در گفت‌وگو با ایلنا مطرح شد:
پالایشگاه‌سازی؛ حربه‌ای برای سیاسی‌بازی مدعیان/ رانت یا منافع ملی؛ کدامیک اولویت دارد؟
یک کارشناس حوزه انرژی اظهار داشت: ما اکنون به دولت‌های گذشته نقد داریم که چرا زمانی مجوز موسسسات مالی و اعتباری را صادر کردند، چرا نظارت کم بود و باعث شد این موسسات ده‌ها هزار میلیارد تومان به دولت و کشور زیان وارد کنند. اگر در زمینه ساخت پالایشگاه هم محکم‌کاری نشود چه کسی در آینده پاسخگو است؟
به گزارش ایلنا، طی ماه‌های گذشته نساختن پالایشگاه و پتروپالایشگاه در حالی مورد انتقاد قرار گرفته که حتی یک دلیل فقط برای اقناع افکار عمومی و نه مسئولین امر آورده نشده است. ابرپروژه‌هایی ارزبر و نه ارزآور که اکنون نه تنها در کشور بلکه منطقه و جهان به لحاظ محصولات تولیدی آن اشباع شده و بازار داغی ندارد.
همگان بر این موضوع اذعان دارند که باید از مرحله خام‌فروشی عبور و وارد عرصه تولید محصول با ارزش افزوده بالا شویم و گفته می‌شود تولید محصولات پالایشگاهی یکی از راه‌ها است، اما در واقع این ظاهر قضیه است، زیرا پالایشگاه‌سازی برای تولید محصولی که دنیای امروز که هر روز از آن فاصله می‌گیرد و تلاش می‌کند به سمت سوخت‌هایی با آلایندگی کم، حرکت کند، دیگر توجیهی ندارد. در واقع باید گفت علاقمندان به انتخاب این مسیر برای گذار از خام‌فروشی فقط از چیزی انتقاد می‌کنند آنهم با اهداف سیاسی.
پیش‌تر عباس کاظمی مدیر عامل سابق شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی با تاکید بر اینکه روش‌های دیگری غیر از پالایشگاه‌سازی برای به خام نفروختن نفت وجود دارد، به ایلنا گفته بود: سیاست سرمایه‌گذاری روی گاز به جای نفت بجا بوده است، یک میزان پولی داشتیم که وزارت نفت روی گاز سرمایه‌گذاری کرده و نتایج مثبت آن را هم می‌بینیم. در هر خانه‌ای گاز وجود دارد. واقعیت این است که تولید و تصفیه نفت گران‌تر است و اگر روی نفت تمرکز می‌کردیم، مزیت گاز را از دست می‌دادیم.
به گفته یک نماینده سابق مجلس امروز انتقاد می‌شود که چرا زمانی مجوز موسسسات مالی و اعتباری را صادر کردند، چرا نظارت کم بود و باعث شد این موسسات ده‌ها هزار میلیارد تومان به دولت و کشور زیان وارد کنند. اگر در زمینه ساخت پالایشگاه هم محکم‌کاری نشود چه کسی در آینده پاسخگو است؟
چرا راه دور برویم؟ نیم‌نگاهی به توسعه برخی پتروشیمی‌ها که شاید روزی همین‌گونه و با سیاسی‌کاری توسعه پیدا کردند، نیز می‌تواند به روشن شدن اذهان کمک کند؛ با توسعه پارس‌جنوبی و تسریع در تولید گاز، پتروشیمی‌هایی که خوراک‌شان گاز و محصول‌شان اوره، امونیاک و متانول بوده، به طرز وصف‌ناپذیری توسعه یافت. بدین ترتیب که در صنعت پتروشیمی تولید ماده‌ای مانند متانول بدون شناخت و مطالعه کافی در زنجیره ارزش محصولات این صنعت، منجر به عرضه بیش از حد به بازار و با اشباع شدن آن، بازار جهانی با یک سقوط آزاد قیمتی مواجه شد. اکنون آیا قرار است با عدم مطالعه کافی در ساخت پالایشگاه و پتروپالایشگاه به تکرار تجربه‌ای مشابه مبتلا شویم؟ آیا فقط می‌خواهیم بدون یک مطالعه واقعی و کارشناسی دقیق بودجه هنگفتی صرف کنیم و یک سازه را سرهم‌بندی کنیم تا بنزین و گازوئیلی تولید کنیم که روی دست‌مان بماند؟
سوی دیگر ماجرا را هم ببینیم، کشور ما قرار نیست برای همیشه تحریم بماند و خواهیم توانست نفت بیشتری صادر کنیم. شاید فردا نیازی نباشد برای تولید یک محصول برای عرضه در بازاری که وجود ندارد، بودجه هنگفتی را چندین سال هزینه کنیم، اگر هدف عدم خام‌فروشی و دور زدن تحریم فروش نفت است، حتما راه‌های کم‌هزینه‌تری هم وجود دارد.
بهتر است به تجربه‌ها نیز در کشور خودمان در حوزه‌های دیگر و هم کشورهایی که همچنان بر طبل رقابت بر سر فروش بیشتر نفت می‌کوبند توجه کنیم، به هر روی آزموده را آزمودن خطاست؛ بدانیم نفت سرمایه ملی است، نباید صرف آزمون و خطا و خرج بازی‌هایی با منویات سیاسی شود.
