تهیه‌کننده برنامه کتاب‌باز:
کتاب‌باز برای صداوسیما، حیثیتی است/موافق هر چیزی هستم که به جذب مخاطب کمک کند
محمدرضا رضاییان می‌گوید: اکنون برنامه کتاب‌باز برای صداوسیما برنامه‌ای حیثیتی به شمار می‌آید و به همین دلیل برای آن بودجه‌ای در نظر گرفته شده است.
به گزارش خبرنگار ایلنا؛ برنامه کتاب‌باز یکی از معدود برنامه‌های مرتبط با کتاب بوده که در این سال‌ها تلویزیون از آن حمایت کرده و به نوعی توانسته قشری از مخاطبان را با خود همراه کند. این برنامه به تهیه‌کنندگی محمدرضا رضاییان و اجرای سروش صحت شنبه تا چهارشنبه ساعت ۲۰ از شبکه نسیم پخش می‌شود. به بهانه پخش فصل سوم کتاب‌باز که توانسته تعدادی از مخاطبان خود را به کتاب خواندن ترغیب کند؛ با محمدرضا رضاییان (تهیه‌کننده این برنامه) گفتگو کردیم.
چه اتفاقی افتاد که به سراغ ساخت برنامه‌ای با حوزه کتاب رفتید و کتاب باز به وجود آمد؟
نمایشگاه کتاب سال ۹۲ بود که به بنده پیشنهاد دادند برای شبکه دو، برنامه‌ای ۱۱ قسمته با عنوان کتاب‌باز بسازم. بر همین اساس این برنامه برای اولین بار در آن زمان به صورتی مناسبتی ساخته و پخش شد.
اما بعد از این برنامه، ما کتاب را فراموش نکردیم و از همان زمان، نطفه یک برنامه کتابی تشکیل شد. به همین دلیل نزدیک به دوسال در جلسات مختلف، این موضوع را بررسی می‌کردیم که اگر قرار باشد؛ یک برنامه موفق و جریان‌ساز در حوزه کتاب ساخته شود؛ چه مشخصه‌هایی برای درگیر کردن مخاطب عام نیاز دارد. کار ما ادامه داشت تا زمانی که جناب کرمی ریاست وقت شبکه نسیم؛ شورای کتابی تشکیل دادند تا برنامه‌ای را به صورت مجزا برای کتاب در شبکه خود تولید کنند. براساس سابقه بنده در ساخت برنامه درباره کتاب، از من برای تولید این برنامه دعوت شد. به این ترتیب سعی کردیم تمام ایده‌هایی که در این مدت به آن فکر کرده بودیم را پخته‌تر کنیم و در نهایت برنامه کتاب‌باز از همین ایده‌ها در شبکه نسیم متولد شد.
در دوره‌ای هستیم که بازیگرانی مختلفی همچون محمدرضا گلزار، حمید گودرزی و خیلی‌های دیگر عهده‌دار اجرای برنامه‌های مختلفی در تلویزیون شده‌اند، آیا موافق این موضوع هستید و فکر می‌کنید این موضوع به تلویزیون ما کمک خواهد کرد؟ از دید یک برنامه‌ساز، اجرای کدامیک از چهره‌ها برایتان جذاب‌تر است؟
اگر موافق حضور چهره‌ها در برنامه‌های تلویزیون نبودم؛ به سراغ آن نمی‌رفتم. بنده طبیعتا موافق هر آن چیزی هستم که به رسانه مهمی همچون تلویزیون در جهت جذب مخاطبان و درگیر کردن آنها کمک کند. از نظر من تلویزیون برای اینکه خوراک خوب را به مخاطبان بدهد باید از هر بازویی کمک بگیرد. به همین دلیل موافق هر اتفاقی هستم که بتواند جذابیت و سرگرمی که عنصر اصلی تلویزیون است را پررنگ کند.
اینکه گاهی اوقات دوگانگی‌هایی همچون دوگانه مجری؛ بازیگر یا موزیسین؛ مجری را مطرح می‌کنند؛ در مورد بازیگرهایی هم که علاوه بر بازی اقدام به نوشتن می‌کنند مطرح می‌شود. ولی از شما می‌پرسم که چرا در صورتی که یک پزشک اقدام به نویسندگی کند؛ ایرادی ندارد اما اگر یک بازیگر این کار را انجام دهد ایراد است.
