چالش های آموزش ترجمه شفاهی در ایران
شرکت در دوره های آموزشی کاربردی، یکی از دغدغه های داوطلبان مشاغل تخصصی در جامعه است. مترجمی شفاهی یکی از همین حرفه ها است که نیاز به آموزش استاندارد و حرفه ای دارد. دکتر شفیع پور، چهره شاخص و نوظهور تربیت مترجمان شفاهی است که در این گفتار درباره چالش های آموزش این حرفه سخن می گوید.
اگرچه سالهاست همایش ها، کارگاهها، دیدارها و نشست هایی چند زبانه در سطوح مختلف در بخشهای دولتی و خصوصی در داخل و خارج از کشورمان برگزار می شود و شاهد ترجمه همزمان یا ترجمه پیاپی این رویدادها هستیم، ولی به جرات می توان گفت که هیچکدام از مترجمان این رویدادها هیچ آموزش سازمان یافته و استانداردی برای انجام این کار ندیده اند. در واقع، موضوع زمانی شکل تازه ای به خود می گیرد که بسیاری از ایشان حتی تصور هم نمی کنند که نیاز باشد آموزشی در این زمینه ببینند، یا حتی هیچ ذهنیتی از مراکز و دانشگاههای آموزش دهنده در سطح دنیا هم ندارند.
این درحالی است که برخی از این مترجمان که در نهادهایی همچون صدا و سیما یا وزارت خارجه مشغول به کار می شوند و سالها سابقه پیدا می کنند و گاهی به کسوت مجری یا گوینده خبر نیز در می آیند، وارد عرصه تدریس این حرفه نیز می شوند. بدیهی است بدون برخورداری از تحصیلات بالا در علوم زبانی یا مطالعات ترجمه و نیز مطالعات گسترده در حوزه ترجمه شفاهی و دانش های وابسته، نمی توان از کسی که خود به صورت تجربی این حرفه را آموخته انتظار داشت بتواند آموزشی استاندارد ارائه دهد.
نام ها و القاب صرفا تا بدانجا کارکرد دارند که بتوانند جذابیتی برای علاقمندان به این حرفه ایجاد کنند، و الا اگر سرفصل آموزشی و دانش مدرس و وسعت پژوهش وی به قدری نباشد که بتواند ارائه درستی داشته باشد، انتظار خروجی مطلوبی نیز از این دوره ها یا کارگاه ها نمی توان داشت.
آموزش ترجمه شفاهی در دانشگاه ها و مراکز آموزش عالی
در حالی که چند دهه است که مراکز آموزش عالی در کشورهای دیگر به تاسیس گروه های آموزشی و تربیت مترجم شفاهی برای رفع نیاز خود برای رویدادهای بین المللی می پردازند، در کشور ما هیچ تصمیمی برای ایجاد گروهی آموزشی در دانشگاهها برای آموزش داوطلبان گرفته نشده است. بخشی از این خلأ به عدم احساس نیاز مصرف کنندگان عمده خدمات ترجمه شفاهی (همچون سازمانهای دولتی) به مترجمان آموزش دیده باز می گردد و بالتبع دست نیاز به سوی دانشگاهها و شورای گسترش آموزش عالی برای تعریف این رشته نیز دراز نمی کنند.
دلیل دیگر، فقدان ساختار آموزشی، به نظام جذب دانشجو باز می گردد؛ نظامی که چندان جایگاهی برای آزمون های استعدادسنجی پس از کنکورهای سراسری قائل نیست و رشته ترجمه شفاهی نیز رشته ای نیست که با به دست آوردن ضرایب بالا در آزمون چندگزینه ای بتوان وارد آن شد.
دلیل سوم نیز این است که در زمانی که امکان و فرصت لازم برای اعطای فرصت های مطالعاتی، بورس های تحصیلی و مناسبات تبادل دانشجو با دانشگاههای معتبر برگزارکننده این دوره ها در کشورهای توسعه یافته وجود داشت، دانشگاهها با درایت و بر اساس یک نیازسنجی و خلایابی درست برای اعزام و تربیت اعضای هیات علمی در این حوزه تخصصی اقدامی ننمودند و هنوز هم به نظر نمی رسد برنامه ای برای این رشته داشته باشند.
البته این سخنان به این معنی نیست که از وجود رشته ای با عنوان مترجمی شفاهی در مقطع کاردانی و کارشناسی در مراکز علمی کاربردی بی خبریم؛ این رشته مراکز را از این رو در محاسبات نمی گنجانیم که اساسا امکان علمی و تجربی تربیت مترجم شفاهی در مقاطع پایین تر از تحصیلات تکمیلی وجود ندارد و پذیرش دانشجو در این مقاطع در این رشته هیچ کارکرد موثری نخواهد داشت و طبق هیچ استانداردی در جهان پذیرفته نیست.
اقدامی برای پاسخ به نیازها
وجود این خلأ و تصورات نادرست و نابسامانی و سردرگمی علاقمندان نهایتا در سال 1398 به اینجا انجامید که وب سایت تخصصی دکتر شفیع پور با چشم اندازی جامع راه اندازی شد و علاوه بر تولید منظم محتوا در زمینه ترجمه شفاهی در قالب متن، ویدیو و انتشار مطالب در عمده شبکه های اجتماعی، به برگزاری وبینارهای رایگان نیز همت گمارد و توانست محملی باشد تا علاقمندان به فعالیت در این حرفه دید صائب تر و به سامان تری از این حرفه پیدا کنند.
فعالیت این رسانه تخصصی ترجمه شفاهی به همین جا ختم نشد و پس از ایجاد یک فضای نسبتا روشن، اقدام به برگزاری دوره ترجمه شفاهی با آخرین سرفصل ها و استانداردهای بین الملی نمود و توانست نخستین دوره را در دی ماه سال 99 بر بستر فضای مجازی آغاز کند.
در این راه، موسسه دانش پژوهان با برند واکه با رسانه تخصصی دکتر شفیع پور همراه شد و جهت ترویج این دانش، هزینه آموزش به علاقمندان در سراسر کشور را به شکل قابل توجهی کاهش داد و نخستین دوره 6 ماهه تربیت مترجم شفاهی را در ایران برگزار نمود. سه دوره برگزاری این دوره تا بهار 1400، شرکت کنندگانی از اقصی نقاط ایران را گرد هم آورد؛ شرکت کنندگانی از تهران، اصفهان، تبریز، البرز، فارس، هرمزگان، کردستان و ارومیه.
هم اکنون واکه با زیرعنوان آکادمی علوم زبانی در حال برگزاری مستمر دوره ترجمه شفاهی در طول سال است و مصمم است که این دوره را در آینده نیز به صورت متوالی برگزار نماید و مترجمان شفاهی آموزش دیده را به بازار کار ایران معرفی نماید. علاقمندان به ثبت نام و شرکت در این دوره منحصر به فرد می توانند به صفحه ویژه دوره تربیت مترجم شفاهی در سایت واکه مراجعه نمایند.
