جهان در سال ۱۳۹۸/ نگاهی به تحولات آفریقا
پشت‌پای ریاض به عمر البشیر/ خداحافظی بوتفلیقه و مصادره انقلاب الجزایر/ لیبی، چهارراه تقابل جهانی/ پیروزی اسلامگرایان در تونس
کارشناس مسائل آفریقا گفت: تحولات قاره آفریقا در سال گذشته نشان داد که این منطقه همچنان در حال زایش سیاسی است اما انقلاب‌ها یک به یک مصادره شدند.
«جعفر قنادباشی» کارشناس مسائل بین‌الملل با اشاره به مهمترین تحولات آفریقا در سال ۱۳۹۸ در گفت‌وگو با خبرنگار ایلنا عنوان کرد: مهمترین تحولات سال گذشته قاره سیاه حول محور کشورهایی مانند لیبی، سودان، تونس و الجزایر می‌گردد که هر کدام از آنها باعث رخدادهای بزرگی شدند. در سودان شاهد بودیم که پس از ۳۰ سال، «عمرالبشیر» از ریاست جمهوری این کشور خلع شد و بحران‌های داخلی به حدی افزایش پیدا کرد که مردم دست به اعتراض‌های گسترده در این کشور زدند. البشیر سعی کرد تا بتواند مردم و اعتراض آنها را به هر ترتیبی که هست آرام کند اما در این کار موفق نبود و نتوانست کاری انجام دهد. مردم از فسادهای مالی و سیاسی او و تیمش ناراحت بودند و حتی لابی‌های او با عربستان سعودی هم نتوانست راه به جایی ببرد. در این میان برخی‌ها معتقدند که عمر البشیر به دلیل چرخش به سوی عربستان سعودی و دور شدن از ریشه‌های اخوان‌المسلمین وارد منجلاب سیاست شد و نتوانست اوضاع را مدیریت کند و در نتیجه موجب سقوط وی در خارطوم شد.
مصادره انقلاب سودان
وی ادامه داد: باید متوجه باشیم که عمرالبشیر تماماً به سعودی‌ها در یک راستا حرکت کرد و حتی در جنگ یمن شاهد اعزام نیروهای بسیار زیادی از سودان به یمن بودیم که تحت فرمان عربستان دست به جنایات مختلف زدند و بسیاری از آنها در یمن کشته شدند. همین موضوع به علاوه مسائل و مشکلات اقتصادی باعث شد تا مردم سودان علیه وی قیام کنند و در نهایت سقوط عمرالبشیر از حاکمیت این کشور را شاهد بودیم. در این میان شاید مساله اصلی سقوط عمرالبشیر باشد اما واقعیت این است که موضوع اصلی پس از ساقط شدن او، انحراف در جریان انقلاب است. باید متوجه باشید که روند انقلاب سودان تا حد بسیار زیادی منحرف و مصادره شد؛ به گونه‌ای که نظامیان این کشور مجدداً امور را به دست گرفتند و اساساً شورای نظامی سودان تمام امور را به دست خود گرفتند و تنها ترکیب حکومت تغییر کرد و برخی از سیاست‌های این کشور دگرگون شد. این در حالی است که نظامیان سودان همچنان تحت حمایت و زیر نظر مستقیم عربستان و امارات کار می‌کنند و این کشور همچنان آبستن اعتراضات گسترده است. به همین دلیل معتقدم که انقلاب سودان را باید منحرف و مصادره شده بدانیم.
