دانشیار دانشگاه تبریز:
اجرای سند الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت نیازمند دانش، همت و فداکاری است
دانشیار دانشگاه تبریز گفت: اجرای سند الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت، امری پیچیده و میان‌رشته‌ای است که نیاز به دانش، همت و فداکاری دارد.
به گزارش ایلنا، محمد سلماسی‌زاده گفت: سند الگوی پیشرفت در مرحله تدوین نیز با مطالعه و بررسی اسناد پیشین، مشاوره‌های گسترده با صاحب‌نظران و بحث و تبادل نظرهای گسترده شکل گرفت تا از همه توان دانشی موجود کشور، بهره‌برداری شود.
وی افزود: یکی از منابع تدوین سند الگوی پیشرفت، ذخایر غنی پیشرفتی ایران‌زمین با عنوان «رسائل سیاسی» است. رسائل سیاسی به منزله بخشی از منابع دست اول تاریخی، تلاش کردند مفاهیم پیشرفت را تبیین و الگویی مناسب و سازگار با فرهنگ اسلامی ایرانی را برای پیشرفت و ترقی ارائه دهند.
دانشیار دانشگاه تبریز با اشاره به رسائل سیاسی مورد استفاده در سند الگوی پیشرفت گفت: رساله «روح الاسلام و صراط المستقیم علی الانام» یکی از این رسائل سیاسی است که نویسنده ناشناخته آن، تلاش کرده است به مدد عقل و خرد و با بهره‌مندی از شریعت الهی، سنت نبوی و مطالعات تاریخی، الگویی از پیشرفت را ترسیم کند که در آن بر حفظ فرهنگ و سنن اسلامی-ملی تأکید شده است. مؤلف این رساله، از مطالعات تاریخی برای ارائه الگوی پیشرفت خود، بهره گرفته و با گذار از توصیفات صرف به تبیین‌های عقلانی از مقوله ترقی و پیشرفت پرداخته است.
سلماسی‌زاده افزود: این رساله نویسنده تلاش کرده با تبیین چرایی و چیستی جریان ترقی‌خواهی و غایت و سرانجام آن، الگویی را برای حرکت ترقی‌خواهانه ایرانیان عرضه کند که در آن، هم از بحران‌های اجتماعی ناشی از مدرنیته اروپایی، اجتناب شود و هم با نظام سلطه غربی که از راه رواج ارزش‌های فرهنگی خود، منابع معنوی و مادی کشور را به یغما می‌برد مقابله شود. امنیت، آزادی، مساوات و شایسته‌سالاری از ارکان الگوی پیشنهادی صاحب رساله برای پیشرفت و ترقی است که در الگوی وی، امتیاز فضلی، نقشی اساسی و کلیدی در پیشرفت دارد.
وی ادامه داد: از نظر مؤلف، مهم‌ترین فایده امتیاز فضلی، رواج علوم و فنون، تصدی مشاغل و مناصب به دست افراد شایسته و در نتیجه، پیشرفت کشور و رفاه و آسایش ملت است و عدم اهتمام به آن، موجب انحطاط و عقب‌ماندگی کشور، افول دانش و هنر و مهم‌تر از همه، تنزل فهم و شعور مردم خواهد شد. مفهوم و شاخص‌های امتیاز فضلی دقیقاً با «شایسته‌سالاری» به معنای جدید آن برابر است.
وی خاطرنشان کرد: شایسته‌سالاری که یکی از ارکان تمدن جدید و ترقی و پیشرفت شمرده می‌شود فرایندی است که با جریان عقلانی‌سازی امور در قرون جدید شکل گرفته است. شایسته‌سالاری هم‌سوی با عرفی شدن و در خدمت ترقی و پیشرفت قرار می‌گیرد. در یک روند تاریخی، تحول اجتماعات ابتدایی و ساده و کهن، به جوامع پیچیده و پیشرفته امروزی، و پیدایش تمایزات و ناهمگونی‌های پر تعداد، تقسیم کار و شایسته‌سالاری را پدید می‌آورد و آن را ضرورتی اجتناب‌ناپذیر می‌سازد.
سلماسی‌زاده اضافه کرد: استفاده از عنوان امتیاز فضلی در رسائل سیاسی عصر ناصری و توجه به مفهوم شایسته‌سالاری ، بیشتر به دلیل بازشناسی اسباب انحطاط ایران و تبیین دلایل پیشرفت اروپائیان صورت گرفته است. در این رسائل می‌توان نمونه‌هایی از تبیین‌های حداقلی درباره مفهوم شایسته‌سالاری، ضرورت و نتایج آن را مشاهده کرد. این رویکرد به‌ویژه در انحطاط‌شناسی سازمان اداری عصر ناصری و تبیین جریان ترقی‌خواهی، الزامات و نتایج آن دیده می‌شود و از این منظر فایده‌مند است.
وی افزود: عدم توجه به اصل شایسته‌سالاری در این عصر نیز معلول نظام ایلی و ساخت ساده جامعۀ ایران آن روزگار و بی‌توجهی به ارکان پیشرفت و نوسازی مانند عقلانیت، تقسیم کار اجتماعی و عرفی‌سازی است.
دانشیار دانشگاه تبریز گفت: مؤلف رساله، پیشرفت را امری اتفاقی و مرتبط با بخت و اقبال یا جبر زمانه نمی‌داند. از نظر او، پیشرفت، قانونمند و معلول علل و اسباب مشخص و روشنی است که قابلیت درک و تکرار دارند و نتایج مشخصی به بار می‌آورند. مبانی و الگوی پیشرفت، برگرفته از بینش الهی و سیره نبوی است. وی، تلاش برای بهبود زندگی را رسالتی الهی و ضرورتی عقلانی معرفی می‌کند و ارکان الگوی پیشنهادی او با عناوین حقوق طبیعی، تخصص‌گرایی و شایسته‌سالاری در عصر جدید، پیوندی ناگسستنی دارد.
سلماسی‌زاده بیان کرد: الزام به شایسته‌سالاری هم از منظر شرع و هم به ضرورت عقل گام بزرگی به سوی پیشرفت و ترقی است. پیش‌شرط‌های شایسته‌سالاری هم تأمین نظامی حقوقی است که در آن، امنیت، آزادی و برابری همگان در حقوق و حدود تأمین شود تا زمینه مشارکت، رقابت و تنوع آرا و افکار برای همگان فراهم شود.
