ایلنا گزارش می‌دهد؛
خط اعتبار ۵۰۰ میلیون تومانی و تخفیف بیمه‌ای برای تعاونی‌های توان‌یابان/ جزییات خط اعتباری ایجاد اشتغال پایدار و توسعه بازار تعاونی‌ها
بر اساس آمارهای معاونت امور تعاون وزاتخانه، ۲۰۰ میلیارد تومان برای تعاونی‌های توان یابان و زنان سرپرست خانوار اختصاص یافته است. در همین حال، تا سقف ۵۰۰ میلیون تومان بدون وثیقه برای تعاونی‌های توان یابان و زنان سرپرت خانوار ضمانت نامه اختصاص یافته است.
به گزارش خبرنگار ایلنا، برای بیش از یک قرن است که جهان برای غلبه بر چالش‌های اقتصادی، جلب مشارکت محرومان، افزایش جمعیت فعال از میان آن‌ها و کمک به توسعه جوامع محلی، به اَشکال اقتصادی مشارکت مدنی روی آورده است؛ بطور مشخص تعاونی‌ها، مهم‌ترین نهاد برای ایجاد چنین اجماع فراگیری هستند. در ایران عمر تعاونی‌ها به یک قرن نمی‌رسد اما امروز صحبت از راه‌اندازی «تعاونی‌های فراگیر ملی» با کمک وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی است. از طرف دیگر کمک به فقرزدایی و توانمندسازی افراد سه دهک پایین درآمدی براساس سند سیاست‌های ابلاغی اصل ۴۴ قانون اساسی، از طریق تشکیل شرکت‌های تعاونی فراگیر ملی برعهده وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی گذاشته شده است. با توجه در انتهای هفته بهزیستی به سر می‌بریم عملکرد، معاونت تعاون وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی را در رابطه با توانمندسازی اقشار محروم از طریق تعاونی‌های فراگیر ملی و طرح‌های در دست اجرا بررسی کردیم.
شرکت تعاونی فراگیر ملی که نوعی تعاونی متعارف یا سهامی عام است، در جهت فقرزدایی از سه دهک پایین درآمدی جامعه تشکیل می‌شوند. در این تعاونی‌ها حضور سایر افراد آزاد است اما در بدو تشکیل و طول فعالیت باید حداقل ۷۰ درصد اعضاء تعاونی از سه دهک پایین درآمدی باشند. معاونت امور تعاون وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی، نسبت به انجام اقدامات قانونی به منظور تشکیل و گسترش تعاونی‌های موصوف با هدف فقرزدایی و ایجاد اشتغال پایدار برای سه دهک پایین درآمدی که عمدتاً تحت پوشش نهادهای حمایتی نیز هستند، اقدام نموده است. در این راستا تاکنون تعداد ۲۳۹ تعاونی فراگیر ملی در کشور به ثبت رسیده است. تعداد اعضاء این تعاونی‌ها ۱۳۶۰۶۴ نفر است که موفق به ایجاد اشتغال برای بیش از ۱۲۷۵۰ نفر در کشور شده‌اند.
تعاونی‌های توان‌یابان
یکی دیگر از تعاونی‌هایی که ظرفیت ظهور در قالب تعاونی‌های فراگیر ملی را دارند، تعاونی‌هایی هستند که به دست توان‌یابان تشکیل می‌شوند. با توجه به اینکه بخش تعاونی‌ها قشر عمده‌ای از جامعه را در بر می‌گیرد، با هدف حمایت از اقشار متوسط و کم درآمد جامعه و نیز فقرزدایی از دهک‌های پایین درآمدی با مشارکت مردم در راستای بهبود وضعیت اجتماعی، اقتصادی و معیشت آن‌ها این تعاونی‌ها تشکیل می‌شوند؛ لذا به‌منظور ایجاد زمینه‌های همکاری برای تشکیل و توسعه تعاونی‌های متشکل از افراد تحت پوشش سازمان بهزیستی، ارتقاء توان علمی و مهارتی معلولان و زنان سرپرست خانوار و توانمندسازی آن‌ها به منظور جذب فرصت‌های شغلی، حمایت از تعاونی‌های سه دهک اول درآمدی جامعه، در سال‌های اخیر بعنوان یکی از اصلی‌ترین رویکردهای معاونت تعاون وزارت تعاون قرار گرفت.
