بردیا کیارس در گفت‌وگو با ایلنا مطرح کرد:
«علمدار» نه اپراست؛ نه سوئیت سمفونی/ ارکسترهای ما از کمبود محتوا رنج می‌برند
رهبر ارکستر موسیقی نمایش علمدار اعتقاد دارد: «علمدار» فرم خاص خودش را دارد. نه می‌توانیم آن را اپرا بدانیم و نه می‌توانیم بگوییم سوئیت سمفونی یا گونه‌های دیگر است. «علمدار» فقط یک موسیقی نمایش است به این دلیل که موسیقی آن بر اساس متنی از پیش نوشته شده، ساخته شده و براساس موسیقی، حرکات گروه نمایش پروژه طراحی شده است.
به گزارش خبرنگار ایلنا، طی نه ماه گذشته که کشور درگیر بحران بیماری کرونا بوده، برنامه‌های فرهنگی و هنری به نوعی تعطیل بوده‌اند. در ابتدای بحران سینماها، تئاترها و کنسرت‌ها به طور کامل تعطیل شدند و پس از آن نیز در قالب اجراهای آنلاین به فعالیت خود ادامه دادند. حال نیز سینماها و سالن‌های تئاتر با رعایت دستورالعمل‌های بهداشتی به فعالیت خود ادامه می‌دهند. در این میان برگزاری کنسرت همچنان تعطیل است.
یکی از اتفاقات مورد توجه این روزها که شاید خلاء موسیقی طی ماه‌های اخیر را جبران کند، اجرای موسیقی نمایش «علمدار» است که به همت بنیاد فرهنگی، هنری رودکی با تهیه‌کنندگی پرویز پرستویی و کارگردانی حسین پارسایی در سوگ و رثای حضرت ابوالفضل (ع) در تالار وحدت روی صحنه می‌رود. این رویداد با مشارکت موسسه خیریه خادمین علی ابن ابیطالب(ع) به صورت آنلاین و با تعداد محدودی از تماشاگران روی صحنه می‌رود و عواید حاصل از آن از طریق این مجموعه صرف امور خیریه می‌شود.
موسیقی نمایش «علمدار» را محمدرضا کوهستانی نوشته و پوریا خادم آهنگسازی آن را به عهده داشته و بردیا کیارس رهبر ارکستر آن است. داریوش ارجمند، پرویز پرستویی، حسین پاکدل، مهدی سلطانی، فرهاد قائمیان و هادی حجازی فر نیز بازیگرانی هستند که روایت این موسیقی نمایش را به عهده دارند.
بردیا کیارس موسیقی‌دان، نوازنده، آهنگساز و رهبر ارکستر که طی سال‌های فعالیتش چندین ارکستر ازجمله ارکستر ملی ایران و ارکستر سمفونیک تهران را رهبری کرده و به عنوان نوازنده با افراد و گروههای مختلف همکاری داشته، درباره چند و چون حضورش در موسیقی نمایش «علمدار» با ایلنا گفتگو کرد.
درباره نحوه همکاری ارکستر سمفونیک تهران با پروژه «علمدار» توضیح دهید.
موسیقی نمایش علمدار به خاطر یک هدف مشترک و آن هم اهداف خیرخواهانه، تعداد زیادی از هنرمندان، نوازندگان، بازیگران و دیگر عوامل اجرایی همچون بنیاد فرهنگی هنری «رودکی» و موسسه خیریه «خادمین علی ابن ابیطالب(ع)» را افتخاری و اعتقادی در کنار هم قرار داد تا اتفاق خوب و کم‌نظیری در عرصه فرهنگ و هنر رقم بخورد. همکاری و مشارکت ها به حداکثر برسد، بلیت‌ها به شیوه همت عالی و به هر اندازه که در توان دارند تهیه و به مناطق محروم کمک کنند.
به نظر می‌رسد فاصله تمرینات تا اجرا بسیار کم بوده و زمان کمی صرف این مرحله شده. از نحوه تمرینات ارکستر سمفونیک تهران بگویید.
بله همینطور است، اما خوشبختانه با برنامهریزی و پیش‌بینی‌های لازم و رعایت کامل پروتکل‌های بهداشتی کمتر از یک ماه تمرینات فشرده مختلف با گروههای کوچکتر نوازندگان به صورت جداگانه و به مرور به صورت جمعی انجام شد.
