مطالبات نافرجام پرستاران، خلاء بزرگ نظام سلامت کشور

 به گزارش خبرنگار ایلنا، پرستاران پیش از دیگرسپید پوشان نظام سلامت کشور در صف درمان بیماران ایستاده‌اند و بیش از دیگران نیز همراه بیمار در طول مراحل درمان هستند، این جایگاه اما در زمان دریافت مطالبات و احقاق حقوق خود تغییر می‌کند و سبب می‌شود که پرستاران این بار از صف اول به صف‌های عقب‌تر رانده شوند. در ادامه این گزارش به برخی از مهم‌ترین این مطالبات جامعه پرستاری کشور در طی سالهای اخیر خواهیم پرداخت.

تعرفه خدمات پرستاری

حدود ۷ سال است که از تصویب طرح تعرفه‌گذاری خدمات پرستاری در مجلس شورای اسلامی می‌گذرد، در طی این سال‌ها جامعه پرستاری چشم انتظار بوده تا با اجرایی شدن این قانون تغییری در وضعیت درآمدشان ایجاد و کمی از شرایط سخت کاریشان جبران شود، اما هنوز اجرای این قانون در کشور پس از طی این مدت طولانی به دلایلی همچون نبود اعتبار، نبود آیین نامه اجرایی و... متوقف مانده است، این مساله در حالی است که پرستاران انتظار داشتند در طرح تحول نظام سلامت که از سال گذشته آغاز شد، راه‌حلی برای این مساله دیده شده باشد، اما برخلاف انتظار، جایگاهی برای اجرای این تعرفه در طرح تحول نظام سلامت دیده نشد و این فرصت نیز از دست رفت.

عباس عباس‌زاده، نایب رئیس شورای عالی نظام پرستاری، در گفت‌وگو با خبرنگار ایلنا در این باره گفت: «طرح تعرفه‌گذاری خدمات پرستاری متاسفانه آیین‌نامه اجرای روشنی ندارد و این مسئله بزرگ‌ترین مشکل آن است، قانون تعرفه‌گذاری مصوبه مجلس است و باید اجرا شود، اما اگر آن زمانی که این قانون پیشنهاد شد، دقیق‌تر آن را بررسی کرده بودیم، به این مشکلات برنمی خوردیم، اکنون مشخص نیست که چه کسی باید خدمات پرستاران را استاندارد کند و چه کسی باید قانون را به آیین‌نامه اجرایی تبدیل کند.

 همچنین وزارت بهداشت، بیمه تامین اجتماعی و شرکت‌های بیمه‌ای که مخاطب این قانون هستند، نیز مشخص نیست که تحت عنوان چه مجموعه‌ای باید ملزم به رعایت آن شوند. بنابراین نداشتن آیین‌نامه اجرایی مشخص و نبود متولی اجرای مشخص دو مشکل اساسی این قانون است که باید حل شود و در دستور کار شورای عالی بیمه قرا رگیرد.»

از سوی دیگر داریوش طاهرخانی عضو شورای عالی نظام پزشکی کشور ضمن تایید اینکه اجرای این طرح باید مورد بررسی قرار بگیرد، اظهار کرد: «بخش‌هایی از این طرح به تایید و تصویب مراجع مربوطه رسیده‌، اما متاسفانه تا این لحظه در کشور عملیاتی نشده‌ و لازم است که یک بار دیگر در هفته سلامت نه تنها در مورد پرستاران بلکه در مورد همه افرادی که در حوزه سلامت شاغل هستند، در دستور کار قرار بگیرد.»

طرح تحول نظام سلامت و تاثیر آن بر وضعیت پرستاران

طرح تحول نظام سلامت که اجرای آن از سال گذشته آغاز شد، تاثیرات مختلفی را بر روی گروه های مختلف دخیل در حوزه سلامت گذاشت، اما پرستاران، همانطور که از ابتدا عدم نظرخواهی از آن‌ها برای تدوین این طرح را به عنوان گلایه مطرح می‌کردند، اکنون نیز با وجود افزودن بار بیشتری بر دوش پرستاران از بی‌تاثیربودن آن بر بهبود وضعیت پرستاران صحبت می‌کنند، هرچند که عباس‌زاده به عنوان یکی از نمایندگان جامعه پرستاری این طرح را عاملی برای تغییر وضعیت شغلی افراد ندانست اما تاکید کرد: «طرح تحول نظام سلامت که یکی از عوامل اجرای آن پرستاران هستند تاثیر معناداری بر وضعیت درآمدی پرستاران نگذاشته است.»