بر اساس آمارهای مندرج در «سامانه جامع هوشمند بخش تعاونی» تعداد ۱۰۴۴ نفر فرد توان‌یاب در تعاونی‌های کشور عضویت دارند که از این تعداد ۴۸۰ نفر فرد توان‌یاب در تعاونی‌های تولیدی عضویت دارند اما یکی از کارکردهای مهم این تعاونی‌ها، حمایت از زنان سرپرست خانوار است. تشکیل ۱۳۰ تعاونی حمایتی زنان سرپرست خانوار و توان‌یاب از ابتدای سال ۹۷ تا کنون با عضویت ۱۹۵۷ نفر (۷۰ تعاونی زنان سرپرست خانوار و ۶۰ تعاونی توان یاب) از محل کمک‌های بلاعوض ردیف شکل گیری و توانمندسازی تعاونی‌ها براساس آمار و اطلاعات دریافتی از ادارات کل تابعه ممکن شده است.
در بخش زنان سرپرست خانوار نیز از حدود ۱۳۱۴ گروه همیار تشکیل شده در کشور حدود ۱۷۱ تعاونی شکل گرفته است؛ البته حماییت از تشکیل تعاونی‌ها با تامین مالی فعالیت‌های آن‌ها می‌یابد. به همین جهت، تعداد ۱۲۵ تعاونی زنان با ظرفیت ایجاد ۲۹۹۹ نفر اشتغال، برای دریافت تسهیلات مورد نیاز که رقمی در حدود ۶۰ میلیارد تومان است، به صندوق کارآفرینی امید معرفی شدند. بدین واسطه در جهت کمک به اجرای طرح‌های تعاونی از طریق تسهیلات صندوق کارآفرینی امید (در دومحور توسعه بازار واشتغال) اقدام شده است.
خط اعتباری توان یابان و تخفیف بیمه‌ای
بر اساس آمارهای معاونت تعاون وزاتخانه، ۲۰۰ میلیارد تومان برای تعاونی‌های توان یابان و زنان سرپرت خانوار اختصاص یافته است. در همین حال، تا سقف ۵۰۰ میلیون تومان بدون وثیقه برای تعاونی‌های توان یابان و زنان سرپرت خانوار اختصاص یافته است. همچنین امکان گشایش ضمانت نامه تا سقف ۵۰۰ میلیون تومان بدون وثیقه برای تعاونی‌های توان یابان و زنان سرپرت خانوار محیا است. نباید از یاد برد که حمایت از تعاونی‌ها باید در سطح تامین اجتماعی هم تعریف شود. در این راستا وزارتخانه، اجرای قانون ۲۰ درصد تخفیف حق بیمه شاغلان عضو برای تعاونی‌های توان یابان و زنان سرپرت خانوار را تدارک دیده است. وضعیت پراکنش استانی تعاونی‌های مشمول مشوق بیمه‌ای (۲۰ درصد سهم کارفرما) نشان می‌دهد که ۱۱۷۱ تعاونی با داشتن ۱۰۷۰۱ شاغل، از ۱ میلیارد و ۴۸۱ میلیون و ۴۶۰ هزار تومان مشوق بیمه‌ای برخوردار شده‌اند. وجود این مشوق‌ها موجب استقبال از ظرفیت‌های پیش بینی شده در تعاونی‌های توان‌یابان شده است. در مجموع عضویت ۴۷۴۲۳ نفر زن و ۳۵۳ نفر توان‌یاب در تعاونی‌ها از ابتدای سال ۹۷ تاکنون در معاونت تعاون ثبت شده است.