ارکستر موسیقی نمایش «علمدار» پرجمعیت است و همین موضوع کار شما را دشوارتر می‌کند. آنطور که اعلام شده تعداد اعضای ارکستر 72 نفر است.
بله ۷۲ نفر نوازنده و بیش از ۳۰ نفر خوانندگان گروه در کنار پوریا خادم در مقام آهنگساز با تمام توان کار می‌کنند و رضایت خاطر دارند.
آقای پوریا خادم آهنگساز موسیقی نمایش طی مصاحبه‌ای که با دیگر رسانه‌ها داشته گفته "آنچه که از ارکستر می‌شنوم عالی و راضی‌کننده است. بچه‌های ارکستر هم با تمام توان کار می‌کنند." خودتان نیز از این روند رضایت دارید؟
بله. به هرحال اعضای ارکستر خیلی مثبت و با انرژی در تمرینات حضور یافتند و برای ارائه بهتر اثر با همدلی به من و دیگر اعضا کمک کردند و پروژه را به سرانجام رساندند. جا دارد در همین گفتگو از تک تک اعضای ارکستر سمفونیک تهران بابت حضور و تلاش و همراهی‌شان در این روزهای بحران زده و پر خطر، تشکر کنم.
موسیقی نمایش «علمدار» نذری فرهنگی است و امیدوارم بازهم تکرار شود
اینطور به نظر می‌رسد که «علمدار» پروژه‌ای دلی است و اساس آن همیاری و همدلی تعداد زیادی از هنرمندان عرصه موسیقی و نمایش و سینماست...
واقعا همینطور است. افرادی که در موسیقی نمایش «علمدار» حضور یافته‌اند، افراد پیشکسوت، اساتید و بازیگران مطرح تئاتر و سینما هستند و با این حال به صورت افتخاری به پروژه پیوستند و با جان و دل همکاری کردند. این اتفاق شاید دلیل خوبی برای همدلی اعضای اثر به حساب آید. با این تفاسیر می‌توان گفت موسیقی نمایش «علمدار» نذری فرهنگی است و امیدوارم چنین اتفاقاتی باز هم تکرار شود و در آینده نیز شاهد چنین اتفاقاتی پسندیده باشیم. از طرفی آرزو می‌کنم اجرای موسیقی نمایش «علمدار» با در نظر گرفتن پروتکل‌های بهداشتی و فاصله‌گذاری‌های اجتماعی آغازی باشد برای برگزاری دیگر برنامه‌ها و کنسرت‌ها.
یکی از مواردی که همیشه برای علاقمندان موسیقی و تئاتر مطرح بوده، استفاده از عبارت «موسیقی نمایش» است. شما با این عنوان موافقید و آیا می‌توان پروژه «علمدار» را اپرا یا «اوراتوریو» دانست؟
«علمدار» فرم خاص خودش را دارد. یعنی نه اپرا و نه سوئیت سمفونی یا گونه‌های دیگر است، لذا به نظرم استفاده از اصطلاح موسیقی نمایش درست است.
چرا «علمدار» را موسیقی نمایش می‌دانید؟
به این دلیل که موسیقی آن بر اساس متنی از پیش نوشته شده، ساخته شده است. در ادامه نیز بر اساس موسیقی، حرکات گروه نمایش پروژه طراحی شده است.