این مساله در حالی است که وضعیت درآمدی و چگونگی دریافت کارانه برخی پزشکان پیشرفت قابل ملاحظه‌ای در این طرح پیدا کرده است.

طاهرخانی نیز در این خصوص با تاکید بر اینکه اکنون زمان مناسبی برای ارزیابی طرح تحول نظام سلامت گفت: «زمان مناسبی است تا سیاستگذاران حوزه سلامت این طرح را مورد ارزیابی قرار دهند و ببینند که چه میزان به اهدافی که این طرح داشته است، نزدیک شده و یا چقدر به اهداف مورد نظر رسیده‌اند.

باید توجه داشت که هر طرح و برنامه‌ای زمانی موفق خواهد بود که ۳ نکته در آن مدنظر قرار بگیرد: ۱-میزان رضایت ارائه دهندگان خدمت ۲-میزان رضایت گیرندگان خدمت و ۳- منابع مالی پایداری که برای تداوم آن طرح لازم است؛ بنابراین در این مورد شاید زمان آن است که وزارت بهداشت بررسی طرح تحول نظام سلامت را در دستور کار قرار دهد و نظر مردم به عنوان دریافت‌کنندگان خدمت و نظر پرستاران و پزشکان را به عنوان ارائه‌دهندگان خدمت ارزیابی کند تا مشخص شود؛ چه میزان توانسته به آنچه مدنظرش بوده، برسد.

وی با اشاره به اینکه همه زوایای طرح تحول نظام سلامت مورد بررسی کار‌شناسانه قرار نگرفته و از همه گروه‌ها در این باره نظرخواهی نشده است، افزود: «این موضوع مساله جدیدی در کشور ما نیست در خصوص برنامه بزرگ پزشک خانواده نیز از هیچ کدام از کسانی که قرار بود؛ خدمات ارائه دهند، اخذ نظر نشد و حتی اگر کسی چالش‌های این موضوع را مطرح می‌کرد متهم به ایستادن در برابر یک برنامه ملی می‌شد. در خصوص طرح تحول سلامت نیز این موضوع تکرار شد و نه تنها از پرستاران بلکه از بسیاری گروه‌های دیگر نیز که در این طرح ارائه خدمت می‌کنند، اخذ نظر نشد و اگر کسانی هم چالش‌هایی را مطرح کردند‌‌، همان روندی که در برنامه پزشک خانواده بود در اینجا هم تکرار شد؛ باید توجه کرد که این نگاه به نظام سلامت آسیب‌های جدی وارد می‌کند.

البته به هرحال این طرح یکی از طرح‌های بسیار خوبی است که می‌تواند به نظام سلامت کمک کند، مشروط بر اینکه مورد یک بازنگری جدی قرار بگیرد، هرچند که باید در نظر داشت، قضاوت در خصوص موارد نیازمند بازنگری هنوز زود است و باید صبر کنیم تا آمارهای دقیق و روشنی را وزارت بهداشت اعلام کند تا در آن زمان در این خصوص اظهارنظر کنیم.»

طرح مبتنی بر عملکرد

یکی از پیامد‌های طرح تحول نظام سلامت اجرای طرح مبتنی بر عملکرد بود، طرحی که نحوه اجرای آن با نارضایتی گسترده پرستاران همراه و به اعتقاد آن‌ها سبب ایجاد اختلاف زیادی میان میزان کارانه پرداختی به پرستاران و پزشکان شد.

 نایب رئیس سازمان نظام پرستاری کشور در مورد این طرح اظهار کرد: «از لحاظ تئوریک هر کس باید بر مبنای عملکرد خودش پاداش بگیرد، اما اینکه چگونه می‌توان به یک فرمول قابل اجرا و درست برای این مسئله رسید نکته بسیار مهمی است.

 در واقع باید گفت که فرمول‌ها و شیوه‌هایی که اکنون انجام می‌شود به درستی نتوانسته، این مسئله را پیاده کند هیچ کس با اصل اینکه هر کس براساس کاری که می‌کند، در آمد داشته باشد مشکلی ندارد اما شیوه آن باید درست و منطقی باشد.»

از طرف دیگر عضو شورای عالی نظام پزشکی نیز با تاکید بر این مساله که پرستاران و جامعه پزشکی محل مناسبی برای آزمون و خطا در مورد شیوه نظام پرداخت نیستند، بر ضرورت قرار گرفتن این مساله در دستور کار یک تیم کار‌شناسی اقتصاد سلامت اشاره کرد و گفت: «چند الگو ی شناخته شده در این زمینه وجود دارد و با توجه به اینکه گروهی از افراد موافق وضع موجود و گروهی دیگر نقطه نظراتی در خصوص چالش‌های آن دارند، یک تیم کار‌شناسی اقتصاد سلامت می‌تواند، الگوی متناسبی با شرایط بومی کشور را از بین روش‌های شناخته شده دنیا پیدا کند تا براساس آن عمل شود، به این شکل چالش‌هایی که در زمینه طرح مبتنی بر عملکرد وجود دارد، مرتفع خواهد شد.»