ایجاد خط اعتباری جهت اشتغال پایدار و توسعه بازار تعاونی‌ها
با توجه به محوریتی که تعاونی‌ها در بحث اشتغال دارند و اقتصاد را از مهلکه رکود نجات می‌دهند، وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی بر ایجاد خط اعتباری جهت اشتغال پایدار و توسعه بازار تعاونی‌ها تمرکز کرده است که نتایج مثبتی بر جای گذاشته است. در همین راستا باید انعقاد تفاهم نامه همکاری به شماره ۱۰۵۳۳۹ مورخ ۱۷ شهریور سال ۹۹ اشاره کرد که در زمینه ایجاد خط اعتباری ویژه و ارزان قیمت جهت تقویت وحمایت از طرح‌های تعاونی جوانان، توان‌یابان (معلولان) و زنان سرپرست خانوار منعقد شده بود.
اعطای تسهیلات تا سقف ۴۰۰۰ میلیارد ریال در قالب طرح‌های سرمایه‌گذاری و تامین سرمایه در گردش به شرکت‌های تعاونی جوانان توان‌یابان (معلولان) زنان سرپرست خانوار و توسعه بازار و زنجیره‌های تکمیلی تولید و ارزش افزوده بر اساس شیوه نامه تنظیمی سراسر کشور از دیگر اقدامات معاونت تعاون است. شناسایی و تصویب تعداد ۶۶۴ تعاونی با اشتغال‌زایی ۶۴۹۴ نفر و ۵۵۷ میلیارد ریال جهت اخذ تسهیلات در کمیته ستادی از دیگری مواردی است که در دو قالب طرح‌های توسعه بازار و طرح‌های اشتغالزا عملیاتی شده است.
اقدامات طرح‌های توسعه بازار و اشتغالزا
در قالب طرح‌های توسعه بازار تعداد ۱۷۱ تعاونی با ظرفیت ایجاد اشتغال برای ۲۹۴۳نفر و تسهیلات مورد نیاز ۲۲۹ میلیارد تومان پیش‌بینی شده است. در این راستا، برای پیگیری ۴۳ طرح بالای ۲۰ میلیارد ریال با صندوق کارآفرینی امید مکاتبه شده است و ۱۲۸ طرح زیر ۲۰ میلیارد ریال هم به کمیته استانی جهت بررسی و ارجاع به این صندوق ارسال شده است.
برای حمایت از طرح‌های اشتغالزا هم تعداد۴۹۳ تعاونی، با ظرفیت ایجاد ۳۵۵۱ نفر اشتغال و تسهیلات مورد نیاز ۳۲۷ میلیارد تومان پیش‌بینی شده است. در این راستا، برای ۷ طرح بالای ۲۰ میلیارد ریال مکاتبه با صندوق کارآفرینی امید صورت پذیرفته است و ۴۸۶ طرح زیر ۲۰ میلیارد ریال به کمیته استانی جهت بررسی و ارجاع به صندوق کارآفرینی امید ارسال شده است.
فلسفه شکل گیری تعاونی و حمایت از توان‌یابان
این آمارها نشان می‌دهد که در پس حمایت از تعاونی‌های توان‌یابان اندیشه‌ای وجود دارد که به نظر می‌رسد نشات گرفته از فلسفه ایجاد تعاونی‌ها باشد. محمد کبیری (معاون امور تعاون وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی) این موضوع را برای ما تشریح کرد: «فلسفه و رویکرد اصلی بخش تعاون، کاهش فقر و ارتقا معیشت افراد کم درآمد و یا بهتر بگوییم افرادی است که جزء دهک‌های پایین درآمدی هستند. به طبع آن، یکی از رویکردهایی که می‌تواند این موضوع را تقویت کند، توسعه و ساماندهی فعالیت آن‌ها در قالب تشکل‌های تعاونی است که یکی از اینگونه تعاونی‌ها، تعاونی‌های توان‌یابان یا همان تعاونی‌های معلولان است.»