من و پوریا خادم پیش‌تر نیز باهم کار کرده‌ایم و سلایق‌مان شبیه به هم است. باید به خودمان ببالیم که فردی با بیست و یک سال سن توانایی این را دارد که برای یک ارکستر قطعه بنویسد و سازها را به خوبی بشناسد و با رنگ صدادهی ارکستر آشنا باشد
پوریا خادم گفته از برخی تم‌های «پوئم سمفونی علمدار» که در سال 1394 با اجرای ارکستر سمفونیک آذربایجان روی صحنه رفته، در موسیقی نمایش «علمدار» استفاده شده است. درباره این اتفاق چقدر با شما تعامل شده و ایشان به عنوان آهنگساز تا چه حد با شما مراوده و همکاری داشته‌است؟
واقعیت این است که من در کار آقای پوریا خادم هیچ دخالتی نکرده‌ام و چنین کاری نمی‌کنم. به هرحال ایشان آهنگساز است و من رهبر ارکستر هستم و قاعدتا نمی‌توانم درباره اینکه ایشان از چه تم‌های قبلی استفاده کند یا نکند نظر دهم. اما به طور کلی در جهت ارائه بهتر اثر و انجام کار به بهترین شکل ممکن، تعاملاتی داریم و در ادامه این روند، پیشنهاداتی از طرف من یا از سوی ایشان، و البته دیگر دوستان و عوامل وجود دارد. از طرفی من و آقای خادم پیش‌تر نیز باهم کار کرده‌ایم و به واسطه همکاری‌ها و تعاملات بسیاری که باهم داشته‌ایم، سلایق‌مان شبیه به هم است. به نظرم باید بخودمان ببالیم که فردی با بیست و یک سال سن توانایی این را دارد که برای یک ارکستر قطعه بنویسد و سازها را به خوبی بشناسد و با رنگ صدادهی ارکستر آشنا باشد. چنین استعدادهایی نه فقط در کشور ما بلکه در تمام دنیا کمیاب هستند و مسئله‌ای که وجود دارد این است که باید به چنین افرادی بها دهیم و توجه کنیم تا برای خودمان مثمرثمر باشند و نفع آنها به صورت صدرصد و کامل نصیب خودمان و فرهنگ کشور عزیزمان شود.
در چند دهه گذشته کارهای زیادی درباره واقعه محرم و عاشورا به مرحله اجرا رسیده، اما موسیقی نمایش «علمدار» در نوع خودش اولین اثری است که روی صحنه می‌رود
با توجه به افراد حاضر در پروژه «علمدار» به نظر می‌رسد مهره‌ها خوب انتخاب و چیده شده‌اند. یکی از ویژگی‌ها این است که اعضا از دو نسل انتخاب شده‌اند.
بله این موضوع بسیار جالب است و حتی می‌توان گفت یکی از بهترین اتفاقاتی که طی چهل سال گذشته رخ داده، اجرای موسیقی نمایش «علمدار» است. البته طی چند دهه گذشته کارهای زیادی درباره واقعه محرم و عاشورا به مرحله اجرا رسیده، اما بر اساس مشاهدات موجود، می‌توانم بگویم موسیقی نمایش «علمدار» در نوع خودش اولین اثری است که به روی صحنه می‌رود. واقعیت این است که من واژگانی چون اولین و دومین و بهترین و عباراتی از این دست را به کار نمی‌برم، اما حال می‌گویم «علمدار» اثری متفاوت است که درباره آن فکر شده است. قاعدتا پشت هر کار خلاق ایده‌هایی از کارهای موفقی وجود دارد که بقیه آنها را در سال‌های قبل انجام داده‌اند. یعنی اینطور نیست که فردی به طور ناگهانی ایده‌ای را بیابد و بدون پیش زمینه‌های قبلی آن را با موفقیت به مرحله اجرا برساند و بگوید ایده من بکر است و فقط به ذهن من رسیده و من آن را به مرحله اجرا رسانده‌ام. می‌خواهم بگویم در این زمینه سیری تکاملی وجود دارد.
اگر به آهنگسازان طول تاریخ توجه کنید، متوجه می‌شوید اغلب آنها در کلیساها فعالیت می‌کرده‌اند. آنها که برخی‌شان سرپرست گروه کر بودند، به طور معمول توسط بخشی استخدام می‌شده‌اند تا یکشنبه به یکشنبه کارهایی بسازند و ارائه کنند و بابت این کار دستمزد می‌گرفتند. آن آثار، به مرور زمان در قالب قطعاتِ علمی موسیقی کلاسیک شناخته شدند
یکی دیگر از اتفاقاتی که شاید هم تکراری باشد این است که موسیقی «سوگ» را به نوعی با موسیقی کلاسیک پیوند داده‌ایم. موسیقی مذهبی چه جایگاهی در موسیقی کلاسیک دارد؟ شاید بتوان گفت موسیقی کلاسیک از کلیساها آغاز شده و تکامل یافته است.