جلال میرزایی در گفت‌وگو با خبرنگار اقتصادی ایلنا، در این‌باره اظهار داشت: در سال‌های اخیر راجع به موضوع پالایشگاه‌سازی هم از سوی نفتی‌ها و هم افراد سیاسی مباحثی شده اما از سوی یک اقتصاددان و کسی که با موضوع مدیریت مالی آشنا باشد و بتواند در زمینه لزوم ساخت پالایشگاه استدلال بیاورد، اظهارنظری مطرح نشده است، واقعیت اینکه ما در این زمینه کمتر به تجارب دیگران از جمله برخی کشورهای نفت‌خیز توجه می‌کنیم، مثلا سه کشور بزرگ تولیدکننده و صادرکننده نفت عربستان، روسیه و امریکا در سال‌های اخیر رقابت نزدیکی برای صادرات نفت‌خام دارند و هیچگاه اینگونه مطرح نکرده‌اند که چرا نفت را خام صادر می‌کنیم و باید آن را تبدیل به فرآورده کنیم. چون پیش‌بینی این است که در سال‌های آینده مصرف و تقاضای نفت‌خام پایین می‌آید، بنابراین صاحب‌نظران بازار نفت به این جمع‌بندی رسیدند که اگر نفت بیشتری بفروشند و پول آن را صرف زیرساخت، تولید بیشتر و بخشی را نیز ذخیره کنند و با منافع حاصل از آن کشورشان را به سمت صنعتی شدن ببرند، بیشتر به نفع‌شان است تا اینکه پالایشگاه بسازند.
وی خاطرنشان کرد: اکنون سوال این است که اگر دولت سوبسید را از پالایشگاه‌هایی که اکنون فعالیت می‌کنند، بردارد و مواد اولیه و خام را با قیمت تمام‌شده در اختیار آنها قرار دهد، آیا باز هم علاقمندان لزوم ساخت پالایشگاه را مطرح می‌کنند؟ در صورت قطع یارانه از سوی دولت چه بسا پالایشگاه‌ها توان رقابت نداشته باشند و شاید فعالیت و تولید به‌صرفه‌شان نباشد، به فرض که پالایشگاه بسازند چگونه و با چه قیمتی صادر می‌کنند؟ عمدتا هزینه تولید در ایران علیرغم نیروی کار ارزان و فراوانی مواد اولیه در مقایسه با کشورهایی مثل هند و چین سنگاپور ایران بالا است. کسانی که راجع به پالایشگاه‌سازی صحبت می‌کنند بیشتر نگاه‌شان به برخی رانت‌ها است، نگاه بلندمدتی ندارند.
عضو سابق کمیسیون انرژی مجلس گفت: اکنون بازار داخلی محصولات پالایشگاهی اشباع است، مازاد تولید داریم و صادر می‌کنیم، امروز ساخت پالایشگاه و پتروپالایشگاه حربه‌ای شده که برخی از آن بهره‌برداری سیاسی می‌کنند. عنوان ساخت پالایشگاه ظاهر زیبا و خوبی دارد اما در مورد باطن و واقعیت قضیه، اینکه چگونه بسازند، پالایشگاه از چه مزایایی برخوردار است، منابع را چگونه تهیه می‌کنند، آیا منافع اقتصادی دارد، اینکه اگر دولت حمایت نکند، می‌توانند در بازار رقابتی منطقه ورود کنند و آیا واقعا می‌توانند ارزآوری داشته باشند، کمتر صحبت می‌کنند. تابحال در مورد اینکه چگونه بازاریابی می‌کنند، چگونه پول دولت را پس می‌دهند و اصلا صرفه اقتصادی دارد یا خیر، بحث کرده‌اند؟ فقط می‌گویند پالایشگاه باید ساخته شود.
وی تاکید کرد: علاقه‌مندان پتروپالایشگاه و پالایشگاه‌سازی نگاه‌شان به نوعی استفاده از برخی امتیازات است، مثلا دولت چندین سال نفت‌خام در اختیارشان قرار دهد و بتوانند از تسهیلات صندوق توسعه ملی استفاده کنند، اما خودشان آورده‌ای نداشته باشند، فقط انتظار دارند دولت کمک ویژه داشته و ثروت ملی را با ملاحظات خاص در اختیارشان قرار دهد.
میرزایی یادآور شد: اگر ساخت پالایشگاه و پتروپالایشگاه صرفه اقتصادی و ارزش افزوده دارد، طرفداران آن باید خودشان آورده داشته باشند، برای مردم توضیح دهند و نقدینگی را به این سمت سوق دهند، بارها اشاره کرده‌اند که نقدینگی بالایی در جامعه وجود دارد، چرا دولت استفاده نمی‌کند، این افراد اگر مدعی‌اند که سرمایه‌گذاری در این بخش ارزش افزوده بالایی دارد، خودشان سرمایه مردم را جمع کنند، به بانک‌ها تضمین بدهند و کار را شروع کنند. فقط انتظار دارند دولت نفت‌خام را در اختیارشان قرار دهد، به صندوق توسعه معرفی و ضمانت شوند و بعد از دوره یک‌ساله استراحت هزینه‌ها را شروع به پرداخت کنند؟
وی گفت: ما اکنون به دولت‌های گذشته نقد داریم که چرا زمانی مجوز موسسسات مالی و اعتباری را صادر کردند، چرا نظارت کم بود و باعث شد این موسسات ده‌ها هزار میلیارد تومان به دولت و کشور زیان وارد کنند. اگر در زمینه ساخت پالایشگاه هم محکم‌کاری نشود چه کسی در آینده پاسخگو است؟
این کارشناس حوزه انرژی خاطرنشان کرد: اینان بحث پالایشگاه و پتروپالایشگاه‌ها را از ماهیت اقتصادی خارج کردند و حربه سیاسی پررنگ‌تر است، در اقتصاد باید راجع به سود، توجیه سرمایه‌گذاری و بازار صادراتی هدف صحبت شود نه طرح یک موضوع فقط برای انتقاد آنهم با اهداف سیاسی.