فکر می‌کنم مقداری از این مسئله مربوط به جبهه‌ای است که گاهی اوقات درست گرفته نمی‌شود. البته بازیگرانی در برنامه‌هایی اقدام به اجرا کرده‌اند و از نظر من خیلی موفق نبودند. اما این موضوع در مورد آقای گلزار، سروش صحت، حمید گودرزی صادق نیست. چراکه از نظر بنده آنها بازیگرانی هستند که در اجرای برنامه‌های خود خیلی موفق بودند و بنده به شخصه قسمت‌های جذابی از برنامه آنها را دنبال کرده‌ام.
در پاسخ به قسمت دوم سوال شما نیز باید بگویم که از نظر من رامبد جوان در اجرا، برنامه‌سازی، کارگردانی بی‌نظیر بوده و کار خود را به شدت بلد است.
همچنین امیرحسین صدیق هم که فصل اول کتاب‌باز را اجرا می‌کرد، بی‌نهایت موفق بود و در آن زمان ما بازخورد‌های خیلی خوب و مثبتی از اجرای او داشتیم و به‌شخصه خودم هم خیلی اجرای او را دوست داشتم.
باتوجه به اینکه می‌گویید تا این اندازه اجرای امیرحسین صدیق را دوست داشتید، چه اتفاقی افتاد که برای فصل‌های بعدی برنامه به سراغ مجری دیگری رفتید؟
زمانی که من امیرحسین را برای حضور در برنامه کتاب‌باز دعوت کردم؛ به چند نکته خیلی خوب اشاره کرد. به‌عنوان مثال گفت که من اول باید بروم و مشورت کنم؛ چراکه کار من بازیگری است و حضور در عرصه اجرا برایم جای تامل دارد. با خانم برومند در این خصوص صحبت کرده بود و خانم برومند به امیرحسین گفته بود که اگر اجرای هر برنامه‌ای غیر ازین برنامه پیشنهاد شده بود؛ می‌گفتم که آن را قبول نکن. چراکه قبول اجرا ممکن است به ساحت بازیگری خدشه وارد کند. ولی از آنجا که اجرای برنامه‌ای با محوریت کتاب پیشنهاد شده که به نوعی می‌توان آن را مهمترین کار فرهنگی تلویزیون برشمرد؛ پیشنهادم این است که حتی اگر به ساحت بازیگریت لطمه‌ای هم وارد می‌کند؛ آن را قبول کنی.
همین‌طور در صحبت دیگری که با امیرحسین داشتم به من گفت که تا هفت، هشت سال پیش آدم کتاب‌خوانی بوده ولی در این مدت به دلیل مشغله، روزگار و سختی‌ها، مقداری از کتاب فاصله گرفته و اگر بخواهد بیاید، به‌عنوان یک مجری تکنیکال نیامده و باید خودش باشد تا آن اتفاق خوب در برنامه ایجاد شود و مخاطب با آن ارتباط بگیرد که اتفاقا بی‌نهایت درست گفت و همین کاری است که در حال حاضر هم سروش صحت آن را انجام می‌دهد.
قدم برداشتن لاک‌پشتی سیاست اولیه کتاب‌باز بود تا یک‌دفعه مخاطب را با جهان عجیب و غریبی از کتاب مواجه نکنیم که بگوید وای؛ من از چنین فضایی خیلی دورم. در ابتدا می‌خواستیم بگوییم کتاب خواندن حال خوبی برای آدم‌ها ایجاد می‌کند و آدم‌های کتاب‌خوان خیلی آدم‌های باحالی هستند.
در نهایت سیاست اولیه برنامه و آن چیزهایی که امیرحسین صدیق گفت منجر به این شد که در فصل اول دیدید، امیرحسین برنامه را به این صورت پرزنت کند که من مجری، خیلی وقت است که از کتاب فاصله گرفتم ولی قبلا که کتاب‌خوان بودم، عالم خیلی خوبی را با کتاب می‌گذراندم و تجربه‌های فوق‌العاده‌ای داشتم و حال چون حیفم آمد که شما آن تجربیات را نداشته باشید، پاتوق کتاب‌باز را راه انداختم و از آدم‌های کتاب‌خوان دعوت می‌کنم که به این برنامه بیایند و با حال خوبشان، حال خوب کتابی من را برگردانند.