اینگونه باید گفت که موسیقی کلاسیک از کلیساها به وجود آمد و در کلیسا پرورش پیدا کرد. اگر به آهنگسازان طول تاریخ توجه کنید، متوجه خواهید شد که اغلب آنها در کلیساها فعالیت می‌کرده‌اند. آنها که برخی‌شان سرپرست گروه کر بودند، به طور معمول توسط بخشی استخدام می‌شده‌اند تا یکشنبه به یکشنبه کارهایی بسازند و ارائه کنند و بابت این کار دستمزد می‌گرفتند. آن آثار، به مرور زمان در قالب قطعاتِ علمی موسیقی کلاسیک شناخته شدند. اما اینکه اگر مثلا بر تمی از تعزیه خودمان، هارمونی موسیقی کلاسیک قرار دهیم، معنی‌اش این نیست که تعزیه را با موسیقی کلاسیک آمیخته کرده‌ایم. نمی‌توان اینگونه به موضوع نگاه کرد. شما فرض کنید این همه «رکوئیم» ساخته شده است. مثلا آهنگسازانی چون موتسارت و وردی «رکوئیم» ساخته‌اند، این در حالی است که موتسارت اتریشی است و وردی اهل ایتالیاست. طی این مقایسه نمی‌توانیم بگوییم اثر مذهبی که موتسارت ساخته صدایی اتریشی می‌دهد و «رکوئیم» ساخته شده توسط آهنگساز ایتالیایی، صدایی ایتالیایی دارد. بر همین اساس می‌توان گفت موسیقی مذهبی ما صد درصد با موسیقی مذهبی دیگر کشورها متفاوت است. اما در کل زمانی که این دو موسیقی با هم ترکیب می‌شوند، مانند این است که جسمی 5 هزار ساله را از زیر خاک درآورده‌اید و آن را در قابی شیشه‌ای با انواع و اقسام نورپردازی‌های زیبا به تماشاچی نشان می‌دهید. این اتفاق مثل کار کردن بر روی تم‌های اصیل ایرانی است، لذا به نظر من کاری زیباست که اصالتش را از دست ندهد،؛ یعنی آن کار حتما باید مهر آهنگساز ایرانی را داشته باشد تا بتوانیم بگوییم کار مذکور توسط آهنگسازی ایرانی ساخته شده است. نباید اینگونه باشد که ما تعدادی از نغمات معروف تعزیه را مثلا به آهنگسازی ژاپنی دهیم و بگوییم آنها را برای ارکستر تنظیم کن.
توضیحاتتان را چگونه به موسیقی نمایش «علمدار» تعمیم می‌دهید؟
با توجه به اینکه موسیقی نمایش «علمدار» برای یک ارکستر سمفونیک بزرگ به اضافه گروه کر و سازهایی چون پیانو و ساکسیفون و حتی ضرب زورخانه نوشته شده، باید بگویم خوشبختانه موسیقی نمایش «علمدار» رنگ و بوی وطنی و شرقی دارد و ایرانی بودنش را حفظ کرده است.
اگر بازهم آثاری مشابه و با حال و هوای «علمدار» به شما پیشنهاد شود، بازهم در آنها حضور می‌یابید؟
بله صد در صد. هر چه تولیداتمان بیشتر باشد به نسل‌های آینده خدمات بیشتر و بهتری ارائه خواهیم داد. متاسفانه کمی در این زمینه دستمان خالی است و این راه، مسیری است که هنرمندانی چون زنده‌یاد حسین دهلوی و استادانی چون احمد پژمان پیموده‌اند. شما توجه کنید که در این بخش می‌توانیم به صورت تک تک از استادان نام می‌بریم و این یعنی فقر. در حال حاضر اگر ارکسترهای ما بخواهند به اجرای موسیقی ملی ما بپردازند، واقعا دچار کمبود خوراک خواهند شد.
بی‌شک اگر تولید محتوا نداشته باشیم، نمی‌توانیم به مردم و مخاطبان خوراک دهیم.
