راه‌کارهای پرهیز از دور ریز مواد غذایی
آب زلال و غذاهای پاکی که خداوند به آفریدگانش هدیه فرموده است، نعمت‌های بی‌نهایت ارزشمندی هستند. اما گاهی تا وقتی که این نعمت‌ها در دسترس‌مان هستند، قدرشان را نمی‌دانیم. سیبی که کامل خورده نشده است، آب مانده در ته بطری و دانه‌های برنج رها شده در ته بشقاب، تنها نمونه‌هایی از اسراف‌های روزمره در دنیای ما هستند. پرهیز از اسراف غذا و جلوگیری از دور ریز مواد غذایی وظیفه حتمی انسان است.
به گزارش ایلنا، آمارها درباره اسراف و دورریز غذا تکان‌دهنده است. طبق آمارهای سازمان جهانی غذا و کشاورزی، سالانه حدود یک‌سوم غذای تولیدشده در جهان دور ریخته میشود. میزان دورریز سالانه غذا در جهان ۱,۳۰۰,۰۰۰,۰۰۰ تن است. به‌عبارت دیگر هر سال «یک تریلیون و سیصد میلیارد کیلوگرم» غذا اعم از غلات، مواد خام، مواد غذایی صنعتی و فرآوری شده و هر نوع ماده خوراکی دیگر دور ریخته میشود. تکان‌دهنده‌تر آن است که در حال حاضر بیش از ۸۰۰ میلیون نفر از مردم جهان از دسترسی به غذای کافی محرومند!
اگر یک تریلیون و سیصد میلیارد کیلوگرم غذا بین ۸۰۰ میلیون فرد نیازمند دنیا تقسیم شود، به هر یک از آن‌ها ۱۶۲۵ کیلوگرم یعنی بیش از ۱.۵ تُن غذا در سال تعلق می‌گیرد و عملا کسی در جهان گرسنه نمی‌ماند.
لزوم جلوگیری از اسراف غذا در زنجیره تامین و مرحله مصرف
بخشی از مواد غذایی در مرحله کشت و برداشت، بخشی در مرحله انتقال و بخشی از آن پس از خرید توسط مصرف‌کنندگان هدر میرود. گاهی نیز نامناسب بودن شرایط نگهداری مواد غذایی در انبارها و رستوران‌ها سبب دورریز غذا میشود. از دیگر اتفاقات هولناک در این حوزه، معدوم کردن جوجه پرندگان و دور ریختن مواد غذایی سالم بهخاطر کنترل قیمت آن‌ها در بازار است که ظلمی بزرگ در حق این آفریدگان خداست.
توقف این رویه مستلزم برنامه‌ریزی و همکاری همه مردم و نهادهای مسئول است. اما هر فردی در هر جایگاهی باید از همین لحظه در این‌باره اقدام کند. ما نیز که عمدتا مصرف‌کنندگان نهایی محصولات خوراکی هستیم، مسئولیتی داریم که باید به آن عمل کنیم. لذا در این مطلب، گفته خواهدشد که با انجام چند کار ساده چگونه می‌توان از دورریز غذا و اسراف پرهیز کرد.