کناره‌گیری بوتفلیقه از قدرت در الجزایر
این تحلیلگر مسائل آفریقا با اشاره به حوادث رخ داده در الجزایر طی سال ۱۳۹۸، گفت: پس از ۲۰ سال شاهد آن بودیم که «عبدالعزیز بوتفلیقه» از ریاست جمهوری الجزایر کنار کشید. او نتوانست در انتخابات مردم و احزاب را با خود همراه کند و به همین دلیل به این نتیجه رسید که باید از قدرت کناره‌گیری کند. این در حالی بود که پس از کناره‌گیری او، ارتش زمام امور را در دست گرفت و در نهایت نظامی‌ها وارد میدان شدند و نگذاشتند انقلاب الجزایر به نتیجه برسد. در این میان مردم الجزایر هر سه‌شنبه برای اعتراض به وضعیت موجود به خیابان‌ها می‌آمدند و به شرایط کنونی (خصوصاً برخورد قهرآمیز نظامیان) اعتراض می‌کردند؛ چراکه از نظر آنها تغییر در ساختار حکومت الجزایر انجام نشده بود و خواسته‌های آنها تماماً بایکوت شد. در این وضعیت پنج نامزد برای انتخابات ریاست جمهوری الجزایر مشخص شدند و ارتش بدون توجه به خواست مردم انتخابات را برگزار کرد که در نهایت «عبدالمجید تبون» در انتخابات ریاست جمهوری الجزایر پیروز شد. در این انتخابات میزان مشارکت بسیار پائین بود اما به هر ترتیب انقلاب مردم الجزایر هم ناکام ماند.
لیبی، کانون لشگرکشی جهانی
قنادباشی افزود: یکی از تحولات مهم دیگر که ددر حوزه آفریقا رخ داد، مسائل مربوط به لیبی بود. از اواسط سال ۱۳۹۷ (۲۰۱۹) شاهد آن بودیم که نیروهای ژنرال خلیفه حفتر به سوی طرابلس راه افتادند تا بتوانند با حمایت دولت مستقر بر طُبرق دولت وفاق ملی به رهبری فائز السراج را سرنگون کند و همین موضوع باعث شد تا این کشور به کنانو درگیری‌های جدید تبدیل شود؛ چراکه بسیاری از کشورهای منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای برای نکه بتوانند منافع خود را حفظ کنند، از یک طرفِ این منازعه حمایت کردند. به عنوان مثال عربستان، مصر، اردن، امارات، آمریکا، فرانسه، بریتانیا و تا حدودی روسیه در حال حمایت از خلیفه حفتر بودند و در سوی دیگر قطر، ترکیه و تا حدودی ایتالیا در حال حمایت از فائز السراج بودند، اما در نهایت فائز السراج به این نتیجه رسید که توان اشغال طرابلس را ندارد و در اینجا بود که روسیه و ترکیه برای انعقاد قرارداد آتش‌بس به میدان آمدند ولی باز هم موفق نبودند. این نکته نباید فراموش شود که تمام بازیگران دخیل در پرونده لیبی تماماً به دنبال نفت و گازِ این کشور هستند و هیچ چیز برای آنها مهم نیست.
خیزش «قیس سعید» در تونس
وی در پایان خاطرنشان کرد: در مورد پرونده لیبی شاهد بودیم که نشست برلین در مورد لیبی نتیجه خاصی در بر نداشت و خروجی خاصی نداشت؛ به همین دلیل رقابت‌ها و منازعه در این کشور همچنان به قوت خود باقیست ولی آینده آن با وجود این اختلاف‌ها نامشخص است. در این میان آخرین تحول مهمی که در سال گذشته و در حوزه آفریقا رخ داد، مسائل تونس بود. باید متوجه باشیم که درگذشت «محمد باجی قائد السبسی» که از سال ۲۰۱۴ رئیس جمهور تونس بود همه چیز را به هم ریخت و در نهایت باعث شد تا زمان انتخابات این کشور تغییر کند و دو ماه زودتر برگزار شود. آنچه در این میان بسیار مهم و عجیب به نظر می‌آید این بود که شخصیت‌های حاضر در این انتخابات واقعاً وزن خاصی نداشتند؛ تا جایی که یک ثروتمند که مدت‌ها در زندان‌های سودان حضور محبوس بود هم به عنوان نامزد انتخاباتی این کشور وارد رقابت‌ها شد. درست است که در تونس اساساً تفکر لائیک‌ها خریدار دارد اما در این میان «قیس سعید» که یک حقوقدان اسلامگرا بود توانست به پیروزی دست پیدا کند و نشان داد که مواضع اسلامی همچنان در این کشور خریدار دارد.