بله و این اهمیت در همه ژانرها وجود دارد. به هرحال کارهای خوب و بد تولید شده طی ادوار مختلف (حتی موسیقی پاپ) نشان داده که پرفروش‌ترین آثار ماندگارترین‌ها نیستند و با این شاخص نمی‌توان آثار را درجه بندی و دسته‌بندی کرد. شاید گوش‌های معمولی و عادی متوجه ارزش‌ها نشوند، اما به نظرم موسیقی اصیل و آن نوع موسیقی که واقعا دارای ارزش‌های علمی است، ماندگار خواهد بود و جای خودش را پیدا خواهد کرد، آنهم بدون هرگونه تبلیغات گسترده. کسانی که به صورت حرفه‌ای موسیقی را دنبال می‌کنند ( چه رهبر، چه نوازنده یا آهنگساز) در همان ابتدای فعالیت تکلیفشان را با خودشان روشن کرده‌اند. به طور کلی باید دست فعالان عرصه موسیقی را باز گذاشت تا همه کار کنند و به مرور زمان است که آثار ماندگار خودشان را نشان می‌دهند. تاریخ سیصد ساله موسیقی اروپایی گویای این روند است. آهنگسازان بسیاری هم عصر هنرمندانی چون بتهوون و دیگر افراد مطرح زیسته‌اند، اما نام چند نفر از آنها ماندگار شده‌اند؟ بی‌شک آثار با کیفیت‌تر، بیشتر اجرا می‌شوند و نام سازندگانشان نیز بیشتر به گوش مردم می‌رسد.
تمرینات شما و اعضای ارکستر و گروه کر در موسیقی نمایش «علمدار« تا چه زمانی ادامه پیدا کرد؟
تمریناتمان تا روزهای اجرا همچنان ادامه پیدا کرد و سه‌شنبه اولین اجرای رسمی خود را داشتیم که با استقبال بسیار مخاطبان همراه بود.
به جز موسیقی نمایش «علمدار» کاری را در دست تولید یا نوبت اجرا ندارید؟
خیر. فعلا تمرکزم را بر اجرای موسیقی نمایش «علمدار» گذاشته‌ام؛ زیرا پروژه‌ای بسیار سخت است. با توجه به زمان کم و بحران بیماری کرونا، بیش از آن که کار بر ما فشار بیاورد، برنامهریزی برای چگونگی به سرانجام رساندن اثر دشواری‌هایی در پی داشته است. علاوه بر سلامتی نوازندگان و دیگر عوامل پروژه در همه بخش‌ها، امنیت و سلامتی مردم و مخاطبانی که برای دیدن اجرا به تالار وحدت می‌آیند نیز همواره برایمان مهم بوده و اهمیت داشته و دارد. به هرحال همه ما اعضای یک کشور هستیم و دلمان برای یکدیگر می‌سوزد و نگران یکدیگریم.
اگر چنین اتفاقی از شبکه‌های تلویزیونی صداوسیما پخش می‌شد، اتفاق بسیار خوبی رخ می‌داد. «علمدار» مرثیه‌ای در وصف و رثای رشادت‌های بزرگانی چون امام حسین(ع) و حضرت عباس(ع) است و این واقعه تاکنون در تاریخ فرهنگ و هنر کشور به ندرت روایت شده است
نظرتان درباره نحوه اجرای موسیقی نمایش «علمدار» که به صورت حضوری و آنلاین است، چیست؟
خیلی دوست داشتم که این پروژه در ابعاد وسیع‌تری پخش شود. مثلا فرض کنید اگر چنین اتفاقی از شبکه‌های تلویزیونی صداوسیما پخش می‌شد، اتفاقات بسیار خوبی رخ می‌داد. «علمدار» مرثیه‌ای در وصف و رثای رشادت‌های بزرگانی چون امام حسین (ع) و حضرت عباس (ع) است و این واقعه تاکنون در تاریخ فرهنگ و هنر کشور به ندرت به شکل «علمدار» روایت شده است. کلا نظرم این است که موسیقی نمایش «علمدار» فرصت کم نظیری است و انتظار می‌رود از این ظرفیت بیشترین بهره‌برداری فرهنگی صورت گیرد. البته هنوز این فرصت وجود دارد و امیداورم این اتفاق بیفتد.
در پایان؟
از حسین پارسایی و همکارانش محمدرضا کوهستانی و علی براتی، همچنین جناب پرستویی و روایتگران هنرمند و پوریا اخواص خواننده خوب کشور و به ویژه جناب رسول خادم در موسسه خیریه و آقای افضلی در بنیاد رودکی و همکارانشان صمیمانه سپاسگزارم.