اقدامات لازم برای جلوگیری از اسراف و دورریختن غذا را می‌توان در چند بخش کلی بررسی کرد:
خرید صحیح مواد غذایی
نگهداری صحیح از مواد غذایی
استفاده صحیح از مواد غذایی
مدیریت صحیح غذاهای مانده و پرهیز از دور ریختن آن‌ها
آموزش به کودکان و همگان
مسئولیت رستوران‌داران و اغذیه‌فروشی‌ها
۱. خرید صحیح برای جلوگیری از اسراف غذا
بخشی از اسراف بهخاطر عادت‌های نادرست در خرید مواد غذایی است. به نکات زیر توجه کنید:
حتی‌الامکان از مراکز خرید و فروشگاه‌های زنجیره‌ای خرید نکنید
نحوه گردآوری و چینش محصولات در قفسه فروشگاه‌های زنجیره‌ای و مراکز بزرگ خرید به‌گونه‌ای است که مشتری را به خرید بیشتر ترغیب می‌کند. گاهی هنگام خرید از این فروشگاه‌ها انوع شکلات‌ها، مرباها، تنقلات و خوراکی‌های غیرضروری توجه‌تان را به خود جلب می‌کند و ترغیب می‌شوید بعضی از آن‌ها را در سبد خریدتان بیاندازید. نهایتا، هم هزینه گزافی می‌پردازید و هم چیزی می‌خرید که ابتدا اصلا قصد خریدش را نداشتید. تا جای ممکن از فروشگاه‌های محلی خرید کنید و از خرید در فروشگاه‌های زنجیره‌ای و مراکز خرید بپرهیزید. بیشتر اقلام ضروری و روزمره به‌راحتی در فروشگاه‌های محلی یافت می‌شوند. (نکته: افزایش بی‌رویه مراکز خرید و فروشگاه‌های زنجیره‌ای، متاسفانه به تعطیلی کسب‌وکار‌ها و مغازه‌های کوچک و محلی بسیاری منجر خواهدشد.)
چیزی بخریم که واقعا لازم داریم
بعضی از اقلام غذایی مثل رب انار یا سس فلفل کمتر استفاده می‌شوند زیرا با هر غذایی سازگار نیستند. پس اگر برای خرید چیز دیگری وارد مغازه شدید و چشم‌تان به چنین موادی افتاد، بی‌جهت نخریدشان.
توجه به تاریخ انقضای مواد غذایی
برخی مواد غذایی تاریخ انقضای کوتاهی دارند و باید زود مصرف شوند. بعضی از مواد غذایی هم چون از مدت‌ها پیش در قفسه فروشگاه مانده‌اند، تا پایان انقضای‌شان چیزی نمانده است. پیش از خرید کالاهای بسته‌بندی شده، باید تاریخ انقضای آن‌ها را خواند تا دید آیا میشود تا پیش از تاریخ مربوطه آن را مصرف کرد یا نه.
به‌اندازه خرید کنید
امروزه خرید مواد غذایی و خوراکی کار بسیار آسانی است. وقتی همه‌جا پر از میوه‌فروشی و فروشگاه‌های مواد خوراکی است، چرا هر بار، کیسه خریدمان را با چند قلم میوه و چند قالب پنیر و چند بسته خامه و تنقلات پر کنیم؟ بسیاری از میوه‌ها در بهترین حالت فقط یک هفته تازه می‌مانند و بسیاری از مواد لبنی تاریخ مصرف محدودی دارند. حال اگر برای مثال، سرتان به امر خیری گرم شد و چند روز خانه نبودید، یا اگر به‌هر علتی نتوانستید تمام آن چه را که خریده بودید، به‌موقع بخورید و تمام کنید، بر سر میوه‌ها و خوراکی‌های مانده چه خواهدآمد؟ هر بار به‌اندازه مصرف متعارف‌تان خرید کنید.
۲. نگهداری صحیح برای جلوگیری از اسراف غذا
بخشی از مواد غذایی پس از خرید و پیش از مصرف آسیب می بیند و هدر میرود. لذا باید در شرایط مناسبی نگهداری شوند. به این نکات توجه کنید:
هر نوع ماده غذایی را در محیط و شرایط مناسب خودش نگهدارید
هر نوع محصول خوراکی باید در شرایط مناسب خودش نگهداری شود. مثلا باید بدانید که هر نوع میوه را در چه دمایی و در چه میزان رطوبتی نگهدارید. بعضی از میوه‌ها در دمای عادی اتاق بهتر می‌مانند. بعضی دیگر باید در یخچال نگهداری شوند. باید بدانید که هر قسمت از یخچال برای نگهداری چه‌نوع خوراکی طراحی شده است. برای این منظور می‌توانید به دفترچه راهنمای یخچال مراجعه کنید. اما توجه داشته باشید که همه میوه‌ها و خوراکی‌ها یکسان نیستند. مثلا محل نگهداری خیار نباید خیلی سرد و خیلی مرطوب باشد. اما مرکبات به محیط نسبتا خنک‌تر و مرطوب‌تری نیاز دارند. ادویه‌ها و سبزی‌های خشک باید دور از نور و در جای خشک نگهداری شوند. بسیاری از میوه‌ها چه در یخچال و چه بیرون از یخچال، اگر در کیسه‌های دربسته و دور از هوای آزاد نگهداری شوند، مدت بیشتری تازه می‌مانند.
