دو بار موافقت کردند و دو بار لغو کردند/ می‌گویند حساسیت روی نام ساعدی بالاست/نمایشنامه‌های چاپ شده اجازه خوانش ندارند

به گزارش خبرنگار ایلنا، روح‌الله جعفری (نویسنده و پژوهشگر، منتقد، کارگردان تئاتر و استاد دانشگاه) قرار بود فاز دوم رپرتوار نمایشنامه‌خوانی گروه تئاتر گیتی را برای حمایت از مردم زلزله‌زده غرب کشور، در بهمن ماه امسال و بعد از جشنواره تئاتر فجر در سالن چهارسو تئاتر شهر، اجرا کند و در مدت ده شب به خوانش ده اثر از غلامحسین ساعدی بپردازد که مرکز هنرهای نمایشی با برگزاری این جریان مخالفت کرد و به آن مجوز نداد.

روح‌الله جعفری در این‌باره به خبرنگار ما گفت: باتوجه به زلزله‌ی اخیری که در آبان ماه در نواحی غرب کشور، ازجمله سرپل ذهاب، آمد، گروه تئاتر گیتی مصمم بر آن شد تا فاز دوم رپرتوار نمایشنامه‌خوانی خود را به این مهم، اختصاص بدهد و تمام عواید فروش بلیت این رپرتوار را که در 10 روز قرار بود اجرا شود، مصروف حمایت از عزیزان مصیبت‌دیده غرب کشور کند.

جعفری تصریح کرد: بر این اساس، گفت‌وگوهای مفصلی با مدیرکل مرکز هنرهای نمایشی و مدیر مجموعه تئاترشهر به‌عنوان سرپرست و کارگردان گروه تئاتر گیتی داشتم تا بتوانم این پروژه را عملیاتی کنم. مجموع این صحبت‌ها حدود دو هفته طول کشید. از همان ابتدا به مسئولان مربوطه تأکید کردم و به صورت شفاف گفتم نخست اینکه ایده و یا پیشنهادی غیرعقلانی از سوی مرکز هنرهای نمایشی به کار تحمیل و تزریق نشود که گروه تئاتر گیتی پذیرای آن نخواهد بود. دوم هم اینکه از ماحصل فروش بلیت‌ها که به صورت همت عالی است، 20 درصد مالیات کسر نشود، چراکه اعضای گروه تئاتر گیتی و همه هنرمندانی که با این پروژه کار می‌کنند، به صورت عام‌المنفعه و برای انجام کار خیر، پیش‌قدم شده‌اند و به لحاظ اخلاقی درست نیست که وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و زیرمجموعه آن، مالیات مذکور را طلب کنند، چراکه گروه به دلیلی که ذکر آن رفت، زیر بار آن نخواهد رفت.

این کارگردان تئاتر ادامه داد: در این رپرتوار، نمایشنامه‌های غلامحسین ساعدی که در سال 1393 مجوز چاپ از سوی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی گرفته و منتشر شده، خوانده خواهد شد. البته این نمایشنامه‌ها در دولت اصلاحات نیز از سوی ارشاد مجوز گرفته و چاپ و عرضه شده بود. در آخر هم اینکه این رپرتوار به مدت10 شب، در  بهمن ماه، بعد از برگزاری جشنواره تئاتر فجر، در سالن چهارسو مجموعه تئاتر شهر اجرا خواهد شد با این تفاوت که در هر شب یک نمایشنامه‌ خوانده می‌شود.