اتفاقی که طبیعتا برای مخاطب ما ایجاد شد. در حقیقت امیرحسین نماینده مردم در پاتوق کتاب‌باز بود. ۱۲۰ قسمت برنامه ساخته شد؛ بی‌نهایت بازخورد خوب آمد و مردم با این خط تعریف شده در برنامه همراه شده بودند. در یک سوم پایانی برنامه بازخوردها و پیام‌هایی، برای ما می‌آمد که به ما کتاب معرفی کنید و از ما خوراک کتابی می‌خواستند.
خب فکر کنید که امیرحسین ۱۲۰ قسمت به مخاطب گفته که من کتاب‌خوان نیستم و فقط می‌خواهم حال خوب داشته باشم. به همین دلیل اگر بعد از آن او به عنوان یک مرجع کتاب خوان، کتاب‌هایی را معرفی و پیشنهاد می‌کرد؛ ممکن بود مخاطب برنامه را پس بزند. پس نیاز بود، کسی گرم کردن این پاتوق را ادامه دهد؛ که مخاطب از آن کتاب‌خوان بودن را بپذیرد و نسبت به همه حوزه‌های کتاب تا حد قابل توجهی تسلط و احاطه داشته باشد.
برنامه کتاب باز در فصل سوم خودش قرار دارد و این طور به نظر می‌رسد که در این دو فصل آخر، قدری شکل تخصصی‌تر به خود گرفته است. به‌عنوان مثال افرادی به برنامه دعوت می‌شوند که اغلب شناخته شده نیستند. آیا این موضوع به‌خاطر محدودیت در دعوت از سلبریتی‌هاست یا رویکرد جدید کتاب‌باز دعوت از میهمانان این چنینی است؟ عده‌ای به همین دلیل می‌گویند که مخاطبان برنامه کمی ریزش کرده‌اند.
ما در فصل اول برنامه متعدد از چهره‌ها و سلبریتی‌ها برای حضور در برنامه دعوت کردیم. اما باید بگویم که از لحاظ آماری مخاطب ما بیشتر شده است. یعنی مرکز نظارت و ارزشیابی سازمان صدا و سیما آمارهایی را طی این دو فصل به ما ارائه داده که بر طبق آن مخاطبان ما قابل توجه ارتقا پیدا کرده‌اند.
اما به طور کلی باید بگویم که سیاست ما در فصل اول برنامه، این بود که مخاطب کتاب‌باز را پیدا کند و برای آن حال خوب یک زمینه‌ای هم داشته باشد. وقتی که چهره‌های محبوب مردم در برنامه دعوت می‌شوند، از ابتدا مخاطب نسبت به آنها گاردی ندارد و وقتی که درباره کتاب، لذت‌های شخصی خودش حرف می‌زند، طبیعتا هواداران آن شخصیت معروف وقتی می‌بینند که چه ایده‌هایی به موفقیت آن آدم کمک کرده و چه چیزهایی حال او را دگرگون می‌کند، خب گرایش بیشتری به برنامه پیدا می‌کنند.
این موضوع سیاست تبلیغاتی است که در همه جای دنیا از آن استفاده می‌شود و ما هم بر طبق همین موضوع در فصل اول برنامه از چهره‌ها در مسیر ترویج کتاب کمک گرفتیم.
خوشبختانه تمام مشخصه‌هایی که ما برای کتاب‌باز در نظر گرفته بودیم، شکل گرفت و این برنامه در دل مخاطبان جا باز کرد. به این ترتیب اوایل فصل دوم برنامه، با همین فرمان جلو رفتیم اما مخاطب خیلی جدی از ما طلب می‌کرد که اهالی کتاب را به برنامه بیاریم تا مردم آنها را ببینند و بشناسند و در گپ‌وگفت ما با آنها خوراک بیشتری از جنس کتاب به مردم داده شود. این کار را انجام دادیم و اهالی کتابی که در فصل دوم برنامه حضور پیدا کردند در نسبت با چهره‌های فصل اول تعدادشان بیشتر شد. اما این مسیر، به خاطر کمبود سلبریتی‌ها یا عدم حضور و تمایل و یا هر چیز دیگری انجام نشد؛ اتفاقا در حال حاضر که برنامه شکل خود را پیدا کرده، چهره‌ها خیلی راحت و با فراق بال به برنامه کتاب‌باز می‌آیند و حالا که می‌بینند این برنامه به ترویج کتاب و مطالعه کمک می‌کند، در مقایسه با برنامه های دیگر بسیار راحت‌تر در برنامه حضور پیدا می‌کنند.