۳. استفاده صحیح برای جلوگیری از اسراف غذا
از مواد غذایی باید درست استفاده کنیم تا چیزی دور ریخته نشود. به این نکات توجه کنید:
اولین توصیه مهم: به‌موقع و به‌اندازه غذا خوردن
همانگونه که در اسلام به ما توصیه شده است، تا گرسنه نشده‌ایم غذا نخوریم و پیش از سیری کامل، غذا خوردن را پایان دهیم.
غذا یا میوه را کامل بخوریم
بعضی‌ها عادت غذایی خوبی دارند. آن‌ها پس از آن‌که غذا را تمام کردند، روغن و ته‌مانده غذای ظرف را با تکه نانی تمیز می‌کنند و می‌خورند. میوه‌هایی مثل سیب و گلابی را نیز باید طوری خورد که از گوشت میوه چیزی نماند و دور ریخته نشود.
غذای در حال پخت را سر خود رها نکنیم
خیلی وقت‌ها سوختن غذا یا ته گرفتن برنج بهخاطر کم‌توجهی ما است. غذایی که بیش از حد سوخته است را نمی‌شود خورد و به‌ناچار دور ریخته میشود. پس باید فرآیند طبخ غذا را جدی بگیریم و غذای روی گاز را سر خود رها نکنیم. هنگام طبخ غذا نباید خودمان را با تلویزیون، وب‌گردی و کارهایی از این دست سرگرم کنیم. خیلی مواقع مشغول شدن به سرگرمی و کارهای جانبی غذا را از یادمان می‌برد و سبب میشود غذا بسوزد. مثلا می‌توانیم زمان پخت غذا را طوری تنظیم کنیم که با زمان پخش برنامه تلویزیونی مورد علاقه‌مان تلاقی نداشته باشد.
یادگیری ترفندهای آشپزی برای جلوگیری از اسراف غذا
اگر برای غذا مشکلی پیش آمد، مثلا اگر برنج ته گرفت یا شور شد، بلافاصله آن را دور نریزیم. بسیاری از این مشکلات راه‌حل دارند. با کمی جستجو در وب یا مشورت با آشپزها یا کدبانوهای باتجربه می‌توان برای غذای سوخته یا شور راه‌حلی یافت. ضمنا با آموختن بعضی از ترفندها و فنون آشپزی می‌توانیم در مصرف بسیاری از مواد غذایی صرفه‌جویی کنیم. همچین اندازه و نوع ظرف باید با نوع و حجم غذا تناسب داشته باشد تا غذا درست طبخ شود.
سایر قسمت‌های برخی سبزیجات و میوه‌ها ارزش غذایی فراوانی دارند
تا جای ممکن کتاب‌ها و مقالات معتبر و مفید علم تغذیه را مطالعه کنید. در این‌صورت درمی‌یابید که بعضی از قسمت‌های میوه و سبزیجات مثل برگ هویج و برگ کرفس را نباید دور ریخت زیرا ارزش غذایی دارند.
۴. مدیریت صحیح غذاهای مانده برای جلوگیری از اسراف غذا
اگر به‌هر علت مقداری از غذا یا خوراکی باقی ماند، باید راهی بیابیم تا زودتر و به‌درستی مصرف شود و دور ریخته نشود. چند راه‌حل پیشنهادی برای این منظور:
غذای مانده را زودتر بخوریم
مثلا اگر از ظهر غذایی مانده است، خوردن آن را به آینده‌ای نامعلوم موکول نکنیم. سعی کنیم همان غذا را شب یا نهایتا در وعده ناهار یا شام فردا تناول کنیم. البته در طب سنتی توصیه شده است که غذاهایی مثل ماهی در دو وعده پیاپی مصرف نشوند، به‌خصوص که برای بعضی افراد و بیماران خطرناک است.