جعفری با اشاره به روندی که طی کرده است، گفت: با مدیرکل مرکز هنرهای نمایشی و مدیر مجموعه تئاترشهر در این باره به صورت جداگانه گفت‌وگو کردم که شکل آن به صورت تلفنی و یا حضوری بود. در این گفت‌وگوها به ایشان متذکر شدم که اگر چهار خواسته‌ای که آن را طرح کردم، پذیرا باشید، می‌توانیم نحوه شکل‌گیری پروژه و ابعاد و زوایای آن را با هم مورد بررسی قرار دهیم تا به نتیجه مطلوب برسیم. این خواسته‌ها مورد پذیرش آن‌ها واقع شد. بنابراین ادامه گفت‌وگوها دنبال شد و من به ایشان گفتم که بیش از 100 نفر از هنرمندان نجیب، دلسوز و دردآشنای عرصه هنرهای نمایشی در این پروژه خیرخواهانه که تمامی منفعت مالی آن در اختیار عزیزان بی‌بضاعتی قرار داده خواهد شد که در زلزله غرب کشور آسیب‌دیده‌اند، همکاری می‌کنند و برای اینکه این پروژه با کیفیت عرضه شود، از شما می‌خواهم تا زمان را هدر ندهید و مجوز قانونی لازمه را برای شروع تمرین‌ها صادر کنید.

او ادامه داد: مدیرکل مرکز هنرهای نمایشی به من گفت که برای دادن مجوز رسمی این برنامه، باید نامه‌ای به مدیر مجموعه تئاترشهر بنویسم و در آن خواسته‌ام را به همراه ده نمایشنامه‌ای که قرار است در این رپرتوار خوانده شود، به او تحویل دهم. او از همان ابتدا مدیر مجموعه تئاترشهر را نماینده تام‌الاختیار خود برای پیگیری این پروژه معرفی کرد.

جعفری با اشاره به اینکه «شش آبان درخواستم را برای به انجام رساندن پروژه خیریه و انسان‌دوستانه مذکور نوشتم» گفت: به ضمیمه‌ی آن، ده نمایشنامه «چوب به دست‌های ورزیل»، «بهترین بابای دنیا»، «از پا نیفتاده‌ها»، «بام‌ها و زیر بام‌ها»، «آی بی‌کلاه، آی باکلاه»، «دست بالای دست»، «خانه روشنی»، «دیکته»، «زاویه» و «وای بر مغلوب» را به صورت حضوری به مدیر مجموعه تئاترشهر تحویل دادم. فردای آن روز به مدیرکل مرکز هنرهای نمایشی اطلاع دادم که نامه را نوشتم و آن را تحویل مدیر مجموعه تئاترشهر دادم و حالا منتظر هستم تا مجوز را طبق صحبت و وعده‌ای که دادید، دریافت کنم. از تاریخ 7 تا 19 آذر به صورت مستمر، حضوری و یا تلفنی، موضوع دریافت مجوز را پیگیری کردم و هر بار از سوی مدیرکل مرکز هنرهای نمایشی و مدیر مجموعه تئاترشهر گفته شد که نگران نباشید و مجوز به زودی به شما داده خواهد شد.

این نویسنده و پژوهشگر تئاتر یادآور شد: در روز یکشنبه 19 آذر، دو بار با مدیرکل مرکز هنرهای نمایشی تماس گرفتم که آخرین بار آن ساعت 12 ظهر بود و باز گفته شد که نگران نباشید و به زودی مجوز برای کار شما صادر می‌شود. چند دقیقه‌ای از این گفت‌وگوی تلفنی نگذشته بود که آقایی با من تماس گرفت و بدون اینکه خود را معرفی کند، گفت «مدیرکل مرکز هنرهای نمایشی با دادن مجوز برای برگزاری رپرتوار نمایشنامه‌خوانی در حمایت از مردم مصیبت‌زده غرب کشور، مخالف است.» از او خواستم که خود را معرفی کند. او خود را رییس اداره نظارت و ارزشیابی مرکز هنرهای نمایشی معرفی کرد. به او یادآور شدم که قبل از تلفن شما با مدیرکل مرکز هنرهای نمایشی صحبت کرده‌ام و او گفته که به زودی مجوز کار ما صادر می‌شود. به او گفتم حرف شما با حرفی که مدیر بالا دست شما به من زده، زمین تا آسمان با هم فرق دارد و آیا شما با او در این رابطه صحبت کرده‌اید؟ گفت بله و قرار شد او را به صورت حضوری ببینم.