اما اکنون در فصل سوم مخاطبان تازه‌ای به ما اضافه می‌شوند که در دو فصل قبلی با ما نبوده‌اند. در نتیجه بخشی از جذابیت چهره‌ها را برای افرادی گذاشته‌ایم که به تازگی مخاطب برنامه ما شده‌اند. البته برای کسانی هم که مخاطبان دائم ما هستند؛ حضور آنها تنوعی را ایجاد می‌کند. سعی ما این است که رنگ بندی همه نوع کتابی را در برنامه داشته باشیم و بر این اساس چهره‌هایی هم که به برنامه می‌آیند؛ مختصات کتاب باز بودن را دارند.
کتاب باز برنامه رنگارنگی بوده و این موضوع در آیتم‌ها، تنوع و محتوای ارائه شده توسط مجری برنامه و همین طور میهمان‌هایی که در برنامه حضور پیدا می‌کنند، مشخص است. این رنگ بندی برنامه را جذاب می‌کند و باید به همین صورت باشد. چراکه کتاب به ذاته عنصر خشکی است. کتاب؛ یک رسانه جمعی ایستا بوده و از پتانسیل‌های رسانه جمعی همچون تلویزیون، سینما، تئاتر و ... برخوردار نیست؛ پس حال که ما در تلویزیون چنین برنامه‌ای داریم، باید از همه این ابزارها استفاده کنیم تا ایستایی بودن و خشکی آن را تا جای ممکن کم کنیم.
بودجه این برنامه به چه صورت تامین می‌شود، از طریق صداوسیما یا اسپانسر؟
از صداوسیما تامین می‌شود. در حال حاضر برنامه کتاب باز برای صداوسیما برنامه حیثیتی است. چراکه برنامه مرجع درباره کتاب بوده که وارد تلویزیون شده است. البته برنامه‌های متعدد دیگری هم در حوزه کتاب هستند که خب ساحت‌های دیگری از حوزه کتاب را پوشش می‌دهند اما طبیعتا مخاطب شبکه نسیم مخاطب گسترده‌تری بوده و برنامه کتاب بازهم در مقایسه با برنامه‌های دیگر کتابی مخاطبان قابل توجه‌تری دارد. به‌همین دلیل صداوسیما خیلی مراقب این برنامه بوده و بودجه‌ای را برای آن اختصاص داده است. البته لازم است بگویم که این بودجه، به‌هیچ عنوان مبلغ عجیب و غریبی نبوده و ما به سختی در حال مدیریت کردن برنامه هستیم.
از سروش صحت که به عنوان چهره سلبریتی برنامه را اجرا می‌کند تا بقیه عوامل، هیچ‌کدام نگاه مالی و اقتصادی به این پروژه ندارند و به‌نوعی همه دوست دارند که این برنامه به بهترین شکل ممکن برگزار شود و مبلغ قرارداد‌های این برنامه با برنامه‌های دیگر قابل مقایسه نیست. البته شبکه هم تلاش خود را می‌کند که خدشه‌ای به این برنامه وارد نشود.
به طور کلی این برنامه از جهات مختلف مراقبت می‌شود. چراکه اگر قبلا می‌گفتند یک نهال است؛ حال درختچه‌ای شده که کم کم منتظریم تا به بار بنشیند و جریان ساز شود. حتی در حوزه توزیع و نشر.
ما مروج کتاب‌های خوبی هستیم که در بازار وجود دارد و طبیعتا وظیفه ما این است که به انتشار کتاب‌های خوب و معرفی آنها به مخاطب کمک کنیم.
کم کم وقتی برنامه مرجع شود؛ از ما انتظار می‌رود تا در معرفی استعدادها هم قدم برداریم و حتی کم کاری حوزه‌های دیگر را به عنوان یک رسانه قوی پوشش دهیم و جبران کنیم که در حال پیگیری برای انجام است.
آیا میهمان‌های این برنامه هم برای حضور وجهی را دریافت می‌کنند؟
در حدی که شان آنها را رعایت کنیم بله.