غذاهایی مثل ماهی را یک‌وعده درست کنیم
غذاهایی مثل ماهی را بهتر است به‌اندازه طبخ کنیم تا در یک وعده خورده و تمام شود. ماهی یا مرغ پخته وقتی در یخچال بمانند زود طعم عوض می‌کنند و شاید بعضی از افراد به خوردنش تمایلی نشان ندهند. ضمنا همانطور که گفته شد، در طب سنتی بعضی افراد و به‌خصوص بعضی بیماران از خوردن غذاهایی مثل ماهی در دو وعده پیاپی جداً منع شده‌اند.
از مواد غذایی مانده استفاده کنیم
گاهی می‌توانیم موادی را که از غذای دیروز مانده است، در غذای امروز هم به‌کار ببریم یا با آن غذای جدیدی درست کنیم. مثلا با آب مرغ یا خورش هویج می‌توان سوپ درست کرد. اگر غذایی مثل راگو درست کرده‌ایم که هنوز مقداری از آب آن ته ظرف مانده است، می‌توانیم مثل آب‌گوشت داخل آن نان خرد کنیم و به‌عنوان شام یا میان‌وعده تناول کنیم. اما از داغ کردن چندباره روغن به‌ویژه روغن‌های نباتی صنعتی خودداری کنید، چون برای سلامتی مضر است.
توزیع مناسب غذا در میهمانی‌ها
در میهمانی‌ها و تجمعات کوچک و بزرگ، غذا را طوری توزیع کنیم که مازاد آن قابل استفاده باشد. اگر ظرف غذای میهمانان را بیش از حد پر کنیم، بعید نیست ته بعضی از بشقاب‌ها غذای فراوانی باقی بماند. می‌توانیم در بشقاب‌ها کمتر غذا بکشیم و بعد در میانه تناول غذا دیس‌های غذا را در سفره بگردانیم تا اگر کسی اشتها داشت، دوباره بشقابش را پر کند. در این‌صورت، غذای بسیار کمتری ته بشقاب‌ها باقی می‌ماند. این‌گونه، حتی اگر غذا اضافه بیاید، غذای دست‌نخورده در دیگ و قابلمه است و لذا می‌توانیم آن‌را به‌راحتی بین افراد نیازمند تقسیم کنیم. اگر به افراد نیازمند دسترسی نداشتیم، می‌توانیم غذای اضافه را در ظروفی کشیده و بین همسایگان توزیع کنیم و یا به میهمانان بدهیم تا آن را به خانه ببرند.
در رستوران طبق اشتها و سلیقه‌تان غذا سفارش دهیم
هر کسی معمولا می‌داند که در هر وعده چقدر می‌تواند غذا بخورد. اگر کم‌غذا هستیم یا اغلب نمی‌توانیم پرس کامل برنج را تمام کنیم، از پیش‌خدمت رستوران بخواهیم تا برای‌مان نیم‌پرس یا هر مقدار که مایلیم برنج بکشد. اگر با ساندویچ‌تان گوجه‌فرنگی یا خیارشور دوست ندارید، هنگام سفارش غذا از اغذیه‌فروش بخواهید که آن‌ها را از ساندویچ‌تان حذف کند. گوجه یا خیارشور مانده در بشقاب‌مشتری، احتمالا به سطل زباله ریخته خواهدشد.
مانده‌های غذای رستوران را با خودمان ببریم
اگر بخش انتهایی نان باگت سفت یا خشک است، آن‌را نخورده در اغذیه‌فروشی رها نکنیم. می‌توانیم قسمت خشک نان باگت را لای دستمال تمیزی بپیچیم و آن‌را همراه خودمان بردارید. احتمالا چند دقیقه بعد، نان لای دستمال نرم میشود و می‌توانیم آن را بخوریم. اگر نان همچنان خشک بود، می‌توانیم آن را در پارک یا جای مناسب، ریزریز کنیم تا غذای پرندگان و حشرات شود.