جعفری ادامه داد: در همان روز، ساعت 4 بعدازظهر به مرکز هنرهای نمایشی رفتم و با رییس اداره نظارت و ارزشیابی دیدار کردم و دلیل مخالفت مدیرکل مرکز هنرهای نمایشی را برای ندادن مجوز جویا شدم. او گفت که حساسیت، روی نام ساعدی است و تصمیم گرفته شده که به کار شما مجوز ندهیم. سپس گفت که یکی دو سایت، نقد منفی بر کارهای ساعدی نوشته‌اند و مدیریت تئاتر را زیر سئوال برده‌اند و به این دلیل، حساسیت‌ها روی نام ساعدی زیاد است. به او گفتم اگر وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و زیرمجموعه آن از اقتدار و پویایی و صلابت لازم برخوردار باشد و از مجوزهایی که صادر می‌کند، حمایت و پاسداری کند و اعتقاد به هنر و هنرمند داشته باشد و خدمت در این عرصه را فرصت بداند و نه تهدید، حال چه باک که نقد و یا تحلیل شود. مهم این است که مطالبات هنرمندان از طریق پیگیری قانون‌مدار دنبال شود و در این خصوص، تن به قانون محلی وضع‌شده و یا قانون نانوشته نداد و مجوز فعالیت و حرکت کردن در این مسیر باید قانون باشد ولاغیر.

این منتقد تئاتر و استاد دانشگاه تصریح کرد: در حدود یک ساعت با رییس اداره نظارت و ارزشیابی صحبت کردم و اعتراض خود را به او نسبت به این رفتار غیرحرفه‌ای مرکز هنرهای نمایشی که با گروه تئاتر گیتی و بیش از یکصد هنرمندی که هم‌صدا، همدل و هم‌نفس برای حمایت از هم‌نوع خود در این برهه از زمان شده‌اند، منتقل کردم. از او خواستم اعتراض مرا به مدیرکل مرکز هنرهای نمایشی منتقل کند.

جعفری ادامه داد: در پایان این دیدار، او پیشنهادی را از زبان مدیرکل مرکز هنرهای نمایشی مطرح کرد و گفت که ایشان از من خواسته تا به شما بگویم اگر مجوز برای این کار می‌خواهید، پنج اثر از ساعدی را کنار بگذارید و پنج اثر از اکبر رادی را جایگزین آن‌ها کنید تا بدون دردسر به شما مجوز داده شود.

این کارگردان تئاتر با بیان اینکه «وقتی نمایشنامه‌ها و داستان‌های دکتر ساعدی از سوی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، آن هم در زمانی که آقای سیدعباس صالحی، وزیر فعلی ارشاد، معاونت فرهنگی آقای جنتی بوده‌اند، مجوز گرفته و چاپ و پخش شده‌اند، در نتیجه حالا که ایشان وزیر ارشاد هستند، تسامح و تساهل و همچنین تندروی مرکز هنرهای نمایشی، در این خصوص عقلانی نیست» گفت: این موضوع یادآور یک پیام روشن، آن‌هم روی آوردن به دگماتیزم و تصمیم‌گیری‌های خودسرانه است. این موارد را به ایشان هم گفتم و یادآور شدم که نمایشنامه نوشته می‌شود که اجرا شود، نه اینکه فقط چاپ شود و در کتابخانه‌ها نگه‌داری شود.