وی افزود: «سازماندهی تعاونی‌های توان‌یابان بر اساس همکاری با سازمان بهزیستی انجام شده است. از طریق این ساز و کار می‌توانیم مددجویان واقعی را که متمایل به راه‌اندازی تعاونی هستند، شناسایی کنیم. در این راستا از کمک‌های وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی استفاده می‌کنیم که منابع خود را در اختیار تقویت تعاونی‌ها قرار می‌دهد. از این منابع برای راه‌اندازی کسب و کار، خرید تجهیزات و مزلومات کار برای تعاونی‌ها استفاده می‌کنیم. اینگونه اشتغال پایداری ایجاد می‌شود که این ارزش افزوده نسبی را به دنبال دارد.»
معاون امور تعاون وزارت تعاون با بیان اینکه چنین پیگیری‌هایی می‌تواند به ایجاد محل درآمد برای اقشار محروم و سه دهک پایین جامعه بی‌انجامد، افزود: «در کنار وزارت کار، سازمان بهزیستی هم کمک‌هایی را انجام می‌دهد؛ حتی موسسه‌های خیریه هم کمک می‌کنند تا تعاونی‌ها به محلی برای درآمدزایی افراد نیازمند تبدیل شوند.»
کبیری افزود: «در کنار این کمک‌ها، بانک توسعه تعاون هم تسهیلات قرض الحسنه با نرخ ۴ درصد را در اختیار تعاونی‌های توان‌یابان قرار می‌دهد. در کل حمایت از تشکیل تعاونی‌های توان‌یابان به اعتبار این کمک‌ها و تفاهم نامه معاونت تعاون با سازمان بهزیستی و کمیته امداد حاصل شده است؛ لذا من فکر می‌کنم اگر به این تعاونی‌ها توجه بیشتری شود، می‌تواند پایداری خوبی را به دنبال داشته باشد و آسیب‌های کمتری را متوجه تعاونی‌های توان‌یابان کند.»
تزریق هدفمند منابع
وی در پاسخ به این پرسش که وزارت تعاون چگونه بر هدف‌گیری درست این تسهیلات به جامعه نیازمند و مصرف منابع در جای خود، نظارت می‌کند، گفت: «اتفاقا به دنبال طرحی بودیم که به جای اینکه مثلا به یک نفر ۵۰ میلیون تومان تسهیلات داده شود، ۳۰۰ تا ۴۰۰ میلیون تسهیلات با منابع بانکی تلفیق و به ۷۰۰ تا ۸۰۰ میلیون تومان تسهیلات با نرخ ترجیحی ۴ درصد تبدیل شود. اینگونه این عدد درشت‌تر می‌شود و به کار افرادی می‌آید که نیازمند هستند و باید تسهیلات کارآمدتری را دریافت کنند.»
کبیری افزود: «اینگونه افراد بیشتری بر مشاغل خرد متمرکز می‌شوند؛ البته عمده توان‌یابان بر مشاغل خانگی و صنایع دستی مانند فرش دستبافت متمرکز می‌شوند و اینگونه می‌توانند یک کسب و کار پایدار برای خود در بخش تعاون ایجاد کنند؛ البته من مخالف پول‌پاشی‌هایی هستم که توسط سازمان‌های حمایتی انجام می‌شوند. متاسفانه در بیش از ۴۰ سالی که از پیروزی انقلاب اسلامی می‌گذرد، در کشور پول‌پاشی می‌شود اما امیداوارم با راه اندازی این تعاونی‌ها، دیدگاه مشارکتی به مقوله کار تقویت شود.»
تفاوت گذشته و امروز
راه‌اندازی تعاونی‌های توان‌یابان و مشارکت دادن آن‌ها در اقتصاد از طریق اتصال آن‌ها به منابع وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی، بانک‌ها و صندوق‌های حمایتی، جنبه‌های حمایتی بخش تعاون را پررنگ‌تر کرده است. اگر در گذشته تعاونی‌ها بدون منابع مالی کافی رها می‌شدند، از طریق اعضا حوائج خود را تامین می‌کردند و پس از مدتی هم تعاونی را به تعطیلی می‌کشاندند، امروز منابع مالی هدفمند و آشکارا به جامعه نیازمند مشارکت در اقتصاد تزریق می‌شود.