وضعیت درآمدی پرستاران

کم بودن درآمد پرستاران و اختلاف شدید میان درآمد پرستاران و پزشکان و شیوه محاسبه کارانه پرستاران که به این اختلاف دامن زده نیز همواره در طی این سال‌ها یکی از مسائل جامعه پرستاری بوده است، عباس‌زاده در تحلیل این اختلاف به کمبود اطلاعات و آمار اشاره کرد و گفت: «متاسفانه عدد و رقم درستی نداریم که در این زمینه مبنای کار خود قرار دهیم اختلاف درآمد پرستاران و پزشکان از ۵ برابر تا ۱۰۰ برابر اعلام می‌شود و ما به طور دقیق نمی‌دانیم که وضعیت پرداخت در مورد کارانه گروه پزشکی چقدر است، متاسفانه اطلاع‌رسانی در این زمینه شفاف نیست و اعداد و ارقام مربوط به آن در دسترس ما قرار ندارد.

وی ادامه داد: «اما می‌دانیم که دیدگاهی در برخی از بخش‌ها حاکم است که کارانه را حق العلاج پزشک می‌داند، در حالی که برخی دیگر معتقدند کارانه مربوط به کارکرد کل مجموعه و بیمارستان در درمان یک بیمار است. بنابراین باید به نسبت بین افراد مجموعه تقسیم شود. این تفاوت مبنایی در دیدگاه باید بررسی شود تا به نتیجه مناسبی در مورد آن برسیم. در واقع باید گفت که اختلاف شدیدی میان درآمد پرستاران و پزشکان احساس می‌شود، اما اینکه چقدر است نمی‌توانیم در مورد آن نظر بدهیم.»

در ادامه این بحث طاهرخانی با بیان اینکه پرستاران و پزشکان عمومی نیز مانند همه شهروندان باید از درآمدی برخوردار باشند که بتوانند زندگی خوب و آرامی را برای خود فراهم کنند، اظهار کرد: «علی‌رغم اینکه پرستاری از مشاغل سخت و زیان‌آور است و به نوعی این افراد در کنار پزشکان عمومی در خط اول پاسخگویی به بیماران هستند، اما متاسفانه شاهدیم علی‌رغم اقدامات مناسبی که در حوزه اقتصاد سلامت در کشور رخ داده است، پرستاران هم مانند پزشکان عمومی به حقوق واقعی خود نرسیده‌اند.

البته باید دقت داشت که به هیچ عنوان جامعه پزشکی و پرستاران نمی‌خواهند، رسیدن به حقوق خود را به قیمت تحمیل هزینه‌های سنگین به بیماران به دست بیاورند، بلکه باید دولت‌ها مطابق تکالیفی که براساس قانون اساسی برعهده آن‌ها گذاشته شده است، منابع نظام سلامت را تامین کنند و قرار نیست که هزینه‌های سلامت از جیب مردم تامین شود.

 جا دارد سیاستگذاران، در این هفته نگاه ویژه و دوباره‌ای در حوزه اقتصاد سلامت داشته باشند و مسیر را به سمتی هدایت کنند که این اقشار نیز به حقوق قانونی خود برسند.

وی در ارتباط با اختلاف میان درآمد پزشکان و پرستاران توضیح داد: در هیچ جامعه‌ای درآمدهای اقشار مختلف مردم نباید تفاوت‌ فاحشی با یکدیگر داشته باشد؛ نظام سلامت نیز تابعی از این موضوع است. بنابراین زمانی می‌توانیم بگوییم که اقتصاد نظام سلامت درست و منطقی است که اختلاف معناداری میان درآمد گروه‌های مختلفی که در نظام سلامت حضور دارند، وجود نداشته باشد. اما امروز می‌بینیم که درآمد‌ها در گروه‌های مختلف با هم تفاوت‌های فاحش و معناداری دارند که البته این موضوع مختص پرستاران نیست و در بین گروه‌های مختلف پزشکان هم دیده می‌شود.

ما در سازمان نظام پزشکی در سال اخیر تلاشمان این بود که تعرفه‌های سال ۹۴ به گونه‌ای تدوین و تصویب شود که شکافی که بین گروه‌های مختلف جامعه پزشکی وجود دارد، از بین برود. اما متاسفانه مصوبه ما در شورای عالی بیمه مورد یک جراحی بزرگ قرار گرفت و پیشنهادی که تقدیم هیات دولت شد، کاملاً متفاوت با نظر ما، به عنوان نماینده جامعه پزشکی بود.