جعفری با اشاره به ادامه صحبت‌هایی که با رئیس اداره ارزشیابی و نظارت داشته است، گفت: به او گفتم چون گروه تئاتر گیتی پایبند به رعایت حق مؤلف و حقوق معنوی نویسنده است، برای خوانش این آثار با دکتر اکبر ساعدی، برادر دکتر غلامحسین ساعدی، صحبت کرده و موافقت ایشان را به دست آورده است. لذا وقتی همه جوانب براساس عقلانیت و با درایت سنجیده شده، چه ترس و واهمه‌ای وجود دارد که آثار دکتر ساعدی خوانده نشود؟ به او گفتم وقتی نمایشنامه‌های دکتر ساعدی در دانشکده‌های هنر کار می‌شود و دانشجویان می‌توانند به‌عنوان موضوع پایان‌نامه خود روی آثار او به صورت علمی متمرکز شوند و آن‌ها را تجزیه و تحلیل کنند، حال، از خوانده نشدن این نمایشنامه‌ها چه کسی سود می‌برد که جلوی آن باید گرفته شود؟ سپس به او متذکر شدم که مرکز هنرهای نمایشی در این چند وقت اخیر به کارهای دکتر ساعدی، چه در قالب نمایشنامه‌خوانی و چه به شکل اجرا، مجوز داده است. بنابراین، برخورد مرکز هنرهای نمایشی با گروه تئاتر گیتی و این پروژه، سلیقه‌ای است و این رویکرد در هیچ محکمه‌ای که عدالت در آن حرف اول را می‌زند، قابل قبول نیست و نمی‌توان از این جنس استدلال‌های پوشالی دفاع کرد.

او خاطرنشان کرد: باتوجه به صحبت‌های ردوبدل شده بین من و رییس اداره نظارت و ارزشیابی، و تأکید بر ظلمی که به گروه تئاتر گیتی شده بود، برای مدیرکل هنرهای نمایشی در همان شب، ساعت ۲۳:۳۵ پیامک دادم و خواستم که مرکز هنرهای نمایشی، جواب نهایی و رسمی خود را در خصوص برگزاری این رپرتوار تا روز سه‌شنبه ۲۱ آذر به صورت کتبی به من اعلام کند.

جعفری ادامه داد: در روز سه‌شنبه با مدیرکل مرکز هنرهای نمایشی در ساعت ۱۸:۰۷ تماس گرفتم و او گفت که با خوانش پنج اثر از ساعدی و پنج اثر از رادی موافق است و از من خواست تا برای عملیاتی شدن این پروژه‌ی انسان‌دوستانه، دوباره با مدیر مجموعه تئاترشهر صحبت کنم و با او دیداری داشته باشم.

او یادآور شد: در شب همان روز با مدیر مجموعه تئاترشهر صحبت کردم و گفت که اگر با پیشنهادی که داده شده، موافقت کنم، مجوز صادر می‌شود و می‌توانم کار را دنبال کنم. به او گفتم چه تضمینی وجود دارد که دوباره مثل دفعه قبل، خلف وعده نکنید؟ و این بار با چه ضمانتی روی صحبت‌ شما حساب باز کنم؟ او گفت گذشته را فراموش کن و برای اینکه کار انجام شود، تردیدی نداشته باش. به او گفتم باید با گروهم صحبت کنم و بعد نتیجه را به شما خواهم گفت. با گروه صحبت کردم و فردای آن روز، چهارشنبه 22 آذر، نزد مدیر مجموعه تئاترشهر رفتم.

جعفری با اشاره به گفتگوی خود با مدیر تئاترشهر گفت: به ایشان گفتم گروه تئاتر گیتی به دلیل حمایت از مردم شریف و نجیب زلزله‌زده غرب کشور، این کار را انجام می‌دهد، او گفت دیگر مشکلی نخواهید داشت و مجوز برای این پروژه به زودی صادر خواهد شد. گروه تئاتر گیتی از آثار آقای رادی این پنج نمایشنامه را برای خوانش انتخاب کرد: «روزنه آبی»، «از پشت شیشه‌ها»، «ارثیه ایرانی»، «لبخند باشکوه آقای گیل» و «هاملت با سالاد فصل». سپس، گروه تئاتر گیتی با آرش رادی، پسر آقای رادی، تماس گرفت و او را در جریان خوانش این پنج نمایشنامه قرار داد و او با محبت و صمیمیت اعلام کرد که کاملاً موافق با انجام این کار است.