اگر به هر علتی مقداری از غذای‌مان باقی ماند، از پیش‌خدمت رستوران یا اغذیه‌فروش ظرف مناسب بگیریم و باقی غذا را با خودمان ببریم.
رایگان بودن غذا مجوزی برای اسراف نیست
در بعضی هتل‌ها و رستوران‌ها برخی از وعده‌های غذایی یا بعضی از پیش‌غذاها مثل سوپ و سالاد رایگان است. شاید همین موضوع سبب شود تا بعضی از میهمانان هتل یا مشتریان رستوران، بشقاب‌های‌شان را بیش از حد پر کنند و نهایتا نیز نتوانند غذای‌شان را تمام کنند که کار ناپسندی است.
سهم حیوانات و حشرات
اگر غذای مانده هنوز فاسد نشده است اما به‌هر علت، دیگر قابل خوردن نیست، آن را دور نریزیم بلکه به پرندگان، حشرات و حیواناتی مثل گربه‌ها و سگ‌ها اختصاص دهیم. در اولین فرصت به پارک یا محل مناسب رفته و غذای مانده را طوری که زیر دست و پا له نشود، برای استفاده حیوانات و حشرات کنار بگذاریم.
آب و غذا را با دقت سر سفره یا میز بچینیم
پارچ آب، ظرف سوپ و ظروفی از این دست را طوری در سفره یا روی میز بچینیم که دست افراد و از جمله کودکان به آن‌ها نگیرد و آب و غذا زمین نریزد.
۵. آموزش به کودکان و همگان درباره جلوگیری از اسراف غذا
مفهوم شکرگزاری و پرهیز از اسراف را از همان سنین کودکی به کودکان بیاموزیم. به آن‌ها بگوییم که کودکان بسیاری در سراسر جهان از دسترسی به غذای سالم و کافی محرومند.
بسیاری از نکاتی را که در این مقاله گفته شد (و شاید بسیاری دیگر را که ناگفته ماند) می‌توانیم تدریجاً به کودک نیز آموزش دهیم. در این‌صورت او نیز رفته‌رفته به مصرف صحیح و پرهیز از اسراف اهمیت خواهدداد.
از یادآوری دوستانه و محترمانه این نکات به دوستان و همکاران غافل نشویم.
۶. مسئولیت رستوران‌داران و اغذیه‌فروش‌ها برای جلوگیری از اسراف غذا
اگر صاحب رستوران یا اغذیه‌فروشی هستید، حتما با غذاهای مانده مشتریان و نیز موادی که خودتان خریده‌اید اما به‌هر علت به‌کار نبرده‌اید، مواجهید. آن‌چه ضایعات غذایی می‌نامندش، اغلب قابل استفاده است. به این موارد توجه کنید:
نان باگت تازه اگر در شرایط درست نگهداری نشود، تا مدتی خشک می‌ماند. لذا پیش از تهیه ساندویج یا تحویل نان به مشتری، مطمئن شوید که تمام قسمت‌های نان به‌اندازه کافی نرم شده باشد.
اگر مشتری همراه غذا مخلفاتی مثل گوجه‌فرنگی، خیار شور، فلفل یا سیب‌زمینی سرخ‌کرده دوست ندارد، بهتر است که این موضوع را هنگام سفارش غذا به شما اطلاع دهد. می‌توانید با ادبیاتی محترمانه این نکته را جایی بنویسید و در معرض دید مشتریان بنهید.
در بعضی رستوران‌ها کنار بعضی غذاها فلفل تند نیز می‌چینند. گاهی این فلفل‌ها چنان تند هستند که فقط بخش کوچکی از آن‌ها خورده میشود و مابقی در ظرف می‌ماند. پس فلفل خیلی تند نخرید و سرو نکنید.
اگر ته بطری‌های آب معدنی مشتریان مقداری آب مانده است، می‌توانید برای آبیاری گلدان‌های رستوران یا باغچه‌های کنار خیابان از آن‌ها استفاده کنید.
منبع:غذالند