باید در نظر داشته باشیم؛ نظام سلامت، زمانی موفق خواهد بود که دریافتی گروه‌های مختلف ارائه دهنده خدمات سلامت تفاوت منطقی داشته باشد.»

پرستارانی که وظایف دیگران را نیز بر دوش می‌کشند

زمزمه‌های گله از سوی برخی پرستاران شنیده می‌شود که علی رغم وظیفه سنگینی که بر دوش دارند، گاهی ناچارند که وظایف افراد دیگر را هم بر دوش بکشند؛ به ویژه عدم حضور کافی پزشک در بیمارستان را نیز یکی از دلایل بروز این مشکل می‌دانند، نایب رئیس سازمان پرستاری ضمن تایید بروز‌ این معضل در جامعه پرستاری تصریح کرد: «بیمارستان یک سازمان اجتماعی است و در آن نمی‌توان به دلیل نبود برخی افراد بیمار را از خدماتی محروم کرد که موجب آسیب دیدن روند درمان وی شود. به همین دلیل پرستاران گاهی ناچار می‌شوند، وظایف افراد دیگر را که در بیمارستان حضور ندارند، انجام دهد هر چند که شرح وظایف اصل مهمی برای ما است، اما نمی‌توانیم تنها به استناد آن روند درمان بیمار را به خطر بیاندازیم. به همین دلیل مجموعه مدیریت بیمارستان باید کمبود‌ها و نبود افراد دیگر را جبران کند.

 هرچند که شیوه کار پزشک و پرستار متفاوت است، اما اغلب حضور پرستار در بیمارستان بیشتر از پزشک باید باشد اما آیین‌نامه‌ها برای هر حرفه‌ای وظیفه‌شان و میزان حضورشان را مشخص کرده است. بنابراین در هر گروه از بخش نظارتی انتظار می‌رود که بر این مسئله نظارت کنند تا تخلفی در این زمینه صورت نگیرد.»

طاهرخانی نیز در این مورد نقش بخش‌های نظارتی را مهم دانست و عنوان کرد: «نظارت بر درمان تکلیفی بر عهده وزارت بهداشت است و براساس قانون شرح وظایف همه شاغلین در حوزه‌های مختلف، کاملا مشخص و شفاف است و هیچ کس حق ندارد، وظیفه خود را بر دیگری تحمیل کند.

بنابراین وزارت بهداشت باید این موارد را شناسایی و برابر قانون با آن‌ها برخورد کند. ما در هیات‌های انتظامی نظام پزشکی وظیفه‌مان برخورد با مواردی است که در آن افراد به وظیفه خود عمل نکرده باشند، البته وزارت بهداشت باید این موارد را شناسایی و به ما معرفی کند.

عضو شورایعالی نظام پزشکی ادامه داد: اینکه نظات بر درمان در کشور ما ضعیف است، قابل کتمان نیست، وزارت بهداشت در حوزه نظارت با مشکلات جدی روبرو است. به طوری که برخی تخلفات نظیر مشکلات داروی آوستین، بسیار دیر شناسایی می‌شوند و آسیب‌های جبران ناپذیری را در جامعه به جا می‌گذارند.»

سلامت و پایداری نظام سلامت در کشور وابسته به سلامت ارکان آن است و یکی از مهم‌ترین ارکان نظام سلامت کشور پرستاران هستند، پرستارانی که انتظار می‌رود با بهبود شرایط کاریشان بتوانند، با خیالی آسوده‌تر وظیفه خطیر خود را دنبال کنند؛ در پایان این گزارش عضو شورای عالی نظام پزشکی نیز با اشاره به اهمیت نقش همه اعضای جامعه سلامت در موفقیت این حوزه یاد آور شد: ما در حوزه بهداشت و درمان طی ۳۶ سال گذشته دستاوردهای بسیار خوبی داشتیم که حاصل تلاش همه افرادی است که در جایگاه‌های مختلف در این حوزه در حال فعالیت هستند و به هیچ وجه این دستاورد‌ها و توفیقات را نمی‌توانیم تنها به وزرای بهداشت، دولتمردان یا سیاستگذاران منسوب بدانیم، زیرا اگر هرکدام از ارائه‌دهندگان خدمت در جایگاه خودشان وظایف خود را درست انجام نمی‌دادند، به وضعیتی که امروز در آن هستیم، نمی‌رسیدیم.