او ادامه داد: در روز پنج‌شنبه ۲۳ آذر، ساعت ۱۶:۴۶ به مدیرکل مرکز هنرهای نمایشی تماس گرفتم تا جویای صدور مجوز پروژه‌ی مذکور شوم. اما او دوباره خلف وعده کرد و گفت که مجوز صادر نمی‌شود. او تأکید داشت که در این برهه از زمان، از عملیاتی کردن این پروژه منصرف شوم و من به او متذکر شدم شما حرف و عملتان با هم یکی نیست، حتا در برخورد با نمایشنامه‌های آقای رادی سیاست یک بام و دو هوا را در پیش گرفته‌اید که این تفکر و این جنس از سیاست شما، جز ضرر و خسران برای هنر نمایش و نمایشنامه‌نویسی ما ارمغانی را به همراه ندارد. به او گفتم مگر می‌شود نام و آثار نمایشی و اندیشه آقایان دکتر ساعدی، اکبر رادی و بهرام بیضایی را از فرهنگ و هنر این مُلک، آن‌هم از روی سلیقه و دلواپسیِ دلواپسان، حذف کرد؟

جعفری تشریح کرد: بعد از این گفت‌وگو، ساعت ۱۷:۵۰ با مدیر مجموعه تئاتر شهر دیدار کردم و اعتراض خود را به رفتار غیرحرفه‌ای و دلایل عجیب و غریب و تصمیم ناگهانی گرفته شده از سوی مدیرکل مرکز هنرهای نمایشی، مبنی بر عدم صدور مجوز پروژه‌ خیرخواهانه‌ مذکور را که حتا یک ریال آن نه در جیب من و نه در جیب بیش از 100 هنرمند دلسوزی که برای مردم نجیب زلزله‌زده و مصیبت‌دیده‌ی غرب کشور، لبیک گفته بودند و قصد حمایت و کمک داشتند، به او نیز بیان کردم. به این آقایان گفتم و مصّرانه از ایشان خواستم که جواب نهایی خود را در این مورد، کتباً به من اعلام کنند که تا به حال، طفره رفته و این کار را نکرده‌اند و این رویه غلط، یعنی پاسخگو نبودن را در سرلوحه کار خود قرار داده‌اند.

او با اشاره به گفتگویی که قبلا با ایلنا انجام داده و در 20 بند، 20 اقدام مثبت دولت آقای روحانی را در حوزه تئاتر برشمرده بود، گفت: به صراحت باید اذعان داشت که عملکرد مدیران فرهنگی دولت دوازدهم، تا به این لحظه قابل قبول در عرصه فرهنگ و هنر نبوده و شاهد این مدعا نقض بندهایی است که در آن گفتگو به آن‌ها اشاره کردم. به عنوان یک پژوهشگر و فعال فرهنگی و هنری و همچنین یک چهره دانشگاهی که در هر دو انتخابات به آقای روحانی رأی دادم، نسبت به عملکرد او و مدیران ضعیف انتخاب شده برای این دوره در حوزه فرهنگ و هنر، به ایشان نقدهای جدی دارم و خواستار پیگیری و برآورده شدن مطالبات بر حق خانواده فرهیخته فرهنگ و هنر هستم و خواهم بود.

جعفری ادامه داد: اگر این صحبت‌ها را به عنوان یک تحلیلگر و منتقد مستقل بیان می‌کنم، به این دلیل است که هنوز امیدوار هستم شرایط با عقلانیت بهبود پیدا کند و تصمیم‌گیری‌ها به‌گونه‌ای انجام شود که همان‌طور که در پیش از شروع انتخابات دوازدهمین دوره ریاست جمهوری، به تبیین 20 اقدام مثبت دولت اول آقای روحانی در حوزه تئاتر پرداختم، در دوره دوم نیز این اقدام‌ها آن‌قدر چشمگیر باشند تا بتوان از آن‌ها به‌عنوان نقطه مثبت در کارنامه ایشان یاد کرد. این انتظار تا به حال در دولت دوم ایشان (با توجه به ذکر یک نمونه که به آن اشاره شد) در عرصه فرهنگ و هنر برآورده نشده و امیدوار هستم تا دیر نشده، امیدها ناامید نشود؛ چراکه در این صورت، همه متضرر می‌شوند.