگاه والایی داشته و همه‌روزه عده کثیری از نقاط دوردست برای زیارت آن به این روستا می‌آیند.

14- مراسم عرفانی:

از دیگر جاذبه‌های شهر سنندج مراسم عرفانی دروایش است که به صورت هفتگی در برخی از تکایای آن اجرا می‌گردد و گردشگران بسیاری از این مراسم دیدن می‌نمایند.

در استان کردستان دو فرقه عمده تصوف وجود دارد:

•  طریقة قادریه: پیروان این طریقه مریدان شیخ‌عبدالقادر گیلانی هستند که درک حقیقت و وصول به حق را در قیل و قال می‌دانند و در حالت سماع، دف‌زنان به عالم جذبه می‌روند و هر بیننده‌ای را شیدای خود می‌کنند.

•  طریقة نقشبندی: مؤسس این طریقت خواجه بزرگ مولانا بهاء‌الدین محمد نقشبند بخارایی است و پیروان او وصول به حق را در تفکر و سکوت می‌دانند

15- صنایع دستی:

صنایع دستی هم از جاذبه‌های مهم سنندج است و انواع قالی و قالیچه، گلیم، تخته‌نرد و شطرنج سنندج شهرت و اعتبار جهانی دارد.

16- دریاچه سد قشلاق:

در فاصلة 20 کیلومتری شمال سنندج در مسیر جاده سقز بر روی رودخانه قشلاق سد مخزنی قشلاق احداث شده است. دریاچه پشت این سد 11 کیلومتر طول دارد و وسعتی معادل 934 هکتار را در بر می‌گیرد این دریاچه محل مناسبی برای ورزش‌های آبی است و جزو جاذبه‌های طبیعی سنندج به شمار می‌رود.

17- قلل مرتفع:

به علت کوهستانی بودن منطقه و امنیت حاکم بر آنها هر ساله تعداد بسیاری از کوهنوردان به قلل مرتفع و مشهور سنندج صعود می‌نمایند.

مهمترین قلل این شهرستان عبارتند از: آبیدر، سلطان سراج‌الدین، آوالان در جنوب سنندج، شاه‌نشین در ژاوه‌رود، کوه کوچک سار در جنوب غربی و کوه چرخ‌لان در جنوب غربی سنندج.